Όπου και να ρωτήσεις στην αγροτική Ελλάδα, «από νερά πως πάτε;» η απάντηση είναι αποκαρδιωτική: Η περδικόβρυση στέρεψε, η αρνόβρυση μόλις που τρέχει λίγο νεράκι, η γλυκόβρυση δεν πιστεύω να τη βγάλει μέχρι τέλος του μήνα, θα σου απαντήσουν στα ποιο ορεινά μέρη. Στους κάμπους, θα σου πουν ότι τα πηγάδια στέρεψαν για φέτος! Και στο επόμενο προφανές ερώτημα «τι θα γίνει;» η απάντηση είναι «ο θεός να βάλει το χέρι του!».
Η εξήγηση αυτή όμως δεν ταιριάζει στις σύγχρονες κοινωνίες, που καυχιέται τόσο για την τεχνολογία της, όσο και για την μεγάλη διαχειριστική της ικανότητα. Βροχή δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε, αλλά σίγουρα μπορούμε να διαχειριστούμε με ποιο ορθολογικό τρόπο τα όποια νερά διαθέτουμε σε φράγματα, σε γεωτρήσεις, σε ταμιευτήρες. Αλλά όπως θα έχετε αντιληφθεί, κανείς δεν ασχολείται με το θέμα, πέραν ίσως της καταγραφής της κατάστασης. Ίσως κάπου να υπάρχει μια εκτίμηση για το πόσο διαθέσιμο νερό υπάρχει τη στιγμή αυτή στην Ελλάδα. Οι τοπικές όμως διαφορές έχουν τεράστια σημασία: από τη μια πλευρά της Πίνδου, την δυτική, τα πράγματα είναι πάντοτε καλύτερα από ό,τι στην ανατολική, αλλά αυτό που ενδιαφέρει είναι να υπάρχει νερό για όλες τις χρήσεις σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
- Διαβάστε ακόμα - Θα μπορέσει κάποτε η Αφρική να βοηθήσει στη διατροφή του κόσμου;
Η ΕΥΔΑΠ ανακοινώνει σε ημερήσια βάση το ύψος των αποθεμάτων της που διαθέτει στους ταμιευτήρες της. Είναι ένας πολύ χρήσιμος δείκτης, αφού περιλαμβάνει 4 συνολικά ταμιευτήρες σε ισάριθμα γεωγραφικά διαμερίσματα, όλα στην κεντρική Ελλάδα, Ανατολική και Δυτική. Και το σημαντικότερο όλων αποτελεί μια συστηματική πολύ αξιόπιστη διαχρονική καταγραφή. Κάνοντας μια αρκετά αφαιρετική υπόθεση, ότι και τα αντίστοιχα διαθέσιμα νερά στην χώρα θα είναι κάπως έτσι, δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, δεν είναι άλλωστε εδώ ο κατάλληλος χώρος, αλλά μπορούμε ίσως να προβούμε σε κάποιες διαπιστώσεις. Τα διαθέσιμα αποθέματα σε νερό της ΕΥΔΑΠ με ημερομηνία 1 Απριλίου των τελευταίων 5 ετών, εμφανίζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Την 1η Απριλίου 2024 τα διαθέσιμα αποθέματα ήταν κατά 21% μικρότερα του μέσου όρου των διαθέσιμων αποθεμάτων της 5ετίας.
Είναι ένα ποσοστό διαχειρίσιμο αλλά σε καμία περίπτωση αμελητέο. Οι αγρότες όμως των περιοχών πέριξ των ταμιευτήρων, βλέπουν και ακούν τα παραπάνω με ανησυχία. Στην Υλίκη έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους οι ξέρες στο μέσο της λίμνης, που εμφανίζονται όταν η στάθμη του νερού έχει κατέβει αισθητά. Οι αγρότες που ποτίζουν από τα νερά αυτά, κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα κι έχουν αρχίσει τις παραστάσεις στους τοπικούς και περιφερειακούς άρχοντες: μη μας ξεχάσετε στην κατανομή! Σε μια άλλη περιοχή λίγο πιο βόρεια, όπου η εταιρεία διαθέτει σειρά γεωτρήσεων, οι αγρότες αναστατώθηκαν από την απλή διέλευση ενός ημιφορτηγού της εταιρείας που περνούσε από εκεί: «ήλθαν άραγε να δουν σε τι κατάσταση είναι οι γεωτρήσεις;». Το φορτηγάκι προχώρησε βορειότερα δίνοντας τέλος στα σενάρια, αλλά η ουσία παραμένει, η αγωνία έχει χτυπήσει κόκκινο.
Αλλά με την αγωνία και μόνο δεν φέρνεις αποτέλεσμα. Οι ίδιοι αυτοί αγρότες που με αγωνία κατασκοπεύουν τα άσπρα και μπλε φορτηγάκια, όταν έλθει η ώρα να ποτίσουν τα σιτάρια τους δεν φροντίζουν να περιορίσουν την εμβέλεια κίνησης του μπεκ και να μη ποτίσουν τον γειτονικό δρόμο σπαταλώντας μεγάλες ποσότητες νερού. Ούτε σκέπτονται μήπως οι ποσότητες που ποτίζουν είναι υπερβολικές για το μήνα Απρίλιο, σε ένα προϊόν που δεν υπόσχεται και τόσα πολλά φέτος… «εμείς τόσο ποτίζουμε κάθε χρόνο, τόσο θα ποτίσουμε και φέτος».
- Διαβάστε ακόμα - ΕΝΦΙΑ 2024: Τα 7 SOS του νέου λογαριασμού - Όσα πρέπει να προσέξετε πριν την 1η δόση του φόρου
Εάν τους προκαλέσεις σε συζήτηση επί του θέματος, θα ακούσεις το ίδιο παράπονο: στην Αθήνα ποτίζουν φουλ τα γκαζόν και τους κήπους και πλένουν τα αυτοκίνητά τους δυο φορές την εβδομάδα, κι εγώ που τους φτιάχνω φαΐ να φάνε θέλουν να κάνω οικονομία; Όταν αναφέρεις ότι το να ποτίζεις τον αγροτικό δρόμο δίπλα δεν είναι απλώς σπατάλη αλλά κάτι παραπάνω, σου απαντούν, οκ φεύγει κι ένα 10 ή 15% παραπάνω, νερό είναι στο κάτω κάτω, το ρεύμα το πληρώνουμε εμείς.
Κανείς δεν έχει πει στους μεγαλύτερους καταναλωτές νερού, όχι μόνο της χώρας μας αλλά παγκοσμίως, ότι το νερό δεν είναι δικό τους, η γεώτρηση είναι ιδιοκτησία τους. Το νερό είναι κοινόχρηστο και μια καλώς ευνομούμενη πολιτεία οφείλει να το διαχειριστεί προς όφελος όλων μας, πολιτών, παραγωγικών φορέων, επισκεπτών μας.
Εντυπωσιακά απόντες από το παιχνίδι της λειψυδρίας είναι οι Δήμοι σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα. Αραιά και που, διαβάζεις στον επαρχιακό τύπο για δηλώσεις και συσκέψεις αλλά μέχρι εκεί. Λες και είναι μεγάλο πολιτικό ολίσθημα να συστήσουν από τώρα στους δημότες τους να περιορίσουν αρχικά τη σπατάλη και στη συνέχεια να εξορθολογικοποιήσουν τη χρήση νερού. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει εδώ το θέμα της σπατάλης νερού μέσω βλαβών και διαρροών. Όσο οι βλάβες αργούν να επισκευαστούν, τόσο οι πολίτες παραδειγματίζονται αρνητικά και συνεχίζουν τη συνήθη χρήση τους.
Πάντως φαίνεται ότι απόλυτη προτεραιότητα των Δήμων είναι η εξεύρεση νερού να καλύψουν τις ανάγκες των δημοτών τους, δίνοντας ελάχιστη ή και καθόλου σημασία στην εξοικονόμηση. Προφανώς θεωρούν ότι όταν έλθει εκείνη η ώρα οι δημότες θα ανταποκριθούν αυτόματα. Μάλλον φιλόδοξη προοπτική ακούγεται…
Όλοι θα θυμούνται τα καλοκαιρινά απογεύματα, που οι νοικοκυρές ή οι πιο ηλικιωμένοι κατάβρεχαν τις αυλές ή το δρόμο με το λάστιχο. Η συνήθεια αυτή έχει επεκταθεί στα χωριά πολύ, σε βαθμό να τείνει να αντικαταστήσει το σκούπισμα: όλα πιά με τη σωλήνα! Δεδομένο ότι το σύνηθες σύστημα τιμολόγησης στα χωριά είναι ένα κατ' αποκοπή τίμημα ανά παροχή μέχρι κάποια κυβικά και σχετικά χαμηλή τιμολόγηση από το όριο αυτό και πάνω, το κίνητρο για εξοικονόμηση είναι μικρό. Η οικειοθελής συμμόρφωση, μοιάζει να είναι η μόνη ενδεδειγμένη και με άμεσα αποτελέσματα λύση. Είναι απορίας άξιο, για ποιο λόγο οι ανά την επικράτεια δημοτικές αρχές δεν αναλαμβάνουν άμεσα μια σχετική επικοινωνιακή πρωτοβουλία. Σήμερα μάλιστα που το θέμα της εξοικονόμησης νερού φιγουράρει στα ποιο ελκυστικούς στόχους του ΟΗΕ περί βιωσιμότητας.
Με την προσοχή του στραμμένη στις πληρωμές των επιδοτήσεων αλλά και την αναμόρφωση της ΚΑΠ το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν έχει προβεί σε καμία σχετική κίνηση, είτε κεντρικά είτε μέσω οργανισμών ή περιφερειακών απολήξεων. Το γεγονός ότι η μεγαλύτερη καλλιέργεια φέτος είναι τα σιτηρά, που δεν χρειάζονται καλοκαιρινό πότισμα, είναι πιθανόν να ελαχιστοποιήσει τα παράπονα των αγροτών. Δεν θα λείψουν όμως τοπικής φύσεως προβλήματα επάρκειας αρδευτικού νερού σε κρίσιμες για τον οικογενειακό προϋπολογισμό καλλιέργειες όπως τα οπωροκηπευτικά. Όταν δούμε τα καρπούζια να πωλούνται σε τιμές απλησίαστες, τότε θα είναι πια αργά...
Σκεπτόμενοι το θέμα επάρκεια και διαχείριση νερού, δεν μπορούμε να μη θυμηθούμε το σύστημα του λαχανόκηπου της Αμερικής, της Καλιφόρνια. Εκεί, κάθε Μάρτιο κάνουν ταμείο του πόσα διαθέσιμα νερά υπάρχουν, και δέχονται αιτήσεις από όλες τις χρήσεις: αγροτική, αστική, βιομηχανική, τουριστική. Όταν τα νερά επαρκούν, τότε δίνεται το πράσινο φως να καταναλώσουν οι χρήστες τις ποσότητες που ζήτησαν. Όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, τότε ενεργοποιείται ένας συμφωνημένος μηχανισμός διανομής ποσοτήτων μεταξύ των χρηστών.
Σίγουρα, το σύστημα αυτό θα έχει τα προβλήματά του και τους δυσαρεστημένους του, αλλά η ανυπαρξία ενός οποιοδήποτε συστήματος στην Ελληνική πραγματικότητα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μας δυσαρεστήσει όλους, εάν δεν μας βάλει να τσακωθούμε στο τέλος μεταξύ μας...
