Δέσμη προτάσεων για τη μετάβαση του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος του λιανικού εμπορίου στη νέα εποχή - μια εποχή δίκαιη, ισότιμη, πιο ψηφιακή και πιο πράσινη - περιλαμβάνει το σχέδιο που δημοσίευσε πριν από λίγα 24ωρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το οποίο εκπόνησε από κοινού με τα κράτη μέλη, τις επιχειρήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και μη κυβερνητικές ομάδες.
Ο κλάδος άλλωστε του λιανεμπορίου αποτελεί το μεγαλύτερο βιομηχανικό οικοσύστημα, αντιπροσωπεύοντας το 11,5% της προστιθέμενης αξίας της ΕΕ. Απασχολεί σχεδόν 30 εκατομμύρια άτομα σε 5,5 εκατομμύρια επιχειρήσεις, το 99,9% των οποίων είναι μικρομεσαίες. Δεδομένου ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές ξοδεύουν περίπου το ένα τρίτο του οικογενειακού προϋπολογισμού για τις αγορές τους, το λιανεμπόριο εξυπηρετεί σε καθημερινή βάση 450 εκατομμύρια Ευρωπαίους.
Προκλήσεις και ευκαιρίες
Τα τελευταία χρόνια, το οικοσύστημα του λιανεμπορίου έχει εισέλθει σε τροχιά πλήρους μετασχηματισμού, μια αλλαγή την οποία τροφοδοτούν κυρίως δύο βασικοί παράγοντες: η τεχνολογία και οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες. Ταυτόχρονα, όμως, ο κλάδος έχει επηρεαστεί και από τις οικονομικές και γεωπολιτικές αναταραχές που έχουν σημειωθεί το προηγούμενο διάστημα, με το αναπόφευκτο λουκέτο στα εμπορικά καταστήματα κατά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού να έχει δραματικές επιπτώσεις στη βιωσιμότητα αρκετών μικρομεσαίων επιχειρήσεων του κλάδου.
Η ρωσική εισβολή στη Ουκρανία πριν από δύο χρόνια προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, ωθώντας τον πληθωρισμό σε επίπεδα που γύρισαν την οικονομία πολλά χρόνια πίσω. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο κλάδος του λιανεμπορίου δέχθηκε μεγάλο πλήγμα από τις ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις στα τρόφιμα, καθώς και από τις υψηλές τιμές της ενέργειας, ενώ μοιραία βρέθηκε μπροστά σε ελλείψεις αρκετών εμπορευμάτων. Την ίδια στιγμή, το δημογραφικό ζήτημα έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες των Ευρωπαίων.
Η νέα πραγματικότητα ωθεί τους επιχειρηματίες του λιανεμπορίου να δίνουν μάχη για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, προσπαθώντας να διατηρήσουν μια δύσκολη και εύθραυστη ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για επενδύσεις στον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό και της ανάγκης να διασφαλίσουν χαμηλές τιμές για τους καταναλωτές σε αυτό το πληθωριστικό περιβάλλον.
Το ευρωπαϊκό λιανεμπόριο βρίσκεται αντιμέτωπο και με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από άλλες χώρες, με πρώτη και καλύτερη την Κίνα, με τέτοιου είδους εξωγενείς πιέσεις να καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για καινοτομία, ώστε οι επιχειρήσεις του κλάδου να είναι σε θέση να διαχειριστούν τις προκλήσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, αλλά και να κατορθώσουν να παραμείνουν βιώσιμες στον παγκόσμιο χάρτη.
Ταυτόχρονα, ενισχύονται οι πιέσεις από τους «παίκτες» του ηλεκτρονικού καναλιού, καθώς η κορύφωση της πανδημίας εκτόξευσε τις online πωλήσεις, αλλάζοντας κατεστημένα ετών αναφορικά με το πώς, τι και από πού τελικά ψωνίζουν οι καταναλωτές. Στην περίπτωση, άλλωστε, του λιανικού εμπορίου, η ψηφιοποίηση δεν είναι κάτι που απλά εκσυγχρονίζει ή επιταχύνει τις εξελίξεις, αλλά αντίθετα αφορά σε μια μεγάλη αλλαγή, μεταφέροντας μερικώς ή ολικώς τις πωλήσεις από τα φυσικά καταστήματα στην ψηφιακή σφαίρα. Το omnichannel λιανεμπόριο (λιανική σε πολλά κανάλια), το οποίο ενσωματώνει τη φυσική με την ψηφιακή εμπειρία για τους καταναλωτές καθίσταται ένα από τα πιο διαδεδομένα επιχειρηματικά μοντέλα, ενώ η ενισχυμένη χρήση των νέων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, υπηρεσίες cloud, blockchain κλπ) αναμένεται να οδηγήσουν στον πλήρη μετασχηματισμό του κλάδου τα επόμενα χρόνια.
Την ίδια στιγμή αλλάζει και ο ρόλος που διαδραματίζουν τα φυσικά καταστήματα λιανικής. Πέραν των δυνατοτήτων που παρέχουν στους καταναλωτές – επιτρέποντας τους να δουν, να αγγίξουν ή να δοκιμάσουν προϊόντα – πλέον δρουν σαν κέντρα ψυχαγωγίας ή εμπειρίας, δρέποντας τα οφέλη που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, όπως οι τρισδιάστατες απεικονίσεις (3D) κλπ.
Το λιανικό εμπόριο ενδιαφέρεται, παράλληλα, για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνουν οι βασικές του λειτουργίες – παραγωγή και κατανάλωση – προάγοντας τη μετάβαση σε ένα πιο πράσινο οικοσύστημα και οδηγώντας σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως η ενοικίαση, αντικατάσταση, επαναπώληση κλπ. Οι καταναλωτές εστιάζουν ολοένα και περισσότερο σε πληροφορίες που αφορούν στις μεθόδους παραγωγής και την προέλευση των προϊόντων, ανεβάζοντας τον πήχη της ζήτησης για βιώσιμα προϊόντα.
Καμία μετάβαση σε μια νέα εποχή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ωστόσο με επιτυχία εάν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες δεξιότητες. Στον δρόμο της τεχνολογικής προόδου και της ψηφιοποίησης, η αγορά εργασίας πρέπει να υιοθετήσει όλες τις αλλαγές που επέρχονται στη σημερινή φύση των επαγγελμάτων, ώστε η επόμενη μέρα της αγοράς εργασίας να έχει αφομοιώσει τις κατάλληλες δεξιότητες που απαιτούνται (τεχνολογικές δεξιότητες, αλλά και δεξιότητες που αφορούν στην κατεύθυνση της βιωσιμότητας και της επικοινωνίας).
Στην εποχή του αυτοματισμού αρκετοί εργαζόμενοι μπορεί να αντικατασταθούν, γεγονός που είτε θα σημάνει απελευθέρωση εργατικού δυναμικού από θέσεις ρουτίνας και κατ’ επέκταση αξιοποίησή τους σε άλλα πιο παραγωγικά πόστα, είτε θα οδηγήσει μοιραία σε απώλειες θέσεων εργασίας για τους εργαζόμενους εκείνους με χαμηλά προσόντα και περιορισμένες δεξιότητες.
Για τη μετάβαση στη νέα εποχή, το οικοσύστημα του λιανικού εμπορίου απαιτεί μια ορθά λειτουργική ενιαία αγορά στην ΕΕ, καθώς και ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό μοντέλο, σε άμεση συνάρτηση με την υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων στην κατεύθυνση των υποδομών, της τεχνολογίας και των δεξιοτήτων. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ο κλάδος του λιανεμπορίου θα πρέπει να επενδύσει από το 0,8% έως το 1,6% των συνολικών του εσόδων έως το 2030 για να προχωρήσει ο μετασχηματισμός του – κάτι που αποτελεί μια κρίσιμη παράμετρο για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τέλος, η μετάβαση στη νέα εποχή θα πρέπει να εξυπηρετεί το αίσθημα του δικαίου για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη – εργαζόμενοι, καταναλωτές και επιχειρήσεις κάθε μεγέθους – ώστε να είναι εφικτή η εξισορρόπηση των διαφορετικών συμφερόντων της κάθε πλευράς. Η κοινωνική διάσταση αποτελεί άλλωστε βασικό παράγοντα της νέας, πράσινης και ψηφιακής εποχής, προκειμένου οι εργαζόμενοι στον κλάδο του λιανεμπορίου να μπορούν να απολαμβάνουν οφέλη όπως η σταθερή και ποιοτική απασχόληση, δίκαιες εργασιακές συνθήκες και ισότιμες απολαβές, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες προσωπικής ανέλιξης.
Η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εποχή της ψηφιοποίησης μπορεί να αποδειχτεί δύσκολη «αποστολή» για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς πολύ συχνά η μετάβαση προς μια νέα εποχή υπολείπεται σε πηγές χρηματοδότησης ή δεξιότητες, ωστόσο η επιβίωση τους είναι κρίσιμη τόσο από οικονομικής πλευράς, όσο και κοινωνικής. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον κλάδο του λιανεμπορίου αποτελούν βασικό στοιχείο του κοινωνικού ιστού στις αστικές και μη αστικές περιοχές.
Το σχέδιο μετάβασης
Το σχέδιο μετάβασης του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος του λιανικού εμπορίου στη νέα εποχή περιλαμβάνει δράσεις σε όλα τα επίπεδα, όπως η ενίσχυσή του νομικού πλαισίου που το διέπει ώστε να γίνει ένα πιο ανθεκτικό οικοσύστημα, αλλά και δράσεις που συνδέονται με υλοποίηση επενδύσεων που θα οδηγήσουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα σε ένα νέο, ψηφιακό και πράσινο μονοπάτι, το οποίο θα προάγει τις κατάλληλες δεξιότητες και θα διασφαλίζει την ισότητα μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών.
