Στον «απόηχο» της συμφωνίας στις Βρυξέλλες για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας την Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου, ο γερμανικός τύπος σχολιάζει πως η Ευρώπη αποδεικνύεται ικανή να δράσει τις τελευταίες ημέρες του 2023.
Μετά το άνοιγμα της πόρτας για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία και τη μεταρρύθμιση του ασύλου, η μεταρρύθμιση των κανόνων για το χρέος είναι η τρίτη σημαντική ανακάλυψη μέσα σε μια εβδομάδα.
Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες συζητούν αν η ευρωζώνη είναι πλέον καλύτερα εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει μια κρίση χρέους, σύμφωνα με την Handelsblatt.
«Οι νέοι κανόνες καθιστούν την ευρωζώνη πιο ασφαλή», λέει ο Γέρονιμ Τσέτελμάγιερ, επικεφαλής της οικονομικής δεξαμενής σκέψης Bruegel. Το γεγονός και μόνο ότι υπάρχει συμφωνία αποτελεί σήμα σταθερότητας για τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Άλλοι οικονομολόγοι, όπως ο πρόεδρος του DIW, Μάρσελ Φράτσερ, βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Η συμφωνία ήταν μια «πύρρειος νίκη για τον Λίντνερ», καθώς η μεταρρύθμιση δεν αποτελούσε σχεδόν καμία βελτίωση και θα οδηγούσε σε περαιτέρω καταστρατήγηση των κανόνων. Οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι, από την άλλη πλευρά, φοβούνται ότι η μεταρρύθμιση είναι λίγο πολύ μια άδεια για την ανάληψη χρέους.
Η μεταρρύθμιση των κανόνων για το χρέος είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης. Το Σύμφωνο Σταθερότητας θεσπίστηκε όταν ιδρύθηκε το ευρώ και ορίζει σαφή ανώτατα όρια χρέους για τα κράτη μέλη της ΕΕ: το συνολικό χρέος τους δεν μπορεί να υπερβαίνει το 60% της οικονομικής παραγωγής και το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα δεν μπορεί να υπερβαίνει το 3%. Εάν μια χώρα έχει υψηλότερα χρέη, η Επιτροπή μπορεί να κινήσει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος και να επιβάλει κυρώσεις.
Εξατομικευμένα σχέδια για τη μείωση του χρέους
Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη ούτε μία φορά, παρόλο που οι χώρες παραβίαζαν τακτικά τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Ταυτόχρονα, το χρέος στην ευρωζώνη αυξήθηκε κατά μέσο όρο στο 90% ως αποτέλεσμα των πολυάριθμων κρίσεων. Επομένως, οι κανόνες θεωρούνταν ήδη ξεπερασμένοι όταν ανεστάλησαν μέχρι το 2024 στην αρχή της πανδημίας. Για να διασφαλιστεί ότι οι παρωχημένοι κανόνες δεν θα εφαρμοστούν ξανά το επόμενο έτος, υπήρξε μεγάλη πίεση για να υπάρξει μεταρρύθμιση φέτος.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ ήθελαν να βρουν μια νέα ισορροπία μεταξύ της μείωσης του χρέους και των επενδύσεων στο μέλλον. Η μείωση του χρέους ήταν σημαντική για τη Γερμανία, ενώ η Γαλλία επέμενε σε μεγαλύτερη ευελιξία για τις επενδύσεις. Η πρόταση μεταρρύθμισης της Επιτροπής της ΕΕ αρχικά ευνοούσε τη Γαλλία, αλλά τώρα έχει συμπληρωθεί με ελάχιστους στόχους μείωσης του χρέους, οι οποίοι ήταν σημαντικοί για τη Γερμανία.
Συγκεκριμένα, η μεταρρύθμιση έχει ως εξής:
- Ατομικά σχέδια μείωσης του χρέους: Θα πρέπει να δοθεί στις χώρες περισσότερος χρόνος για να μειώσουν το χρέος τους. Κάθε χώρα θα συμφωνήσει με την Επιτροπή της ΕΕ ένα ατομικό τετραετές σχέδιο. Το πόσο γρήγορα η κυβέρνηση πρέπει να μειώσει το χρέος εξαρτάται από τις υποθέσεις σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη, τα επιτόκια και τα δημογραφικά στοιχεία.
- Κίνητρο για επενδύσεις: Οι κυβερνήσεις μπορούν να παρατείνουν το σχέδιο μείωσης σε επτά χρόνια, εάν προωθήσουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μια μεταβατική ρύθμιση ισχύει επίσης για τα έτη 2025 έως 2027: οι πληρωμές τόκων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκτησης του κορονοϊού δεν υπολογίζονται στο δημοσιονομικό έλλειμμα.
- Δεσμευτικά πρότυπα: Οι χώρες των οποίων ο λόγος χρέους υπερβαίνει το 60% πρέπει να τον μειώνουν κατά τουλάχιστον 0,5 ποσοστιαίες μονάδες κάθε χρόνο. Οι χώρες με επίπεδο χρέους άνω του 90% θα πρέπει να το μειώνουν κατά μία ποσοστιαία μονάδα κάθε χρόνο.
- Αποθεματικό ασφαλείας για το έλλειμμα: Το «περιθώριο ασφαλείας» στο επιτρεπόμενο ανώτατο όριο θα είναι 1,5 ποσοστιαία μονάδα για τις υπερχρεωμένες χώρες - μια σημαντική αυστηροποίηση σε σύγκριση με τους παλαιούς κανόνες. Οι χώρες με λόγο χρέους μεταξύ 60 και 90 τοις εκατό θα πρέπει να παραμείνουν μία ποσοστιαία μονάδα κάτω από το όριο του ελλείμματος.
- Βελτιωμένη επιβολή: Στο μέλλον, η Επιτροπή δεν θα είναι σε θέση να κινήσει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος μόνο εάν το έλλειμμα μιας χώρας υπερβαίνει το 3%. Αλλά και αν ένα κράτος μέλος παρεκκλίνει πολύ από τη συμφωνημένη πορεία μείωσης του χρέους. Εάν μια κυβέρνηση δεν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις, αντιμετωπίζει πρόστιμο έως και 0,05% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος - κάθε έξι μήνες για όσο διάστημα συνεχίζεται η παράβαση.
Ο συμβιβασμός είναι ένα «πολιτικό αριστούργημα», λέει ο οικονομολόγος του Bruegel Tσέτελμαγιερ. Με τους ελάχιστους στόχους της για τη μείωση του χρέους, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει θέσει έναν «στενό κορσέ». Ο υπουργός Οικονομικών Λίντνερ μπορεί τώρα να πει ότι σκλήρυνε το λουκέτο της Επιτροπής.
Ωστόσο, ο στενός κορσές διαρρηγνύεται από μια σειρά διατάξεων, τις οποίες η Γαλλία με τη σειρά της έχει επιβάλει. Οι αριθμητικές απαιτήσεις για τη μείωση του χρέους δεν ισχύουν για τις χώρες που βρίσκονται σε διαδικασία ελλείμματος. Η Επιτροπή είναι πιθανό να κινήσει διαδικασίες κατά της Γαλλίας και της Ιταλίας ήδη από το 2024. Στη συνέχεια, θα υπόκεινται στον παλαιό κανόνα της μείωσης του ελλείμματός τους κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως.
Με αυτόν τον τρόπο, η Γαλλία «εξουδετέρωσε» τον γερμανικό στόχο για το χρέος, λέει ο Τσέτελμάγιερ. Η Ιταλία είναι ωστόσο δυσαρεστημένη. Το κράτος θεωρεί ότι οι άκαμπτοι στόχοι για το έλλειμμα είναι αντιπαραγωγικοί. Αλλά αν μια μεταρρύθμιση είχε αποτύχει λόγω της Ρώμης, θα είχε στείλει ένα καταστροφικό μήνυμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Τελικά, η Ιταλία συμφώνησε με τον συμβιβασμό.
Ο Λίντνερ ήθελε να αποτρέψει τις εξαιρέσεις για επενδύσεις. Δεν τα κατάφερε. Επίσης, επέκρινε το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε με τα κράτη μέλη της ΕΕ σχέδια μείωσης του χρέους. Ειδικότερα, οι Βρυξέλλες πολύ συχνά έκαναν τα στραβά μάτια όταν ένα κράτος παραβίαζε τα κριτήρια του Μάαστριχτ.
Η μεταρρύθμιση είναι επομένως ένας τυπικός συμβιβασμός - Αλλά τι αξίζει
Σύμφωνα με τον Τσέτελμαγιερ, ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός του χρέους, τα κίνητρα για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ο μεγαλύτερος λόγος των εθνικών κυβερνήσεων θα οδηγήσουν σε καλύτερη δημοσιονομική πολιτική. Θεωρεί επίσης ότι οι «ρήτρες διασφάλισης» που επιβάλλει η Γερμανία είναι αντιπαραγωγικές, διότι οι τυποποιημένες απαιτήσεις υπονομεύουν την ιδέα της ατομικής πορείας μείωσης του χρέους.
«Η μεταρρύθμιση θα ήταν καλύτερη αν το FDP δεν βρισκόταν στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών», λέει ο Τσέτελμαγιερ. «Αλλά και οι Πράσινοι απέτυχαν επειδή δεν υπάρχουν εξαιρέσεις για τις πράσινες επενδύσεις» πρόσθεσε. Ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ (Πράσινοι) είχε αφήσει το πεδίο στον Λίντνερ. Ο Νιλς Ρέντεκερ από το «Κέντρο Ζακ Ντελόρ» πιστεύει επίσης ότι η μεταρρύθμιση προσφέρει «πολύ μικρό περιθώριο για τη διοχέτευση των δαπανών στην προστασία του κλίματος ή την άμυνα, που είναι προς το ευρωπαϊκό συμφέρον».
Ο οικονομολόγος Λαρς Φελντ λέει ότι η Γαλλία ειδικότερα έχει κινηθεί έντονα προς τη Γερμανία. «Αυτό μας δίνει την ελπίδα ότι οι δείκτες του δημόσιου χρέους θα μειωθούν τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, παραμένουν διάφορα κενά. Επομένως, πολλά θα εξαρτηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα ερμηνεύσει αυστηρά τους κανόνες» υπογράμμισε.
Πριν από λίγες ημέρες, ο οικονομολόγος Ρόμπιν Μπρουκς έγραψε στο Χ (πρώην twitter) ότι η ευρωζώνη έχει ένα κρίσιμο σχεδιαστικό ελάττωμα: «Υπάρχουν πολύ περισσότερες χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους από εκείνες με χαμηλά επίπεδα, και έτσι οι κανόνες μετατοπίζονται αναπόφευκτα υπέρ των υψηλότερων επιπέδων χρέους» επεσήμανε.
Ωστόσο, ο Ρέντεκερ πιστεύει ότι οι νέες απαιτήσεις θα μπορούσαν να σημαίνουν εξωπραγματικά σκληρές περικοπές για χώρες όπως η Ιταλία ή η Γαλλία μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου. Συνεπώς, ο συμβιβασμός θα μπορούσε να κατευνάσει τη συζήτηση για τη δημοσιονομική πολιτική στην Ευρώπη μόνο για μερικά χρόνια.
