Ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και η ενεργειακή κρίση, προσδίδουν στην Ελλάδα νέα θέση στον «χάρτη» τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο. Έτσι, τη στιγμή που οι έως τώρα βασικές «αρτηρίες» προμήθειας της «Γηραιάς Ηπείρου» κινούνταν στον άξονα Βορρά-Νότου, η ανάγκη διαφοροποίησης των πηγών τροφοδοσίας δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη μετατροπή της χώρας μας σε gas hub, καθώς ο ευρωπαϊκός Νότος προαλείφεται για πύλη εισόδου αερίου, που θα φτάνει μέχρι την «καρδιά» της ευρωπαϊκής αγοράς.
Μία πρόγευση αυτής της τεκτονικής αλλαγής έχει δώσει το 2022, αλλά και το πρώτο μισό της χρονιάς που διανύουμε. Είναι ενδεικτικό ότι, παρά το γεγονός ότι η εγχώρια κατανάλωση αερίου μειώθηκε κατά 21,74% στο πρώτο εξάμηνο του 2023, αυξήθηκαν κατά 15,03% οι ποσότητες καυσίμου που εισήλθαν στο εθνικό σύστημα μεταφοράς, με προορισμό εκτός των ελληνικών συνόρων.
Μάλιστα, τα «σήματα» της αγοράς φανερώνουν ότι η παραπάνω εικόνα κάθε άλλο παρά συγκυριακή είναι. Σε αυτό συνηγορεί, για παράδειγμα, η πρώτη φάση του Market Test που διενεργεί ο ΔΕΣΦΑ, με σκοπό να αποτυπωθεί το ενδιαφέρον ελληνικών και διεθνών εταιρειών εμπορίας αερίου, για την αξιοποίηση εγχώριων υποδομών (τόσο υφιστάμενων όσο και νέων). Οι μη δεσμευτικές προσφορές που κατατέθηκαν στην πρώτη φάση «μεταφράζονται» σε αύξηση της δυναμικότητας του ελληνικού συστήματος σε αρκετά μεγαλύτερα επίπεδα, από αυτά στα οποία θα ενισχυθεί με τις ήδη προγραμματισμένες επενδύσεις.
Προ των πυλών η λειτουργία του FSRU Αλεξανδρούπολης
Στην παραπάνω τάση ιδιαίτερο βάρος έχουν οι υποδομές που βρίσκονται στα σκαριά στη Βόρεια Ελλάδα, όπως δείχνει και το ισχυρό ενδιαφέρον αξιοποίησης του FSRU της Gastrade στην Αλεξανδρούπολη από τις αρχές του 2024, όταν το έργο θα τεθεί σε λειτουργία. Απόδειξη το γεγονός ότι οι δημοπρασίες δέσμευσης δυναμικότητας του ΔΕΣΦΑ, για το σημείο διασύνδεσης του FSRU με το εθνικό σύστημα («Αμφιτρίτη»), έκλεισαν με προσαύξηση 684%.
Η εγκατάσταση του FSRU ανοικτά του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2023, όπως και η διασύνδεσή του με το ΕΣΦΑ, ώστε από τις αρχές του επόμενου έτους να ξεκινήσει η εμπορική λειτουργία του. Υπενθυμίζεται ότι στη μετοχική σύνθεση της Gastrade, εκτός από την κ. Ελμίνα Κοπελούζου, πρόεδρο και ιδρύτρια μέτοχο, συμμετέχουν ακόμη η ΔΕΠΑ Εμπορίας, ο ΔΕΣΦΑ, η Gaslog και η βουλγαρική Bulgartransgaz.
Το έργο στην πρωτεύουσα του Έβρου θα δώσει για πρώτη φορά πρόσβαση σε υγροποιημένο φυσικό αέριο, ή θα διευκολύνει έτι περαιτέρω τις εισαγωγές, για μία μεγάλη σειρά από ευρωπαϊκά κράτη. Επομένως, με αφετηρία την Αλεξανδρούπολη, το καύσιμο θα μπορεί να μεταφερθεί από τη Ρουμανία, τη Σερβία και τη Β. Μακεδονία, μέχρι τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Αυτό σημαίνει ότι θα ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού αλλά και τον ανταγωνισμό στην ευρύτερη περιοχή.
Ο αγωγός IGB
Ο εξαγωγικός προσανατολισμός της υποδομής της Gastrade διασφαλίζεται από τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB), με τον οποίο είναι «συγχρονισμένη». Το ελληνικό σκέλος του IGB ξεκινά από την Κομοτηνή, με τον αγωγό να αποτελεί το νοτιότερο τμήμα του λεγόμενου «Κάθετου Διαδρόμου», δηλαδή της φυσικής όδευσης καυσίμου από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, η οποία θα δημιουργηθεί με τη διασύνδεση των συστημάτων μεταφοράς των τεσσάρων χωρών, ώστε να επιτρέπεται η αμφίδρομη μεταφορά καυσίμου μεταξύ Νότου και Βορρά.
Διαχειριστής του έργου είναι η ICGB AD, κοινοπραξία των Bulgarian Energy Holding και IGI Poseidon (στην οποία συμμετέχουν ισομερώς η ΔΕΠΑ Εμπορίας και η ιταλική Edison). Ο αγωγός βρίσκεται σε λειτουργία από τον Οκτώβριο του 2022, εξυπηρετώντας τις εισαγωγές στη Βουλγαρία αζερικού αερίου μέσω του ΤΑΡ. Ωστόσο, η αναβάθμιση της Ελλάδας σε gas hub, μέσω της συγκεκριμένης υποδομής, θα ενισχυθεί με τη διασύνδεσή της με το εθνικό σύστημα (και την ολοκλήρωση της κατασκευής του σταθμού συμπίεσης στην Κομοτηνή).
Μάλιστα, στα σκαριά βρίσκεται η διεξαγωγή Market Test, για την αύξηση της δυναμικότητας του IGB στα 5 δισ. κυβικά μέτρα (από 3 bcm που είναι τώρα). Μία τέτοια εξέλιξη θα σήμαινε ότι η Ελλάδα θα γινόταν «πύλη εισόδου» αερίου προς την Ευρώπη και από άλλες πηγές τροφοδοσίας στην Κασπία θάλασσα, όπως από το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν.
Αναβάθμιση του ΤΑΡ
Ώθηση στον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου υπόσχεται να δώσει επίσης η συμφωνία με της Ε.Ε. με το Αζερμπαϊτζάν, για τον διπλασιασμό των προμηθειών στην Ευρώπη σε 20 bcm ανά έτος έως το 2027. Η χώρα μας αποτελεί σημαντικό «κρίκο» στις χώρες διέλευσης του αζέρικου αερίου προς τη «Γηραιά Ήπειρο», φιλοξενώντας σημαντικό τμήμα του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ) ο οποίος αποτελεί σκέλος του Southern Gas Corridor.
Τη μετοχική βάση του ΤΑΡ συνθέτουν οι BP (20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (20%) και Enagás (20%), με τις τρεις τελευταίες (μαζί με τον Όμιλο Κοπελούζου) να αποτελούν μετόχους και του ΔΕΣΦΑ. Για τον Διαδριατικό Αγωγό βρίσκεται σε εξέλιξη Market Test για την αύξηση της δυναμικότητας.
Την ίδια στιγμή, ανοικτό παραμένει ακόμη το «παράθυρο» η Ελλάδα να αποκτήσει και μία τρίτη «πύλη εισόδου» LNG, με την εγκατάσταση ενός ακόμη FSRU – του «Διώρυγα Gas» από τη Motor Oil, ανοικτά του διυλιστηρίου στους Αγ. Θεοδώρους Κορίνθου. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου, Πέτρος Τζαννετάκης, η υλοποίηση ή όχι του έργου αναμένεται να κριθεί το επόμενο τρίμηνο, όταν θα έχουν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις με την DG Comp και θα έχει διαφανεί κατά πόσο το FSRU μπορεί να τύχει χρηματοδοτικής ενίσχυσης.
Ο αγωγός με Βόρεια Μακεδονία
Την ίδια στιγμή, στην τελική ευθεία μπαίνει η υλοποίηση από τον ΔΕΣΦΑ του εγχώριου σκέλους του νέου διασυνδετήριου αγωγού με τη Βόρεια Μακεδονία. Μόλις πρόσφατα, ο Διαχειριστής προκήρυξε τον διαγωνισμό για την κατασκευή του έργου, ενώ έχει ήδη προκηρύξει την προμήθεια των σωλήνων.
Το έργο θα δώσει πρόσβαση σε μία ακόμη αγορά, σε ποσότητες αερίου που εισάγονται στην Ελλάδα. Έτσι, θα προσθέσει τη Βόρεια Μακεδονία στις χώρες για τις οποίες η Ελλάδα θα αποτελεί «πύλη εισόδου» καυσίμου. Μάλιστα, η διασυνδετήρια υποδομή θα «ανοίξει την πόρτα» για τις εγχώριες εταιρείες και στη Σερβία, καθώς Σερβία και Βόρεια Μακεδονία έχουν υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει τα δύο κράτη.
Οι Έλληνες εξαγωγείς
Εγχώριες υποδομές όπως οι παραπάνω δημιουργούν το momentum για την εξέλιξη της Ελλάδας σε gas hub, το οποίο θα γίνει πραγματικότητα με την αξιοποίησή τους από τις εταιρείες εμπορίας αερίου, ώστε να τροφοδοτήσουν τις ευρωπαϊκές αγορές με καύσιμο το οποίο έχει εισαχθεί στη χώρα μας. Σε αυτό το πλαίσιο εγχώριοι «παίκτες» με σημαντική διεθνή δραστηριοποίηση (όπως η Mytilineos και η ΔΕΠΑ Εμπορίας) ενισχύουν τον εξαγωγικό προσανατολισμό του εθνικού συστήματος.
H Mytlineos αποτελεί ήδη μία από τις μεγαλύτερες εταιρείας εμπορίας αερίου στα Βαλκάνια, αξιοποιώντας το ανταγωνιστικό «καλάθι» προμήθειας που έχει δημιουργήσει, χάρις στις διαφοροποιημένες πηγές προέλευσης του καυσίμου. Σε συνέντευξη που παραχώρησε την περασμένη άνοιξη στο CNBC, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας, Ευάγγελος Μυτιληναίος, είχε επισημάνει πως οι υποδομές που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια και καθιστούν τη χώρα μας κομβική για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αναφερόμενος και στη δραστηριότητα gas trading της Mytilineos, που εξελίσσεται δυναμικά.
Ενισχυμένη δραστηριότητα εκτός συνόρων έχει και η ΔΕΠΑ Εμπορίας, με συνέπεια από το 2017 κι έπειτα, να διπλασιάζονται σε ετήσια βάση οι ποσότητες αερίου που εξάγει από την ελληνική αγορά. Η εταιρεία έχει στα σκαριά την «είσοδό» της στην αγορά της Αυστρίας, ενώ μέσα στο 2023 ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στις αγορές της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας. Ένα χρόνο νωρίτερα, επεκτάθηκε στην αγορά της Ιταλίας, η οποία προστέθηκε στη βουλγαρική αγορά, στην οποία η ΔΕΠΑ Εμπορίας συμμετέχει από το 2017.
