Τον δρόμο για την ψηφιοποίηση του κατασκευαστικού κλάδου της χώρας επιχειρεί να «ανοίξει» το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, θέτοντας σε δημόσια διαβούλευση, έπειτα από απόφαση του υπουργού, Χρήστου Σταϊκούρα, μέχρι τις 22 Φεβρουαρίου 2024, την Εθνική Στρατηγική και τον Οδικό Χάρτη για την εφαρμογή του Building Information Modelling (BIM). Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών σπεύδει να προχωρήσει στην κατάρτιση ενός οδικού χάρτη (που περιλαμβάνει 28 στρατηγικές παρεμβάσεις) για την εφαρμογή του BIM στην Ελλάδα, ο οποίος περιγράφει τα βασικά βήματα, τον χρονικό ορίζοντα και τους απαιτούμενους πόρους για την υλοποίηση των παρεμβάσεων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε γενικές γραμμές ο δημόσιος τομέας δεν έχει κάνει μεγάλα «βήματα» προς την ψηφιακή αναβάθμιση των υποδομών, εξ ου και πλέον επιχειρεί να «χαράξει» νέα στρατηγική στο μέτωπο αυτό, την ώρα που σε επίπεδο αγοράς τουλάχιστον οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι ή οι εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων εφαρμόζουν μοντέλο ΒΙΜ ήδη σε κάποια από τα έργα. Παλιότερα δε, είχαν γίνει αναφορές για χρήση του π.χ. σε έργα Μετρό, κτηριακά και όχι μόνο. Ωστόσο, το ζητούμενο είναι να ενεργοποιηθεί και ο δημόσιος τομέας ενώ το σημαντικό είναι το εν λόγω εργαλείο να περάσει σε όλες τις τεχνικές εταιρίες, αν όχι στις μικρότερες, τουλάχιστον στις μεσαίες.
Τι είναι το Building Information Modelling - ΒΙΜ
Όσον αφορά στο ΒΙΜ, πρόκειται για μια διαδικασία κατά την οποία τα στοιχεία της μελέτης, της κατασκευής και της λειτουργίας ενός έργου (κτίριο ή οποιαδήποτε υποδομή) οργανώνονται και καταγράφονται ψηφιακά, για να συγκροτήσουν μια βάση δεδομένων με απώτερο στόχο τον βέλτιστο σχεδιασμό, υλοποίηση και λειτουργία του έργου. Η μοντελοποίηση κατασκευαστικών πληροφοριών (BIM) είναι μια ψηφιακή προσομοίωση των λειτουργιών που αφορούν την κατασκευή και τα δομικά έργα. Αξιοποιεί την τεχνολογία, βελτιωμένες διαδικασίες και ψηφιακές πληροφορίες για να πετύχει δραστική βελτίωση αφενός των αποτελεσμάτων για τους πελάτες και τα έργα και αφετέρου των λειτουργιών που αφορούν τα δομικά έργα. Η BIM αποτελεί στρατηγικό παράγοντα ενεργοποίησης για τη βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για τα κτίρια και τις δημόσιες υποδομές σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους. Έχει εφαρμογή σε έργα νέων κατασκευών· αλλά μπορεί επίσης να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην αναπαλαίωση, την ανακαίνιση και τη συντήρηση του δομημένου περιβάλλοντος, το οποίο αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του κλάδου.
Είναι προφανές ότι το ΒΙΜ χρειάζεται να το υιοθετήσουν τόσο η αγορά, όλες οι τεχνικές εταιρείες, όσο και το δημόσιο, οι φορείς δηλαδή που αναθέτουν και έχουν στην ευθύνη τους έργα υποδομών.
Ο μετασχηματισμός του κατασκευαστικού κλάδου
Όπως σημειώνεται, ο μετασχηματισμός του κατασκευαστικού κλάδου ως αποτέλεσμα της υιοθέτησης του BIM επιτυγχάνεται με βασικό παράγοντα την ψηφιοποίηση των λειτουργιών και του τρόπου εργασίας της συνολικής αλυσίδας αξίας, η οποία περιλαμβάνει δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη οικοδομικών έργων και την κατασκευή κτιρίων, με την υλοποίηση έργων πολιτικού μηχανικού (έργα υποδομών), καθώς και με εξειδικευμένες κατασκευαστικές δραστηριότητες, όπως ηλεκτρολογικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Φυσικά οι αλλαγές που προϋποθέτει ο μετασχηματισμός ενός ολόκληρου κλάδου είναι τεράστιες, για αυτό και είναι απαραίτητη η σταδιακή αλλαγή ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι συμβαδίζουν με αυτή και μπορούν να ακολουθήσουν το ρυθμό της αλλαγής. Άλλωστε, απαιτείται χρόνος για την ευρεία ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων, ώστε οι επαγγελματίες του κλάδου να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις και να εξοπλιστούν με τον απαραίτητο εξοπλισμό (hardware, software), ο οποίος πρέπει να είναι συμβατός και σύμφωνα με τις προδιαγραφές του BIM.
Όπως αναφέρεται στο σχετικό κείμενο που τέθηκε σε διαβούλευση, η αποτελεσματική εφαρμογή του BIM απαιτεί τη διαμόρφωση ενός συνεργατικού πλαισίου το οποίο θα επιτρέπει τη συνεργατικότητα μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών του έργου. Αυτό θα επιτευχθεί με την ανάπτυξη ενός κοινού περιβάλλοντος ανταλλαγής δεδομένων και ταυτόχρονης πρόσβασης όλων των ενδιαφερόμενων μερών της αλυσίδας αξίας και του πελάτη σε όλες τις πληροφορίες του έργου κατά τη διάρκεια ζωής του.
Αποτελεσματικότερα δημόσια έργα, καλύτερη διαχείριση
Η υιοθέτηση του BIM σε δημόσια κατασκευαστικά έργα αναμένεται να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερα δημόσια έργα και καλύτερη διαχείριση των έργων σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, δεδομένου ότι τα κύρια πλεονεκτήματα του BIM αφορούν στη μείωση κόστους, τον περιορισμό των λαθών και των ρίσκων αλλά και την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα στο περιβάλλον των έργων. Το BIM προσφέρει σημαντικές ωφέλειες όσον αφορά την προσομοίωση έργου ήδη από τις πρώτες φάσεις του.
Χρηματοδότηση και στήριξη ΜμΕ
Το BIM αποτελεί μια χρονοβόρα και κοστοβόρα αλλαγή, η οποία απαιτεί κατάλληλη εκπαίδευση και αναβάθμιση ψηφιακών υποδομών και δεξιοτήτων. Έτσι προτείνεται η παροχή κρατικής οικονομικής υποστήριξης με την μορφή χρηματοδοτικών κινήτρων και εργαλείων προς τις επιχειρήσεις. Όσον αφορά την οικονομική ενίσχυση εταιριών με περιορισμένους πόρους, προτείνεται η επιδότηση αγοράς εξοπλισμού με δυνατότητες υποστήριξης λογισμικών BIM. Κατά τη διάρκεια του ψηφιακού μετασχηματισμού του κλάδου εντοπίζεται από το υπουργείο Υποδομών το ρίσκο αποκλεισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) που δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν στην κοστοβόρα ψηφιακή μετάβαση που απαιτεί το BIM. Για αυτό τον λόγο, κύριο στόχο του οράματος αποτελεί η στήριξη των ΜμΕ. Για αυτό και στο κείμενο της διαβούλευσης προτείνεται η επιδότηση αγοράς εξοπλισμού με δυνατότητες υποστήριξης λογισμικών BIM. Όπως αναφέρεται, χωρίς όμως λεπτομέρειες, «στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 προβλέπεται επένδυση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ΜμΕ, μεταρρύθμιση για τη δημιουργία ψηφιακού επιχειρηματικού οικοσυστήματος, καθώς και εισαγωγή φορολογικών κινήτρων για τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού των ΜμΕ. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι επιχειρήσεις της αλυσίδας αξίας του κατασκευαστικού κλάδου με στόχο την ψηφιακή αναβάθμιση των υποδομών τους για το BIM».
Στρατηγικοί Στόχοι
· Ηγεσία της αλλαγής: Ως πρωταρχικός στόχος τέθηκε η ανάγκη ηγεσίας της αλλαγής από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κατασκευαστικού κλάδου με την εισαγωγή του BIM. Με την κατάλληλη ηγεσία εξασφαλίζεται η υλοποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου καθώς και η εναρμόνιση του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα.
· Προετοιμασία της αγοράς: Στη συνέχεια, στόχο αποτελεί η προετοιμασία της αγοράς καθώς και η υποστήριξη και η αποδοχή του σχεδίου για μετασχηματισμό του κλάδου, που θα επιτευχθεί με την κατάλληλη επικοινωνία του σχεδίου σε όλο τον κλάδο, την παρακίνηση και την προώθηση των πλεονεκτημάτων του μετασχηματισμού. Παράλληλα, σχετικά με την προετοιμασία της αγοράς και συγκεκριμένα των επιχειρήσεων για την εφαρμογή του BIM τίθεται ως στόχος η μετάδοση γνώσεων για την υλοποίηση έργων με τη μεθοδολογία BIM και η αναβάθμιση του ψηφιακού εξοπλισμού τους ώστε να είναι συμβατή με τη μεθοδολογία BIM.
· Ετοιμότητα δημόσιου τομέα: Επιπλέον, το Σχέδιο στοχεύει στη διασφάλιση της ετοιμότητας του δημόσιου τομέα για την εφαρμογή του BIM, ως προς το τεχνικό, ψηφιακό και γνωστικό επίπεδο των στελεχών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και των αναθετουσών αρχών δημοσίων έργων που απαιτείται για την εισαγωγή του BIM στα δημόσια κατασκευαστικά έργα.
· Διασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής BIM: Για να επιτευχθεί η αποτελεσματική εφαρμογή του BIM, τίθεται ως στόχος η διαμόρφωση κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου με την εισαγωγή προτύπων, τροποποιήσεων και προσθηκών στο κανονιστικό πλαίσιο της χώρας. Παράλληλα, κρίνεται απαραίτητη η προώθηση της ευνοϊκής συνεργασίας με τη χρήση μεθοδολογίας BIM εξασφαλίζοντας τη συνεργατικότητα και την αποδοτικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης ενός δημόσιου έργου. Τέλος, ο συγκεκριμένος στόχος αφορά και στη διασφάλιση επαρκούς καθοδήγησης και οικονομικής στήριξης των ΜμΕ του κλάδου για το μετασχηματισμό του τρόπου εργασίας τους χρησιμοποιώντας ΒΙΜ.
Τα οφέλη
Η BIM δεν είναι κάτι καινούριο, αλλά αποτελεί μια παγκόσμια αναπτυσσόμενη τάση. Σύμφωνα με διεθνείς εκθέσεις, η ευρύτερη υιοθέτηση της BIM θα έχει ως αποτέλεσμα εξοικονόμηση της τάξης του 15–25% στην παγκόσμια αγορά υποδομών έως το 2025. Και είναι ακριβώς οι αλλαγές που καθοδηγούνται από την τεχνολογία εκείνες που πιθανότατα θα έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στον κλάδο των κατασκευών. Αν η ευρύτερη υιοθέτηση της BIM στην Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα εξοικονόμηση της τάξης του 10% για τον κλάδο των κατασκευών, τότε θα αποδεσμεύονταν επιπλέον 130 δισ. ευρώ για αυτή την αγορά του 1,3 τρισ. ευρώ.
