Φρένο στο ευρωπαϊκό σχέδιο ανάσχεσης του νέου κινεζικού «Δρόμου του Μεταξιού» βάζει ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή.
Ο λόγος για τον «Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης» (India-Middle East-Europe Economic Corridor-IMEEC), o oποίος συμφωνήθηκε στην τελευταία σύνοδο του G20 στο Νέο Δελχί στις αρχές του περασμένου μήνα μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας-Ινδίας.
Σκοπός του «διαδρόμου» αυτού μεταξύ Δύσης από τη μια μεριά και Ισραήλ-Σ. Αραβίας - Ινδίας από την άλλη ήταν η αναχαίτιση της οικονομικής διείσδυσης της Κίνας στην ίδια περιοχή (Ευρώπη-Μ. Ανατολή).
Η πρόεδρος της Κομισιόν της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ενθουσιάστηκε, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία για το IMEEC ως ένα «ιστορικό σχέδιο». Επίσης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε να δημιουργήσει ένα «καλύτερο μέλλον για τη Μέση Ανατολή».
Ο εμπορικός διάδρομος μεταξύ Ευρώπης και Ινδίας θα πρέπει να αποτελέσει το κεντρικό δομικό στοιχείο για μια εναλλακτική λύση στον «Νέο Δρόμο του Μεταξιού», το τεράστιο έργο υποδομών της Κίνας. Η Λαϊκή Δημοκρατία θέλει να το χρησιμοποιήσει για να επεκτείνει την επιρροή της σε όλο τον κόσμο και να δημιουργήσει ένα πλέγμα εξαρτήσεων.
Αλλά τώρα ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς ανατρέπει τα σχέδια για την εναλλακτική λύση του «Δρόμου του Μεταξιού». Εξαιτίας της κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή, το έργο έχει ανασταλεί επ' αόριστον. «Προς το παρόν, τίποτα δεν προχωράει», δήλωσε υψηλόβαθμος Ευρωπαίος διπλωμάτης στην Handelsblatt. Το υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι οι επιπτώσεις «δεν είναι ακόμη προβλέψιμες».
Η ιδέα της IMEEC ήταν η κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής από το Ντουμπάι μέσω της αραβικής ερήμου προς το ισραηλινό μεσογειακό λιμάνι της Χάιφα. Η προσέγγιση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ που απαιτούνταν για το σκοπό αυτό ανακόπηκε λόγω της βίας στη Μέση Ανατολή. Οι μελέτες σκοπιμότητας, που θα έπρεπε να είναι το επόμενο βήμα, μπορούν να παρακαμφθούν προς το παρόν από τις εμπλεκόμενες κυβερνήσεις.
Για τον Μπάιντεν και τη φον ντερ Λάιεν, αυτό αποτελεί σοβαρό πλήγμα- η πρωτοβουλία της Κίνας για τον «Δρόμο του Μεταξιού» παραμένει σε μεγάλο βαθμό ασυναγώνιστη προς το παρόν. Η κινεζική κρατική εφημερίδα «Global Times» ήδη χαίρεται: «Οι ΗΠΑ προωθούν την IMEEC για να αποδυναμώσουν την επιρροή της Κίνας στη Μέση Ανατολή, αλλά αυτό είναι καθαρός ευσεβής πόθος».
Η ΕΕ εστιάζει σε μεγάλα έργα υποδομής σε αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες
Ο ισραηλινός πόλεμος και το αμφίβολο μέλλον της IMEEC θα επισκιάσουν επίσης το συνέδριο υποδομών που συγκεντρώνει Ευρωπαίους ηγέτες και εκπροσώπους από αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες στις Βρυξέλλες το οποίο ολοκληρώνεται σήμερα: το Global Gateway Forum.
Το Global Gateway είναι μια προσπάθεια να γίνουν πιο ορατές οι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες της ΕΕ και των κρατών μελών της και να ευθυγραμμιστούν στενότερα με τα στρατηγικά συμφέροντα της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, στο μέλλον πρόκειται να προωθηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό μεγάλα έργα υποδομής, ιδίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του εφοδιασμού με υδρογόνο.
Παραδείγματα είναι αιολικά και ηλιακά πάρκα στο Μαρόκο ή ένας υδροηλεκτρικός σταθμός στο Βιετνάμ. Η ΕΕ θέλει να συγκεντρώσει συνολικά 300 δισεκατομμύρια ευρώ για το σκοπό αυτό, μεγάλο μέρος των οποίων θα προέλθει από ιδιώτες επενδυτές.
Η IMEEC θα αποτελούσε μια σημαντική απόδειξη επιτυχίας για τους επικεφαλής του Global Gateway στις Βρυξέλλες: Το επιτελείο της Φον ντερ Λάιν είχε δημιουργήσει την ιδέα σε συνεργασία με τον Λευκό Οίκο.
«Τόσο η οικονομική όσο και η πολιτική διάσταση της πρωτοβουλίας IMEEC οδήγησαν σε νευρικές αντιδράσεις εκ μέρους των Κινέζων, γεγονός που αποδεικνύει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική αξία αυτής της διαδρομής», δήλωσε η Ρομάνα Βλαχούτιν από το German Marshall Fund.
Σύμπραξη αντί για διπλωματία χρέους
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει θέσει ως στόχο τη μετατροπή της ΕΕ σε γεωπολιτικό παράγοντα. Το Global Gateway είναι ένα από τα σημαντικότερα μέσα για το σκοπό αυτό, υποτίθεται ότι είναι η προσφορά της Ευρώπης στον κόσμο.
Ενώ η Κίνα επικρίνεται για τη διπλωματία του χρέους και την εξαγορά της πολιτικής υποταγής των αναπτυσσόμενων χωρών, η Ευρώπη παρουσιάζει την Global Gateway ως μια εταιρική σχέση ίσων. «Ο κόσμος χρειάζεται επενδύσεις - το σωστό είδος επενδύσεων», τονίζει η Επιτροπή.
Η γερμανική κυβέρνηση αποδίδει επίσης μεγάλη σημασία στην πρωτοβουλία. Είχε ξεκινήσει επί μακρόν εκστρατεία στις Βρυξέλλες για τη δημιουργία μιας αντιπροσφοράς στον «Δρόμο του Μεταξιού». «Ως ΕΕ, πρέπει να γίνουμε πιο ορατοί στον παγκόσμιο Νότο και να δείξουμε ότι είμαστε ένας ελκυστικός εταίρος», δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Ανάπτυξης Σβένια Σούλτσε (SPD) στην Handelsblatt. «Έχω την εντύπωση ότι πολλές χώρες του παγκόσμιου Νότου συνειδητοποιούν ότι η συνεργασία με την Κίνα, για παράδειγμα, δεν έρχεται δωρεάν, αλλά ότι καταλήγουν σε νέες εξαρτήσεις και χρεώνονται μακροπρόθεσμα».
Σύμφωνα με τις δικές του πληροφορίες, το Υπουργείο Ανάπτυξης έχει επενδύσει φέτος 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε οκτώ από τα έργα-φάρους του Global Gateway. Το επόμενο έτος, οι επενδύσεις πρόκειται να συνεχιστούν σε «ανάλογη κλίμακα». Η έμφαση θα δοθεί σε πρωτοβουλίες «που συμβάλλουν ιδιαίτερα στην παγκόσμια προστασία του κλίματος». Σε αυτές περιλαμβάνονται ο εκσυγχρονισμός υδροηλεκτρικών σταθμών στο Κονγκό και η επέκταση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας στην Αίγυπτο, ώστε η αιολική και η ηλιακή ενέργεια να μπορούν να διαδραματίσουν ισχυρότερο ρόλο.
Το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών υποστηρίζει την εστίαση στο κλίμα στη νέα διεθνή πολιτική για τις υποδομές. Η ομοσπονδιακή υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ (Πράσινοι) στέλνει στις Βρυξέλλες την υφυπουργό Κλίματος Τζένιφερ Μόργκαν ως εκπρόσωπο της Γερμανίας στο Global Gateway Forum.
Η Κίνα εξακολουθεί να προηγείται κατά πολύ της ΕΕ
Συνολικά θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι από 40 χώρες. Η Κομισιόν το καταγράφει ως επιτυχία. Στην πραγματικότητα, όμως, ο αριθμός αυτός δείχνει πόσο μακριά βρίσκεται ακόμη η Ευρώπη από το να καλύψει την απόσταση που έχει η πρωτοβουλία της Κίνας για τον «Δρόμο του Μεταξιού». Την περασμένη εβδομάδα, ο Κινέζος κυβερνήτης Σι Τζινπίνγκ προσκάλεσε τους συμμετέχοντες στο Πεκίνο για τη δέκατη επέτειο του παγκόσμιου έργου υποδομών, που ονομάζεται επίσης «Ζώνη και Δρόμος». Εκπροσωπήθηκαν 140 χώρες, μεταξύ των οποίων αρκετοί αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων.
Οι ειδικοί συμβουλεύουν να είναι κανείς επιλεκτικός όταν επιλέγει έργα από το Global Gateway. «Η Ευρώπη δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την Κίνα από άποψη μεγέθους», λέει ο Γιάκομπ Γκούντερ, εμπειρογνώμονας για την Πρωτοβουλία του «Δρόμου του Μεταξιού» στην δεξαμενή σκέψης Merics για την Κίνα με έδρα το Βερολίνο. Ως εκ τούτου, λέει, πρέπει να ανταγωνιστεί «έξυπνα». «Πρέπει να καταλάβει πού ακριβώς οι επενδύσεις της θα έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο».
Η ευκαιρία για μια ευρωπαϊκή προσφορά απέναντι στους Κινέζους είναι ευνοϊκή. Σε πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, οι προσδοκίες του «Δρόμου του Μεταξιού» δεν έχουν εκπληρωθεί, ενώ τα κινεζικά έργα υποδομής έχουν αφήσει πίσω τους περιβαλλοντικές ζημιές και υψηλά χρέη. Η ίδια η Κίνα δέχεται επίσης αυξανόμενες πιέσεις- η οικονομική ύφεση στην πατρίδα της επιβάλλει μια πιο οικονομική χρήση των δικών της πόρων.
Ο εμπειρογνώμονας του Merics, Γκούντερ αναμένει ότι το Πεκίνο θα προσαρμόσει την πρωτοβουλία του τα επόμενα χρόνια, αλλά θα συνεχίσει να επωφελείται από αυτήν. «Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η υλικοτεχνική υποδομή που έχει ήδη δημιουργηθεί θα συνεχίσει να έχει αντίκτυπο στην παγκόσμια σκηνή», λέει ο Γκούντερ. Αυτό συμβαίνει επειδή η υποδομή αυτή διευκολύνει το εμπόριο των χωρών-παραληπτών με την Κίνα - με αποτέλεσμα να αυξάνεται. «Η Κίνα θα συνεχίσει να επεκτείνει τη διπλωματική της επιρροή μέσω του εμπορίου», αναμένει ο Γκούντερ.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ δοκιμάζει επίσης τις δυνάμεις της σε μια στρατηγική πολιτική υποδομών. Αλλά το Global Gateway είναι μέχρι στιγμής ένα συνονθύλευμα μεμονωμένων έργων, χωρίς μια πρωτοβουλία -άγκυρα, ένα έργο όπως το IMEEC, το οποίο τώρα πρέπει να ανασταλεί επ' αόριστον λόγω του πολέμου στη Γάζα.
