Τους πέντε βασικούς λόγους για τους οποίους η τουρκική οικονομία, υπό τον απερχόμενο Πρόεδρο της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετατράπηκε από «φάρο ελπίδας» για τη Δύση σε «ασθενή» παρουσιάζει το Ινστιτούτο της γερμανικής Οικονομίας (IW, Koeln) με αφορμή τις εκλογές της 14ης Μαίου στη γειτονική χώρα.
Ο πληθωρισμός χτύπησε «κόκκινο», η νομισματική πολιτική που άσκησε ο Ερντογάν ήταν ανορθολογική, το εμπορικό έλλειμμα διευρύνθηκε, το εμπόριο με τη Ρωσία και την Κίνα αυξήθηκε ενώ μειώθηκε με την Ευρώπη.
Αντίθετα, όταν ο Ερντογάν ήρθε στην εξουσία πριν από 20 χρόνια, η Τουρκία ήταν μια αναδυόμενη οικονομική δύναμη και, για πολλούς, βρισκόταν ήδη με το ένα πόδι στην ΕΕ.
Οι ελπίδες αυτές διαψεύστηκαν, καθώς η Τουρκία βιώνει εξαιρετικά ταραγμένες οικονομικές στιγμές.
Οι εκλογές θα κρίνουν τι θα συμβεί στη συνέχεια για τη χώρα. Πολλοί ήταν πεπεισμένοι ότι ο Ερντογάν θα μετακινούσε την Τουρκία προς την κατεύθυνση της Δύσης, θα ενίσχυε την οικονομία και θα προωθούσε την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα πρώτα χρόνια τους δικαίωσαν: με ρυθμούς ανάπτυξης έως και 10% και καλή δημογραφική ανάπτυξη, η Τουρκία φαινόταν να βρίσκεται σε καλό δρόμο για να ενταχθεί στις τάξεις των μεγάλων βιομηχανικών χωρών.
Μετά από δύο δεκαετίες, λίγα έχουν απομείνει από αυτόν τον ενθουσιασμό. Και αυτό γιατί πολλές από τις οικονομικές επιτυχίες που είχε οικοδομήσει η Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες εξαφανίστηκαν στον αέρα επί Ερντογάν. Συγκεκριμένα:
1. Υψηλός πληθωρισμός
Το 2022, η χώρα κατέγραψε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού στον κόσμο, 72%. Τα μεγέθη αυτά είναι χαρακτηριστικά για τις αναπτυσσόμενες χώρες και τα «αποτυχημένα κράτη». Αν και ο πληθωρισμός έχει μειωθεί πρόσφατα, εξακολουθεί να είναι αστρονομικός στο 44%. Ο πληθυσμός υποφέρει από τις αυξήσεις των τιμών.
Το γάλα και το κρέας είναι πλέον αγαθά πολυτελείας, τα περιουσιακά στοιχεία έχουν χάσει μαζικά σε αξία. Η σεισμική καταστροφή στα ανατολικά της χώρας στις αρχές του έτους τροφοδοτεί περαιτέρω τον πληθωρισμό.
2. Ανορθολογική νομισματική πολιτική
Αιτία του πληθωρισμού, σύμφωνα με το IW, είναι η ανορθολογική νομισματική πολιτική του Ερντογάν.
Στην Τουρκία, η κεντρική τράπεζα δεν είναι ανεξάρτητη, ο πρόεδρος έχει το ελεύθερο να εφαρμόζει τις παράξενες νομισματικές ιδέες του.
Ενώ άλλες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια κατά του πληθωρισμού, στην Τουρκία η διατήρηση της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής υποτίθεται ότι θα σταματήσει τον πληθωρισμό - επειδή αυτό ενισχύει τις εξαγωγές.
3. Διεύρυνση εμπορικού ελλείμματος
Το πρόβλημα είναι ότι οι εξαγωγές δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τις εισαγωγές, οι οποίες γίνονται όλο και πιο ακριβές.
Το αποτέλεσμα είναι ένα αυξανόμενο βουνό χρέους και ένα εμπορικό έλλειμμα 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
4. Αύξηση εμπορίου με τη Ρωσία και την Κίνα
Σε αντίθεση με την στρεβλή οικονομική κατάσταση της χώρας του, ο Ερντογάν προσπαθεί εδώ και αρκετά χρόνια να καθιερώσει την Τουρκία ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη.
Με τον τρόπο αυτό, η Τουρκία τοποθετείται ως στρατηγικά ουδέτερη απέναντι στον έξω κόσμο, αλλά επιδιώκει πάντα το δικό της πλεονέκτημα.
Παρά τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία δεν έχει ακόμη λάβει σαφή θέση για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η εξέλιξη των εμπορικών σχέσεων, ωστόσο, δίνει μια διαφορετική εικόνα. Πέρυσι, οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξήθηκαν πάνω από 150%, ενώ εκείνες από την Κίνα πάνω από 40%.
5. Μείωση των συναλλαγών με τη Δύση
Αντίθετα, οι εισαγωγές από τη Γερμανία μειώθηκαν κατά 5%. Το μερίδιο των αγαθών από την ΕΕ στις εισαγωγές έχει μειωθεί κατά σχεδόν 20 ποσοστιαίες μονάδες από τότε που ανέλαβε ο Ερντογάν.
Οικονομικά, η Τουρκία έχει λοιπόν απομακρυνθεί από τη Δύση. Επιπλέον, με τις μεγάλες διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας και τα σκαμπανεβάσματα της οικονομίας, οι γερμανικές εταιρείες δυσκολεύτηκαν να επενδύσουν στη χώρα.
«Οι εκλογές θα μπορούσαν να καθορίσουν αν η Τουρκία μπορεί να βγει από την οικονομική της ύφεση», λέει ο ερευνητής του IW, Σάιμον Ρεγκάρντς .
«Το γεωπολιτικό βάρος που έχει αποκτήσει η Τουρκία επισκιάζει επί του παρόντος τη θέα της άθλιας οικονομικής κατάστασης της χώρας».
