H Καταστροφή του φράγματος της Kahkovka στη Νότιο Ουκρανία στις 6 Ιουνίου 2023, ξεχάστηκε πολύ γρήγορα. Οι πρώτες ερμηνείες για τις οικονομικές-διατροφικές συνέπειες αποδείχθηκαν μάλλον βεβιασμένες. Όλοι μας υποθέσαμε ότι η εύφορη αυτή περιοχή δεν θα εξάγει δημητριακά, όπως και οι άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Αυτό είναι ένα μόνο μέρος της αλήθειας, αφού η αγροτική δύναμη της περιοχής δεν ήταν τα δημητριακά αλλά τα οπωροκηπευτικά που χρειάζονται πότισμα.
Η Χερσώνα ήταν πολύ ονομαστή για τα φρέσκα της προϊόντα: τα καρπούζια της, τις τομάτες, τις μελιτζάνες, τις πιπεριές και τα κρεμμύδια (κρατήστε το τελευταίο) τα οποία έβγαιναν στην αγορά περί το τέλος Αυγούστου. Μόνη εξαίρεση τα πεπόνια, τα οποία ήταν πιο πρώιμα. Η καταστροφή του φράγματος τα βρήκε αρκετά ανεπτυγμένα και τα νερά τα συμπαρέσυραν στο διάβα τους.
Πηγές προσκείμενες στην Ουκρανία, εκτιμούν ότι από το φράγμα αρδεύονταν εκτάσεις που έδιναν το 80% των λαχανικών της χώρας και μεγάλο μέρος των φρούτων. Μπορούμε με κάποια ασφάλεια να υποθέσουμε με βάση τις διατροφικές συνήθειες της ευρύτερης περιοχής, ότι μεγάλο μέρος των φθηνών αυτών εποχιακών ειδών, θα κατευθυνόταν για οικιακή αποθεματοποίηση (ξήρανση, χυμοποίηση, τουρσιά κ.α) και κατανάλωση το χειμώνα. Δεν θέλει κανείς να σκέπτεται τη διάσταση αυτή της ιστορίας...
Η παραγωγή φρούτων και λαχανικών στην περιοχή δεν ήταν ανέφελη, αλλά ήταν και πολλά υποσχόμενη. Για το λόγο αυτό είχε δημιουργηθεί λίγα χρόνια πριν τον πόλεμο, ένα ταμείο με σκοπό την ποιοτική αναβάθμιση αγροτών και καλλιεργειών της περιοχής. Το Ταμείο αυτό σταμάτησε τη λειτουργία του ένα μήνα μετά την έναρξη της εισβολής.
Το φράγμα τροφοδοτούσε με νερό ένα από τα μεγαλύτερα και ποιο περίπλοκα αρδευτικά συστήματα της Ευρώπης. Σοβιετικής έμπνευσης και εκτέλεσης, χτίστηκε σε μια περιοχή όπου η γη ήταν άγονη, σχεδόν έρημος! Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι οι πολύ χαμηλές βροχοπτώσεις -κάτω από 500mm βροχής ετησίως- πράγμα που καθιστά τα πλημμυρισμένα εδάφη ως υποψήφια προς ερημοποίηση. Αυτό, σε συνδυασμό με την ποιότητα των νερών που κατέκλυσαν την καλλιεργήσιμη γη (γεμάτα τοξικά υπολείμματα), οδηγεί στο συμπέρασμα ότι για πολλά χρόνια, τουλάχιστον 10ετία σύμφωνα με ειδικούς του ΟΗΕ, η πρωτογενής παραγωγή θα είναι αδύνατη στην περιοχή.
Οι μεγάλες ποσότητες φρούτων και λαχανικών που δεν θα παραχθούν, θα λείψουν ουσιαστικά από τις αγορές της Μαύρης θάλασσας, ανατρέποντας το όποιο εγκατεστημένο ισοζύγιο στην περιοχή. Οι γύρω χώρες (Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Μολδαβία) έκαναν μεγάλη προσπάθεια να αναπτύξουν τη γεωργική τους παραγωγή, κι έχουν να επιδείξουν σημαντικά επιτεύγματα, περιλαμβανομένων των εξαγωγών στις Δυτικές αγορές της ΕΕ. Τώρα που θα λείψουν οι ποσότητες της Χερσώνα, τι θα συμβεί στην περιφερειακή αυτή αγορά του Εύξεινου Πόντου; Θα ανέβουν οι τιμές; Θα κατευθυνθούν οι ποσότητες προς τις αγορές που πρώτα εφοδίαζαν τα προϊόντα της Χερσώνα; Θα υπάρξει αγοραστικό κοινό σε ανώτερα επίπεδα τιμών, δεδομένου του πολέμου και των χαμηλών εισοδημάτων της ευρύτερης περιοχής;
Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν έχουν δοθεί, μια και ακόμη όλοι βρίσκονται στη φάση της έκπληξης από το γεγονός: δεν πέφτουν τέτοια κολοσσιαία φράγματα κάθε ημέρα…
Και σαν να μην έφτανε η ανατροπή από την κατάρρευση του φράγματος, ένα άλλο κατ’ εξοχή οικονομικό γεγονός, ήλθε να προστεθεί στο δύσκολο παζλ: η κατάρρευση (εντυπωσιακή λεκτική σύμπτωση με αυτή του φράγματος) της αξίας της Τούρκικης Λίρας, κυρίως μετά τις πρόσφατες εκλογές. Η πτώση της από 20 λίρες/δολ σε 26 λίρες/δολ, έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εξαγωγείς να γίνουν υπερβολικά ανταγωνιστικοί, κυρίως στις γύρω αγορές της Μαύρης θάλασσας, όπου και οι απαιτήσεις της αγοράς είναι περιορισμένες σε σχέση με την ΕΕ. Δηλαδή, ένα φορτίο κεράσια ή ροδάκινα που είναι της εποχής, απαιτεί πολλά έξοδα πέραν της πρώτης ύλης αλλά και πλήθος διασφαλίσεων για να φτάσει στις ευρωπαϊκές αγορές. Προφανώς πολύ λιγότερα στις αγορές της Γεωργίας ή του Αζερμπαϊτζάν.
Γιατί λοιπόν οι Τούρκοι εξαγωγείς να κάνουν ένα σωρό έξοδα να στείλουν το φορτίο στην ΕΕ και όχι με τα μισά λεφτά και «σκοτούρες» στις γειτονικές τους αγορές; Το χρήμα στην γείτονα είναι υπερπολύτιμο! Άρα η αυξημένη ανταγωνιστικότητα λόγω λίρας σε συνδυασμό με τις μειωμένες ποιοτικές απαιτήσεις κατέστησαν του Τούρκους εξαγωγείς «ηγεμόνες» στην περιοχή. Κι αυτό έχει θορυβήσει τους πάντες.
Φυσικά, οι ποσότητες που θα κατευθυνθούν στην περιφερειακή αγορά του Εύξεινου Πόντου να καλύψουν τις απώλειες της Χερσώνα στην Ουκρανία και τις γύρω αγορές, θα λείψουν και από τις Ευρωπαϊκές αγορές...
Στις Παρευξείνιες αυτές χώρες, ο προβληματισμός όλων των εμπλεκομένων μερών στο κύκλωμα παραγωγή-εμπορία φρούτων και λαχανικών είναι μεγάλος. Δεδομένου ότι και το φαινόμενο αυτό είναι σε εξέλιξη εδώ κι ένα μόλις μήνα, όλοι παρατηρούν και υποθέτουν, περιμένοντας να δουν τις πρώτες απτές εξελίξεις. Η Τουρκία είναι από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους εξαγωγείς φρέσκων προϊόντων με ετήσιο τζίρο 6 δισ. δολ. Δεν είναι όμως και χωρίς προκλήσεις, οικονομικές, τεχνικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές.
Ο εφιάλτης της περιοχής ακούει στο όνομα «ελλείψεις και υψηλές τιμές κρεμμυδιού». Τα δύο από τα τρία τελευταία χρόνια, η τιμή του κρεμμυδιού παγκοσμίως εκτοξεύτηκε. Και σήμερα εάν πάτε στο μανάβικο της γειτονιάς σας θα το βρείτε γύρω στο 1,5 ευρώ το κιλό! Στους λαούς όμως αυτούς, το κρεμμύδι έχει δεσπόζουσα θέση στη κουζίνα τους και τα εισοδήματά τους δεν επιτρέπουν τέτοιες τιμές. Υπήρξαν φέτος, από το φθινόπωρο και μετά, πολλά προβλήματα σε όλες τις Παραευξείνιες χώρες που προσπάθησαν να τα λύσουν με απαγορεύσεις εξαγωγών μέχρι και τα μέσα του περασμένου Μαρτίου. Τα χειρότερα αποσοβήθηκαν τη τελευταία στιγμή με την άφιξη Αιγυπτιακού κρεμμυδιού που τόνωσε λίγο την αγορά.
Αλλά επειδή η κερδοσκοπία δεν γνωρίζει σύνορα, οι Αιγύπτιοι έμποροι έκρυψαν το κρεμμύδι δημιουργώντας προβλήματα ακόμη και στην δική τους χώρα...
Μύλος!!!
