Τις ευνοϊκές προοπτικές του ελληνικού χρέους, την σημασία των πρωτογενών πλεονασμάτων, αλλά και τους δυνάμει κινδύνους που η Ελλάδα θα πρέπει να προσέξει για να μην βρεθεί εκτός τροχιάς δημοσιονομικής βιωσιμότητας, υπογραμμίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση μεταπρογραμματικής εποπτείας την οποία έδωσε στη δημοσιότητα την Πέμπτη.
Έτσι, μαζί με τις θετικές προβλέψεις της Κομισιόν για την ελληνική οικονομία, επισημαίνονται οι παράγοντες που είναι άξιοι δημοσιονομικής προσοχής σε βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο ενώ σκιαγραφούνται και τέσσερα βασικά σενάρια.
Βραχυπρόθεσμα, η Κομισιόν δεν θεωρεί πως η Ελλάδα διατρέχει υψηλούς κινδύνους που σχετίζονται με το χρέος της, με τις ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της κυβέρνησης να αναμένεται να μειωθούν σε περίπου 10% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2023-2024, ενώ επισημαίνεται πως και η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας βελτιώνεται, γεγονός που πιστοποιείται με την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας σε δύο από τους τέσσερις μεγάλους οίκους αξιολόγησης.
Ωστόσο, σημειώνεται πως μεσοπρόθεσμα οι κίνδυνοι δημοσιονομικής βιωσιμότητας εμφανίζονται υψηλοί για την Ελλάδα, καθώς η βασική γραμμή της ανάλυσης βιωσιμότητας προβλέπει πως ο λόγος του δημόσιου χρέους αναμένεται να μειωθεί, αλλά να παραμείνει σε υψηλό επίπεδο, περίπου στο 124% του ΑΕΠ το 2034.
Η έκθεση προσθέτει πως η μείωση του χρέους στηρίζεται στο προβλεπόμενο πρωτογενές πλεόνασμα 2% του ΑΕΠ, αν και εξηγεί πως σε σύγκριση με τα ιστορικά δεδομένα από το 1980, αυτό μπορεί να φαίνεται αρκετά φιλόδοξο.
Παρ’ όλ’ αυτά, συμπληρώνει πως σε σύγκριση με πιο σχετικές πρόσφατες επιδόσεις, το περιθώριο για δημοσιονομικούς «ελιγμούς» φαίνεται εύλογο.
Επιπλέον, θετικές επιπτώσεις στη μείωση του χρέους ασκεί επίσης μια ακόμα ευνοϊκή αλλά φθίνουσα επίδραση του «φαινομένου της χιονοστιβάδας» της τάξης του -0,6% του ΑΕΠ ετησίως κατά μέσο όρο κατά την περίοδο 2025-2034, η οποία υποστηρίζεται από τον αντίκτυπο του NextGenerationEU.
Τα τέσσερα σενάρια
Για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος των αλλαγών διαφόρων παραμέτρων σε σχέση με τη βασική γραμμή υποθέσεων, η έκθεση διενέργησε stress test τεσσάρων εναλλακτικών σεναρίων.
Σύμφωνα με το σενάριο που το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο επιστρέψει στον ιστορικό μέσο όρο των 15 ετών, ο λόγος του χρέους θα ήταν χαμηλότερος από ό,τι στη βασική γραμμή κατά περίπου 13,6 ποσοστιαίες μονάδες το 2034.
Ωστόσο, σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο όπου το ποσοστό ανάπτυξης επιδεινώνεται κατά 1 π.μ., ο λόγος του χρέους θα ήταν υψηλότερος κατά περίπου 9,5 π.μ. το 2034.
Σύμφωνα με το σενάριο χρηματοοικονομικής πίεσης (δηλαδή τα ποσοστά προσωρινά αυξάνονται κατά 5,3 π.μ. σε σύγκριση με την αρχική τιμή) ο λόγος του δημόσιου χρέους θα ήταν υψηλότερος κατά περίπου 3,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2034.
Τέλος, σύμφωνα με το σενάριο του κατώτερου διαρθρωτικού πρωτογενούς ισοζυγίου (δηλαδή η προβλεπόμενη σωρευτική βελτίωση την περίοδο 2023-2024 έχει μειωθεί στο μισό) ο λόγος του χρέους θα ήταν υψηλότερος από ό,τι στη βασική γραμμή κατά περίπου 4,4 ποσοστιαίες μονάδες. το 2034.
Ως εκ τούτου η Κομισιόν συμπεραίνει πως οι προβολές δείχνουν μεσαίο κίνδυνο και μια πιθανότητα 14% ο δείκτης χρέους να είναι υψηλότερος το 2028 από ό,τι το 2023.
Στα θετικά της έκθεσης, προστίθεται το γεγονός πως οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι δημοσιονομικής βιωσιμότητας για την Ελλάδα εμφανίζονται συνολικά χαμηλοί.
Η εκτίμηση αυτή οφείλεται στην ευνοϊκή αρχική δημοσιονομική θέση και στην προβλεπόμενη μείωση του κόστους γήρανσης.
Ως εκ τούτου, αυτά τα αποτελέσματα εξαρτώνται από τη διατήρηση πρωτογενών πλεονασμάτων μακροπρόθεσμα καθώς και στην ορθή εφαρμογή των νομοθετημένων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων, έτσι ώστε να μην χρειαστούν βελτιώσεις στο ισοζύγιο για να διασφαλιστεί η σταθεροποίηση του χρέους μακροπρόθεσμα.
Σύμφωνα με την έκθεση μεταπρογραμματικής εποπτείας, αυτό το αποτέλεσμα υποστηρίζεται από την προβλεπόμενη μείωση του κόστους που σχετίζεται με τη γήρανση (συμβολή -2 π.μ.) και την ευνοϊκή αρχική δημοσιονομική θέση (-1,4 π.μ.).
Οι εξελίξεις του κόστους γήρανσης οφείλονται κυρίως στην προβλεπόμενη μείωση των δημόσιων δαπανών για συντάξεις (-2,1 ποσοστιαίες μονάδες), η οποία αντισταθμίζεται μόνο εν μέρει από την προβλεπόμενη αύξηση των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη (0,7 ποσοστιαίες μονάδες)
Επιπλέον, οι δείκτες που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανάλυσή της δείχνουν ότι η χώρα δεν χρειάζεται να βελτιώσει περαιτέρω τη δημοσιονομική της θέση για να μειώσει το χρέος της στο 60% του ΑΕΠ έως το 2070. Αυτό το αποτέλεσμα οφείλεται κυρίως στην τρέχουσα ευνοϊκή αρχική δημοσιονομική θέση (συνεισφορά 2,1 π.μ.) και την προβλεπόμενη πτώση στις σχετιζόμενες με τη γήρανση δημόσιες δαπάνες (-1,1 π.μ.).
Ωστόσο, η τρέχουσα απόσταση του λόγου του ελληνικού δημόσιου χρέους από την τιμή αναφοράς 60% μειώνει εν μέρει τα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών (1,9 π.μ.)
Τέλος, η Κομισιόν εφιστά την ανάγκη στην αξιολόγηση να ληφθούν υπόψη αρκετοί πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου.
Αφενός, κάποιοι, σημαντικοί, εξ αυτών σχετίζονται με την πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων.
Επιπλέον, κίνδυνοι εξακολουθούν να πηγάζουν από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στον τραπεζικό τομέα (αν και το μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων σημείωσε απότομη μείωση τα προηγούμενα έτη) και το κόστος που συνδέεται με εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις κατά του δημοσίου εγκυμονεί επίσης δημοσιονομικούς κινδύνους.
Μια περαιτέρω πηγή δημοσιονομικού κινδύνου είναι η επίμονη εμφάνιση και εντατικοποίηση φυσικών καταστροφών.
Από την άλλη πλευρά, αναφέρεται πως παράγοντες μετριασμού του κινδύνου σχετίζονται με τη δομή του χρέους. Ειδικότερα, το μεγαλύτερο μέρος του χρέους κατέχεται από επίσημους δανειστές με χαμηλά επιτόκια και έχει ιδιαίτερα μεγάλες λήξεις σε σύγκριση με άλλες χώρες. Το γεγονός ότι το χρέος είναι σε ευρώ μετριάζει επίσης τους κινδύνους.
Επιπλέον, επισημαίνεται πως οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του NextGenerationEU, εάν εφαρμοστούν πλήρως, θα μπορούσαν να έχουν περαιτέρω θετικό αντίκτυπο στην αύξηση του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια και, επομένως, να συμβάλουν στον μετριασμό των κινδύνων βιωσιμότητας του χρέους.
