Κάθε φορά που ένα κράτος έρχεται στο προσκήνιο της επικαιρότητας, προσπαθούμε να περιγράψουμε το αγροτοδιατροφικό του προφίλ. Στην περίπτωση όμως του Ιραν, θα επικεντρωθούμε σε μια ιστορική αποτυχία που βιώνει η χώρα για αποκλειστικά περιβαλλοντικούς λόγους: πώς έχασε από τις ΗΠΑ την πρώτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή και εξαγωγές του κελυφωτού φυστικιού, του επονομαζόμενου και πράσινου χρυσού λόγω της υψηλής του τιμής, αφού δεν έδωσε καμία σημασία, ή ακριβέστερα κακοποίησε, στον πλουτοπαραγωγικό πόρο Νερό!
Η Περσία, είναι από τα παλαιότερα ιστορικά έθνη στον κόσμο. Ενας λόγος της μεγάλης αυτής πορείας, είναι η επί αιώνες συνετή διαχείριση της γεωγραφικής της θέσης. Οι Πέρσες, σεβόμενοι το περιβάλλον και τις δυνατότητες της περιοχής, μπόρεσαν να κάνουν τη γη τους αποδοτική ώστε να θρέψει τους κατοίκους της, όσο ακόμη η πληθυσμιακή της αύξηση βρισκόταν υπό σχετικό έλεγχο. Τα τελευταία όμως χρόνια, ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού εκτινάχθηκε, κι έτσι το 2022 εκτιμάται οτι στη χώρα ζούσαν 88,5 εκατομμύρια ψυχές έναντι 65,6 εκατομμύρια το 2000!!!. Φυσικά όλοι αυτοί πρέπει να πιούν νερό, να χρησιμοποιήσουν νερό για τις καθημερινές τους ανάγκες και κυρίως να τραφούν με προιόντα που έχουν ποτιστεί. Κι εδώ αρχίζει το πρόβλημα.
Στην χώρα υπήρχε ένα πανάρχαιο σύστημα άρδευσης, ηλικίας πάνω από 3.000 χρόνων, που μέσω υπόγειων καναλιών έφερνε το νερό των βουνών στις πεδιάδες και τις καθιστούσε εύφορες. Το όνομα αυτού quanat- κανάτ! Δεδομένου οτι το όνομα προυπήρχε των Περσικών Πολέμων, ίσως η ελληνική λέξη να έχει την ίδια ρίζα! Αυτό ξεφεύγει του οικονομικού περιεχομένου, αλλά κρίθηκε ανάγκη να επισημανθεί η ομοιότητα.
Με τα χρόνια και τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες άρδευσης, το παλιό αυτό σύστημα ξεχάστηκε και τη θέση του πήραν αρχικά τα πηγάδια και στη συνέχεια οι γεωτρήσεις και οι αντλίες νερού. Το πετρέλαιο είναι πολύ φθηνό στην χώρα και οι αγρότες επιδόθηκαν σε όργιο άντλησης και σπατάλης νερού, με τα αποτελέσματα να φανούν σύντομα: ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας έπεφτε διαρκώς! 50 χρόνια στο χωριό Izadabad στην επαρχία Kerman, καλλιεργεί φυστικιές ο Hassan Ali Firouzabadi κι επισημαίνει οτι όταν ήταν παιδί, τα πηγάδια ήταν μόλις 10 μέτρα βαθιά, ενώ τώρα οι γεωτρήσεις των 150 μέτρων έχουν υφάλμυρο νερό. «Το χωριό μας ήταν γεμάτο ζωή, τώρα που οι φυστικιές ξεραίνονται, όλοι φεύγουν για να γίνουν εργάτες και οδηγοί! Σε 10 χρόνια θα έχει ερημώσει».
Η επαρχία Κερμάν, στα Νότιο Ανατολικά της χώρας, ήταν μέχρι πρόσφατα η παγκόσμια πρωτεύουσα του κελυφωτού φυστικιού. Κανείς δεν ξέρει εάν εξακολουθεί να είναι ακόμη, αφού σύμφωνα με έρευνα του τοπικού επιμελητηρίου ήδη από το 2013, η έρημος καταβρόχθιζε την παραγωγική γη με ρυθμό 200.000 στρέμματα το χρόνο! Για λόγους σύγκρισης στην Ελλάδα η αντίστοιχη καλλιέργεια καταλαμβάνει έκταση 60.000 στρεμμάτων!!!
Τα δένδρα ξεραίνονται χωρίς νερό κάτω από τον καυτό ήλιο.
Το κελυφωτό φυστίκι είναι, εκτός από το πιο αντιπροσωπευτικό προιόν, και το πλέον συναλλαγματοφόρο προιόν της Περσίας, μετά το πετρέλαιο. Το 2022 εισέρρευσαν στη χώρα περί τα 400 εκ δολλάρια ενώ 10 χρόνια νωρίτερα τα νούμερα ήταν υπερδιπλάσια (στα 915 εκ δολλάρια), παρόλο που οι διεθνείς τιμές του προιόντος έχουν ανέβει αισθητά. Η παραγωγή από 230.000 τόννους το 2014 έπεσε στις 106.000 το 2022, ενώι εξαγόμενες ποσότητες έπεσαν από 135.000 τόννους σε 80.000 αφού η καλλιέργεια και η παραγωγή μειώθηκαν σημαντικά.
Βασική αιτία ήταν η κακή διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και του νερού ειδικότερα. Τα καπρίτσια του καιρού έφεραν πολλές ζημιές στην καλλιέργεια σε ολόκληρη τη χώρα. Παγωνιές κατέστρεψαν δύο φορές τα τελευταία χρόνια τις σοδειές στη φάση της ανθοφορίας, ενώ ο πεπαλαιωμένος τρόπος καλλιέργειας και άρδευσης δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις.
Παράλληλα, στην Καλιφόρνια, στις ΗΠΑ, οι εκεί παραγωγοί κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες κι έκαναν σημαντικές επενδύσεις στην άγνωστη πριν τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο για αυτούς καλλιέργεια κελυφωτού φυστικιού. Κι εκεί το πρόβλημα του νερού είναι οξύτατο, δεδομένου και του τεράστιου ανταγωνισμού από άλλες χρήσεις όπως η βιομηχανία και τα αστικά κέντρα. Με βοήθεια την επιστημονική γνώση και πολλές και υπεύθυνες επενδύσεις, κατόρθωσαν να αυξήσουν την παραγωγής τους στους 400.000 τόννους το 2023 έναντι 230.000 τόννους το 2000 και να καταστούν πρώτη παγκόσμια δύναμη, αλλά κυρίως ρυθμιστικός παράγων στην παγκόσμια αγορά τόσο του φυστικιού όσο και των ξηρών καρπών γενικότερα. Αφησαν πίσω παρασάγγας την ιστορική Περσία, την πατρίδα του δένδρου, στην οποία σύμφωνα με φήμες υπάρχουν ακόμη δένδρα από την εποχή του Shah Abbas, ενός μεγάλου τοπικού ήρωα του 17ου αιώνα!
Παράδοση VS επιστήμη, σημειώσατε 2!
Γεγονός είναι οτι η Περσία ήταν στην ουσία αναγκασμένη να επιλέξει μια πολιτική μεγάλης διατροφικής αυτάρκειας, κατά συνέπεια να χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες νερού, αφού εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται υπό καθεστώς Δυτικών κυρώσεων, με λίγα μόνο διαλείμματα ελεύθερης διακίνησης εμπορευμάτων και κυρίως χρήματος. Σε ένα τέτοιο διάλειμμα, Πέρσες καλοστεκούμενοι οικονομικά φυστικοκαλλιεργητές, επισκέφθηκαν την χώρα μας με το πρόσχημα της ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών. Στη πράξη όμως, προσπαθούσαν να δουν εάν υπήρχαν επενδυτικές ευκαιρίες στην αγορά έτοιμων κτημάτων με φυστικόδενδρα, αφού ήξεραν οτι θα είχαν την ευχέρεια νόμιμης διακίνησης χρημάτων για ένα μικρό μόνο χρονικό διάστημα, όπως και συνέβει. Δεν βρήκαν εδώ σε εμάς έτοιμα μεγάλα κτήματα όπως θα τα ήθελαν, ενώ οι τιμές τους φάνηκαν υψηλές, συγκρινόμενες με τις αντίστοιχες της Ισπανίας, η οποία όμως τώρα ξεκινάει την σχετική καλλιέργεια. Η έλλειψη τεχνογνωσίας από μεριάς των Ισπανών, φάνηκε να μην τους απασχολεί, ενώ σε σχετικές ερωτήσεις πως θα την αντιμετωπίσουν απάντησαν «ξέρουμε εμείς, κι εμείς καλλιεργητές ήμαστε». Η συνέχεια των εξελίξεων δεν φαίνεται πάντως οτι τους δικαίωσε ούτε καν στις εντός Περσίας εξελίξεις...
Με τον κίνδυνο να γίνουμε κουραστικοί, ας σημειώσουμε οτι παράλληλα με την περιβαλλοντική διάσταση του θέματος, εξελίχθηκε και μια ακόμη πτυχή, αυτή της τεχνολογικής εξέλιξης και της διαχείρισης του εργατικού. Στα περίφημα Πέρσικα φυστικοχώρια της επαρχίας Κερμάν, η θερμοκρασία την περίοδο της συγκομιδής είναι σχεδόν εξωπραγματική. Στην πόλη Αβαζ, το 2017, η θερμοκρασία έφτασε τους 54οC, μιά από τις υψηλότερες στον κόσμο. Αντί να προχωρήσουν σε μεθόδους τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της συγκομιδής, οι μεγαλοκαλλιεργητές, έφερναν φθηνούς εργάτες από το ταλαιπωρημένο γειτονικό Αφγανιστάν κι αυτοί κάθονταν στον ίσκιο, σπίτι τους.
Να θυμίσουμε οτι κάτι αντίστοιχο συνέβει και σε πλήθος παραγωγικών χωριών της ελληνικής επαρχίας με τα καφενεία γεμάτα αγρότες γιατί «είχαν τον Αλβανό στο χωράφι»...
Βλέπετε τα ιστορικά έθνη έχουν πολλές φορές κοινή πορεία...
Τα συνεχή λάθη στην διαχείριση του νερού, δεν έχουν φέρει μόνο το Πέρσικο φυστίκι ουραγό του Αμερικάνικου, αλλά και ολόκληρη την Πέρσικη κοινωνία στα όρια της. Εκτιμάται οτι περισσότερα από 10.000 χωριά (13.000 κατά άλλη πηγή) βρίσκονται αυτή τη στιγμή χωρίς νερό. Στις Νότιες περιοχες της Isfahan, Fars, and Khuzestan πολίτες εξεγέρθηκαν πρόσφατα και διαδήλωσαν ενάντια στην κατάσταση αυτή . Και αντιλαμβάνεται κανείς σε ποιά οριακή κατάσταση πρέπει να έχει φτάσει κάποιος για να εξεγερθεί σε ένα κράτος σαν το Ιραν….
Ο διευθυντής της Εταιρείας Υδάτων και Αποβλήτων, δήλωσε τον περασμένο Ιανουάριο οτι 270 πόλεις και κωμοπόλεις βρίσκονται υπό μεγάλη στενότητα νερού. Αλλά και η ίδια η πρωτεύουσα η Τεχεράνη βρίσκεται τακτικά σε παρόμοια κατάσταση και πολλές περιοχές της εφοδιάζονται με υδροφόρες.
Οι πάντες στη χώρα μιλούν για υδατική πτώχευση -water bankrupt- την οποία επισήμως αποδίδουν στους λόγους που προαναφέρθηκαν. Η Πέρσικη Κυβέρνηση, μεταξύ εξαγγελιών και πράξεων προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Επιστήμονες την κατηγορούν οτι επουλώνει πληγές αντί να θεραπεύσει το κακό στη ρίζα του.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά των γεγονότων. Η ίδια η Πέρσικη Πολιτεία, έχει ένα γκρίζο παρελθόν στο όλο θέμα. Το 1992, δημιουργήθηκε η εταιρεία Shepsad, κάτι σαν τη δικιά μας ΜΟΜΑ αφού είναι ο κατασκευαστικός βραχίονας των Φρουρών της Επανάστασης (Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC ), με σκοπό την κατασκευή φραγμάτων σε ολόκληρη τη χώρα. Ο βίος και η πολιτεία της, δεν είναι προς μίμηση. Πρώτον οι επιλογές των θέσεων των φραγμάτων γίνονταν συχνά με εξω-υδρογεωλογικά κριτήρια. Δεύτερον το κόστος τους συχνά υπερβαίνει το τριπλάσιο, χωρίς κανείς να μπορεί να μάθει το γιατί. Τρίτον οι κυβερνητικές επιλογές στην διοίκηση της εταιρείας σχετίζονται με πρόσωπα της αρεσκείας της, τα οποία σύμφωνα με εξόριστους αντικαθεστωτικούς Πέρσες, είναι σε θέση να δημιουργήσουν κατασκευές αντίστοιχες των κολοσσιαίων φραγμάτων Χούβερ και Assuan, όπου φωτογραφήθηκαν αντίστοιχα περήφανοι οι Πρόεδροι Ρούσβελτ και Ασσαντ. Τέταρτον κραυγαλέες αποτυχίες, όπως το φράγμα Godvant, όπου παρά τις προειδοποιήσεις γεωλόγων, το έργο δεν λειτούργησε ποτέ αποτελεσματικά, λόγω της μεγάλης συσσώρευσης άλατος. Εκθεση του πανεπιστημίου της Τεχεράνης, αναφέρει οτι για την κατασκευή του φράγματος δεν έγιναν καθόλου ποιοτικές μελέτες νερού, παρά μόνο αυστηρά τεχνικές, ενώ ο πρώην Δ/ντης της αρμόδιας Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος, δήλωσε ότι η αλατότητα είναι 5,5 φορές πάνω από αυτή του Περσικού κόλπου και τίποτα δεν μπορεί να γίνει επί του θέματος.
Σήμερα, οι πάντες ανησυχούν, σχεδόν πανικόβλητοι, εν μέσω μιας ακόμη περιόδου ξηρασίας. Οπως είναι φυσικό, η Κυβέρνηση υπόσχεται νέα φράγματα, επιδιόρθωση διαρροών, εισαγωγή ενός νέου μοντέλου άρδευσης, βασισμένου στην άρδευση με σταγόνες. Ολα αυτά όμως χρειάζονται χρόνο, χρήμα και ενασχόληση. Μένει να δούμε εάν όλα αυτά μπορούν να συνυπάρξουν με τις πολεμικές επιχειρήσεις που πρόσφατα ενεπλάκη η χώρα. Το εσωτερικό πάντως μέτωπο του Ιραν, εμφανίζεται μεταφορικά και κυριολεκτικά στεγνό...
Υ.Γ Η ιδέα του άρθρου αυτού «συνελήφθη» σε ένα μηχανουργείο, όπου είχαμε καταφύγει για μια μικρή επισκευή αρδευτικού εργαλείου. Ο πάντα πρόθυμος μάστορας, μας είπε οτι δεν μπορεί να ασχοληθεί πριν από 10 ημέρες (!!!) αφού είναι απασχολημένος να κατεβάζει τις αντλίες των γεωτρήσεων σε μεγαλύτερο βάθος, λόγω της πτώσης του υδροφόρου ορίζοντα. Και όλα αυτά στα μέσα Απριλίου και σε μια περιοχή με άφθονα υπόγεια νερά...Ετσι σκεφτήκαμε να καταγράψουμε μια ιστορία αποτυχίας ενός άλλου ιστορικού έθνους που επέλεξε να βρεθεί στην επικαιρότητα με τη γνωστή φασαρία των τελευταίων γεγονότων. Οφείλουμε να ομολογήσουμε οτι η περιβαλλοντική καταστροφή της φυστικιάς στην Περσία, έχει ευεργετήσει σε μέγιστο βαθμό την καλλιέργεια στην Ελλάδα. Αλλά θα ήταν εξαιρετικά κοντόφθαλμη τοποθέτηση εαν επαναπαυόμαστε σε μια τέτοια προσέγγιση.
Στο χέρι μας είναι να αποδείξουμε οτι η ιστορία διδάσκει και οτι η κοινωνία μας και εκπαίδευσή μας είναι σε θέση να διορθώσει τα κακώς κείμενα.
