H Ελλάδα έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε μία νέα στρατηγική που επικεντρώνεται στην προώθηση της οικονομικής εξωστρέφειας και σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στη συνολική επίδοσή της σε ό,τι αφορά αυτό τον τομέα. Αυτό προκύπτει από το Δελτίο του Παρατηρητηρίου Μεταρρυθμίσεων του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις για την Οικονομική Εξωστρέφεια». Σημειώνεται ότι πρόκειται για το πρώτο τεύχος του Δελτίου του Παρατηρητηρίου Μεταρρυθμίσεων ΚΕΠΕ που δημοσιεύεται για το έτος 2024.
Υπενθυμίζεται από το ΚΕΠΕ πως το Παρατηρητήριο έχει ως αντικείμενο την παρακολούθηση των εξελίξεων σε βασικούς τομείς και πυλώνες της μεταρρυθμιστικής πολιτικής, όπως αυτοί προσδιορίζονται με βάση τα εκάστοτε προγράμματα μεταρρυθμίσεων της χώρας. Ως μέρος του έργου του, το Παρατηρητήριο δημοσιεύει ανά διαστήματα πληροφοριακό Δελτίο, το οποίο στοχεύει να συμβάλλει στην ενημέρωση της κοινής γνώμης γύρω από την πορεία καίριων διαστάσεων του μεταρρυθμιστικού έργου.
Αναλυτικότερα, όπως αναφέρει το ΚΕΠΕ:
H Ελλάδα έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε μία νέα στρατηγική που επικεντρώνεται στην προώθηση της οικονομικής εξωστρέφειας. Εφαλτήριο για την οργάνωση της στρατηγικής αυτής αποτέλεσε η συγκέντρωση των κύριων υπηρεσιών και οργανισμών που σχετίζονται με τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών, και από το έτος 2021 και μετά η κατάρτιση του Ετήσιου Σχεδίου Δράσης του Υπουργείου Εξωτερικών, και η εξειδίκευση των μεταρρυθμίσεων και των σχετικών δράσεων στο ετήσιο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας. Το οριζόντιο, μεταρρυθμιστικό σκέλος των συγκεκριμένων Σχεδίων πολιτικής κινείται σε δύο αλληλένδετους αλλά διακριτούς άξονες: την ενίσχυση των δομών οικονομικής διπλωματίας και τη διευκόλυνση του εμπορίου.
Στον άξονα της ενίσχυσης των δομών οικονομικής διπλωματίας προωθείται μία πολυδιάστατη μεταρρύθμιση για την τόνωση και τη συνεργασία όλων των βασικών υπηρεσιών και δομών που αφορούν την οικονομική διπλωματία και τη στήριξη των εξαγωγών και των επενδύσεων. Βασικές διαστάσεις της μεταρρύθμισης αυτής αποτελούν: α) η ενδυνάμωση του ρόλου της Ελληνικής Εταιρείας Εξωτερικού Εμπορίου και Επενδύσεων (Enterprise Greece), ως ενιαίας πύλης για την προώθηση των εξαγωγών, την προσέλκυση και υποστήριξη επενδύσεων και την προώθηση στρατηγικών επενδύσεων, β) η ενίσχυση του ρόλου της Ελληνικής Εταιρείας Εξαγωγικών Πιστώσεων (Export Credit Greece-πρώην ΟΑΕΠ), ως σταθερού πυλώνα υποστήριξης της εξωστρέφειας των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων, και γ) η αναδιάρθρωση και ενίσχυση των Γραφείων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) των Ελληνικών Πρεσβειών, η πιστοποίηση της ποιότητας των υπηρεσιών τους και η αναβάθμιση της συνεργασίας τους με τους υπόλοιπους φορείς εξωστρέφειας.
Η μεταρρύθμιση της Enterprise Greece περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την εσωτερική αναδιάρθρωση της εταιρείας, και συγκεκριμένα για την αναβάθμιση των δομών και του τρόπου λειτουργίας της, την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, τη συγκρότηση μηχανισμών ελέγχου και τον εκσυγχρονισμό των διαδικασιών που αφορούν τις προμήθειες. Η ενδυνάμωση του ρόλου της εταιρείας στην πληροφόρηση και εξυπηρέτηση των εξωστρεφών ελληνικών επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών υλοποιείται μέσα από την αναβάθμιση των πληροφοριακών της συστημάτων, την ψηφιοποίηση των εσωτερικών της διαδικασιών και την παροχή νέων καινοτόμων ψηφιακών υπηρεσιών, όπως η Ψηφιακή Ακαδημία Εξαγωγέων και η νέα διαδικτυακή πλατφόρμα υπηρεσιών ενημέρωσης και συμβουλευτικής Export Helpdesk. Εντός του 2024 αναμένεται να ενεργοποιηθεί και το πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας για την «Ψηφιοποίηση του Δικτύου Οικονομικής Διπλωματίας», με δράσεις για την ψηφιοποίηση των διαδικασιών και των αρχείων της εταιρείας, την αναβάθμιση των ψηφιακών συστημάτων της, τον ανασχεδιασμό του Export Helpdesk και την υλοποίηση της «Εθνικής Πύλης για την Εξωστρεφή Επιχειρηματικότητα».
Η μεταρρύθμιση του εθνικού φορέα εξαγωγικών πιστώσεων, με τη μετατροπή του στην ανώνυμη εταιρεία Export Credit Greece, περιλαμβάνει ένα νέο πλαίσιο ενίσχυσης του ρόλου του φορέα στην υποστήριξη των εξαγωγικών επιχειρήσεων, μέσα από την εφαρμογή νέου επιχειρησιακού μοντέλου και τη διεύρυνση του σκοπού και του χαρτοφυλακίου των προϊόντων της. Κεντρικό στόχο αποτελεί η περαιτέρω ενίσχυση των ασφαλιστικών καλύψεων που παρέχει η εταιρεία για τις εξαγωγές προϊόντων, υπηρεσιών και τεχνικών έργων, και η επέκταση σε νέα προϊόντα εγγυήσεων και χρηματοδότησης για την υποστήριξη των εξωστρεφών επιχειρήσεων, και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων και πολύ μικρών επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ρευστότητας και πρόσβασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Επιπλέον, προβλέπεται η παροχή συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών προς τις εξαγωγικές ή τις εν δυνάμει εξαγωγικές επιχειρήσεις, η προώθηση συνεργειών με εγχώριους χρηματοδοτικούς, επιχειρηματικούς και εξαγωγικούς φορείς και επιμελητήρια, η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα και η συνεργασία με διεθνείς φορείς.
Η μεταρρύθμιση των Γραφείων ΟΕΥ περιλαμβάνει την αναδιάρθρωσή τους, την ενίσχυση της σύνθεσής τους, την επιμόρφωση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των στελεχών τους, και την εφαρμογή του συστήματος διαχείρισης ποιότητας ISO για την κατοχύρωση της ποιότητας των υπηρεσιών τους σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Με τη στήριξη του προγράμματος του ΕΣΠΑ «Τυποποίηση διαδικασιών των υπηρεσιών που παρέχονται από τα Γραφεία ΟΕΥ", τα Γραφεία έχουν ξεκινήσει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με βάση τυποποιημένες διαδικασίες, σύμφωνα με το σύστημα ISO, το οποίο αναμένεται να εφαρμοστεί πλήρως μέχρι τα τέλη του έτους. Το πληροφοριακό υλικό που καταρτίζουν τα Γραφεία για την ενημέρωση των εξωστρεφών επιχειρήσεων δημοσιεύεται ηλεκτρονικά μέσω της διαδικτυακής πύλης του Υπουργείου Εξωτερικών "Agora".
Στον άξονα της διευκόλυνσης του εμπορίου, ο νέος Οδικός Χάρτης 2022-2026 περιλαμβάνει 21 δράσεις σε τρεις βασικές κατευθύνσεις: α) τη θεσμική διακυβέρνηση της διευκόλυνσης του εμπορίου, β) την απλοποίηση και ψηφιοποίηση των προ-τελωνειακών διαδικασιών και την υλοποίηση της ψηφιακής Ενιαίας Θυρίδας εξωτερικού εμπορίου, και γ) την ενίσχυση της συνδεσιμότητας της Ελλάδας με γειτονικές χώρες.
Στο σκέλος της θεσμικής διακυβέρνησης, για τον απαιτούμενο συντονισμό των αρμόδιων υπηρεσιών συστάθηκε η Κυβερνητική Επιτροπή Διευκόλυνσης του Εμπορίου και στη συνέχεια, για την υποστήριξη και παρακολούθηση του έργου της Επιτροπής, η Ομάδα Εργασίας για τη Διευκόλυνση Εμπορίου. Παράλληλα, προωθούνται δράσεις για τη διάχυση της πληροφόρησης, την απόκτηση τεχνογνωσίας και την ανατροφοδότηση και συνεργασία με παραγωγικούς/εξαγωγικούς φορείς και με αρμόδιους φορείς του κράτους.
Κεντρικό ρόλο στην απλοποίηση των προ-τελωνειακών και τελωνειακών διαδικασιών διαδραματίζει η ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήματος της Ενιαίας Θυρίδας εξωτερικού εμπορίου, μέσω της οποίας θα παρέχεται πλήρης πληροφόρηση για τα δικαιολογητικά και τις διαδικασίες που απαιτούνται για τον εκτελωνισμό των εμπορευμάτων, και θα προσφέρεται η δυνατότητα υποβολής των απαιτούμενων στοιχείων και δικαιολογητικών από ένα σημείο και μόνο μια φορά. Η υλοποίηση της Ενιαίας Θυρίδας υποστηρίζεται και από άλλες δράσεις του Οδικού Χάρτη που συναρτώνται με την απλοποίηση των προ-τελωνειακών και τελωνειακών διαδικασιών.
Η ενίσχυση της συνδεσιμότητας με γειτονικές χώρες προωθείται μέσα από την ανάληψη κοινών δράσεων διακρατικής συνεργασίας, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών και τη μείωση των καθυστερήσεων στις διασυνοριακές εμπορευματικές μεταφορές. Στην κατεύθυνση αυτή προβλέπονται δράσεις για τη δημιουργία κοινού σημείου ελέγχων με τη Βόρεια Μακεδονία στη συνοριακή δίοδο Ευζώνων- Bogorodica, η οποία αφορά την κατάργηση των διπλών ελέγχων, και η επέκταση των Πράσινων Λωρίδων (Green Lanes) στα σύνορα με τα γειτνιάζοντα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων για τη μείωση του διοικητικού φόρτου και του χρόνου αναμονής.
Η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων για την απλοποίηση των διαδικασιών αντικατοπτρίζεται ποσοτικά στην εξέλιξη του δείκτη διευκόλυνσης εμπορίου του ΟΗΕ, ο οποίος αποτυπώνει το ποσοστό υλοποίησης σειράς μέτρων που καλύπτουν όλο το φάσμα της διευκόλυνσης του εμπορίου. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του δείκτη, η Ελλάδα έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στη συνολική επίδοσή της, με την τιμή του συνολικού δείκτη να διαμορφώνεται στο 77,4% το έτος 2023, έναντι 67,7% το έτος 2021 και μόλις 34,4% το έτος 2015. Σε σχέση με τους επιμέρους δείκτες, παρατηρείται ότι στον τομέα της διαφάνειας, ο οποίος αφορά, μεταξύ άλλων, την πληροφόρηση σε σχέση με τις ισχύουσες και τις επικείμενες ρυθμίσεις και τη λειτουργία μηχανισμού διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς, η Ελλάδα βαθμολογήθηκε το έτος 2023 με τη μέγιστη τιμή (100%), επιτυγχάνοντας πλήρη υιοθέτηση των σχετικών μέτρων. Μεγάλες βελτιώσεις καταγράφηκαν, επίσης, σε σχέση με την απλοποίηση των διατυπώσεων (83,3% το 2023 από 50,0% το 2015), την προώθηση θεσμικών ρυθμίσεων και συνεργασιών (77,8%, από 44,4% , αντίστοιχα), την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου (81,5% από 25,9%, αντίστοιχα) και την ψηφιοποίηση του διασυνοριακού εμπορίου (44,4% από 0,0%, αντίστοιχα).
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
