Στο πακέτο εγγράφων που δημοσιοποίησε χθες η Κομισιόν περιλαμβάνονται και εισηγήσεις που έχουν ειδική σημασία αφού (με οριακές ίσως προσαρμογές) θα γίνουν αποδεκτές από το συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών των 27 κρατών μελών. Στις προτάσεις της Κομισιόν για την έκδοση συστάσεων από το Συμβούλιο για τις οικονομικές, κοινωνικές, διαρθρωτικές και δημοσιονομικές πολιτικές της Ελλάδας καταγράφονται τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να εφαρμόσει φέτος και το 2025.
Οι συστάσεις γίνονται στο πλαίσιο του λεγόμενου ευρωπαϊκού εξαμήνου, ανάλογες δίδονται σε όλα τα κράτη της ΕΕ και φέτος έχουν ειδική σημασία: αποτελούν τη γέφυρα μετάβασης στους νέους δημοσιονομικούς κανόνες.
Οι συστάσεις περιλαμβάνουν από την έγκαιρη επιβολή του νέου 4ετους προϋπολογισμού που θα εμπεριέχει και το σχέδιο μεταρρυθμίσεων και, σύμφωνα με πληροφορίες, θα κατατεθεί στις Βρυξέλλες έως τις 20 Σεπτεμβρίου, έως τις νέες παρεμβάσεις που ζητούνται στο φορολογικό σύστημα, στη δημόσια διοίκηση, στα κόκκινα δάνεια, στο Ταμείο Ανάκαμψης και στο ΕΣΠΑ αλλά και στο σύστημα παιδείας και κατάρτισης.
Η πρόταση λοιπόν προς το Συμβούλιο είναι η Ελλάδα να αναλάβει δράση το 2024 και το 2025 σε 4 άξονες. Αναλυτικά για:
1. Έγκαιρη υποβολή του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού-διαρθρωτικού σχεδίου
* Σύμφωνα με τις απαιτήσεις του μεταρρυθμισμένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, απαιτείται ο περιορισμός της αύξησης των καθαρών δαπανών το 2025 σε ρυθμό που να συνάδει με την διατήρηση του χρέους της γενικής κυβέρνησης σε μια εύλογη πτωτική τροχιά μεσοπρόθεσμα και με τη διατήρηση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης κάτω από το 3% του ΑΕΠ. Για το 2023, το όριο των καθαρών πρωτογενών δαπανών είχε τεθεί στο 2,6% και η Ελλάδα το πέτυχε, σύμφωνα με το φετινό πακέτο συστάσεων προς το Συμβούλιο. Ο λόγος για τον νέο δείκτη «κλειδί» που αντικαθιστά τα πρωτογενή πλεονάσματα και την Παρασκευή αναμένεται να κοινοποιηθεί στην Ελληνική Κυβέρνηση για να αρχίσουν οι θερινές διαπραγματεύσεις για τον νέο 4ετή προϋπολογισμό, χωρίς να είναι ακόμη σαφές αν θα κινηθεί στα ίδια επίπεδα του 2,6% ή θα είναι πιο υψηλός προς το 3%.
* Συνέχιση της βελτίωσης της φιλικότητας ως προς τις επενδύσεις του φορολογικού συστήματος, ενισχύοντας τη νομική τους ασφάλεια. Συνέχιση και ενίσχυση της λειτουργικής αυτονομίας της ΑΑΔΕ για τη διαχείριση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της.
* Διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, ούτως ώστε να μπορεί να προσελκύσει τις κατάλληλες δεξιότητες και διατήρηση της συνέπειας με το ενιαίο μισθολογικό πλέγμα και τη λειτουργία του πολυεπίπεδου πλαισίου διακυβέρνησης.
* Διασφάλιση ότι τα εξωτερικά ισοζύγια συνεχίζουν σε μια σταθερά βελτιούμενη πορεία, προωθώντας την ισορροπημένη ανάπτυξη και υποστηρίζοντας τις παραγωγικές εγχώριες επενδύσεις.
* Συνέχιση της συρρίκνωσης του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων που κατέχουν οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της περαιτέρω βελτίωσης των διαδικασιών ηλεκτρονικών πλειστηριασμών. Ασκείται κριτική γιατί παρά τη μείωση των κόκκινων δανείων, η αναλογία παραμένει μεταξύ των υψηλότερων πανευρωπαϊκά
2. Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας για τη διαχείριση των κεφαλαίων της ΕΕ, επιτάχυνση των επενδύσεων και διατήρηση της δυναμικής στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.
*Αντιμετώπιση των κλιμακούμενων καθυστερήσεων για να καταστεί δυνατή η συνεχής, ταχεία και αποτελεσματική εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης, διασφαλίζοντας την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων έως τον Αύγουστο του 2026. Σε ειδική ενότητα προτείνονται μια σειρά από αλλαγές για την επιτάχυνση της διαδικασίας από τους φορείς που σχετίζονται με τα έργα και προκαλούν καθυστερήσεις που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την πλήρη τους ολοκλήρωση εντός του χρονοδιαγράμματος.
* Επιτάχυνση της εφαρμογής των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής. Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησής τους (την άνοιξη του 2025), η Ελλάδα καλείται να συνεχίσει να εστιάζει στις συμφωνημένες προτεραιότητες, αναλαμβάνοντας δράση για την καλύτερη αντιμετώπιση των αναγκών στον τομέα της πρόληψης και της ετοιμότητας έναντι των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ευκαιρίες που παρέχονται από την Πρωτοβουλία Strategic Technologies for Europe Platform για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
3. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσω της αντιμετώπισης των ανεπαρκών επίδοσεων το πεδίο των βασικών δεξιοτήτων, της ενίσχυσης της διαχείρισης των κρατικών περιουσιακών στοιχείων και της ολοκλήρωσης του ρυθμιστικού πλαισίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Οι παρεμβάσεις στο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης ανεβαίνουν στην ατζέντα των θεσμών με εξειδικευμένες συστάσεις για τη βελτίωση των δεξιοτήτων των μαθητών με έμφαση στις ικανότητες αλλά και στην επαρκή προσχολικη εκπαιδευση.
4. Περιορισμός της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα επιταχύνοντας την απελευθέρωση του άνθρακα στον τομέα των μεταφορών. Ενίσχυση της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών με τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης και πρόληψης κινδύνων.
Τι αναφέρεται για τα κονδύλια της ΕΕ - Κίνδυνος για το Ταμείο Ανάκαμψης
Για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του Σχεδίου Ανάκαμψης έως τον Αύγουστο του 2026, είναι σημαντικό για την Ελλάδα να συνεχίσει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και να επιταχύνει τις επενδύσεις αντιμετωπίζοντας τους κινδύνους καθυστερήσεων διασφαλίζοντας παράλληλα ισχυρή διοικητική ικανότητα, αναφέρεται. Οι ελληνικές αρχές έχουν υιοθετήσει μέτρα για τη βελτίωση της εφαρμογής και την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας , ενώ το σχέδιο ανάκαμψης περιλαμβάνει περαιτέρω συγκεκριμένα μέτρα που αναμένεται να βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Οι συγκεκριμένες προκλήσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν :
(i) δικαστικές διαδικασίες για την αντιμετώπιση νομικών αξιώσεων με κίνδυνο καθυστερήσεων στην προγραμματισμένη ημερομηνία ολοκλήρωσης των επενδύσεων πέραν του Αυγούστου 2026.
(ii) αργή μεταβίβαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. και
(iii) ο αναποτελεσματικός συντονισμός είναι ιδιαίτερα εμφανής όσον αφορά τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που καλύπτουν τομείς πολιτικής που εκτείνονται πέρα από την αρμοδιότητα ενός και μόνο Υπουργείου .
Η συστηματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων , της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σχετικών ενδιαφερομένων παραμένει ουσιαστική για τη διασφάλιση της ευρείας συμμετοχής για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, αναφέρεται.
Το ΕΣΠΑ
Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης των ταμείων της πολιτικής συνοχής (ΕΣΠΑ), σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 , η Ελλάδα καλείται να επανεξετάσει κάθε πρόγραμμα έως τον Μάρτιο του 2025, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, προκλήσεις που εντοπίζονται στις ειδικές συστάσεις της χώρας του 2024 , καθώς και στο εθνικό της σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα . Αυτή η αναθεώρηση αποτελεί τη βάση για την οριστική κατανομή της χρηματοδότησης της ΕΕ που περιλαμβάνεται σε κάθε πρόγραμμα.
Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στην εφαρμογή της πολιτικής συνοχής και του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Ειδικότερα, η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει αργή ανάπτυξη σε πιο απομακρυσμένες περιοχές και σημαντικές ανισότητες μεταξύ αστικών και μη αστικών περιοχών. Η επιτάχυνση της εφαρμογής των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής σε συνδυασμό με την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας. Οι ενέργειες που βελτιώνουν την ικανότητα των εταιρειών να καινοτομούν και εστιάζουν στη στοχευμένη επιχειρηματική υποστήριξη είναι και οι δύο απαραίτητες για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας. Ως μέρος της πράσινης μετάβασης, απαιτούνται επενδύσεις στη διαχείριση απορριμμάτων για την επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης και τη μείωση της υγειονομικής ταφής. Είναι σημαντικό να βελτιωθεί η διαχείριση του νερού με ολοκληρωμένο τρόπο, που θα περιλαμβάνει τη διαχείριση υδάτων και λυμάτων, την ανάκτηση ενέργειας, την ψηφιοποίηση, την επαναχρησιμοποίηση του νερού, το βρόχινο νερό και τη βιώσιμη αφαλάτωση με βάση ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ενεργειακή μετάβαση απαιτεί μεγαλύτερο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, λύσεις αποθήκευσης και αυξημένη ενεργειακή απόδοση , καθώς και αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας . Η αύξηση του μεριδίου των καθαρών αστικών μεταφορών είναι επίσης κλειδί για την επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα.
Τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής θα πρέπει να συνεχίσουν να επενδύουν σε δεξιότητες, με βάση μια ολοκληρωμένη στρατηγική. Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, η πρόληψη και η ετοιμότητα έναντι των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή χρήζουν περαιτέρω προσοχής. Η Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να αξιοποιήσει την πρωτοβουλία Strategic Technologies for Europe Platform για να υποστηρίξει τον βιομηχανικό της μετασχηματισμό, ιδίως την παραγωγή και αποθήκευση καθαρής ενέργειας, την πράσινη ναυτιλία και τη βιοτεχνολογία και την ανάπτυξη πράσινων και ψηφιακών δεξιοτήτων.
Εργατικό δυναμικό
Αναφέρεται πως πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα κονδύλια της ΕΕ, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αρκετές πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη, το ρυθμιστικό πλαίσιο και την αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού, οι οποίες, εάν αντιμετωπιστούν, θα μπορούσαν να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας . Και τούτο γιατί αν και αυξάνεται, το ποσοστό απασχόλησης είναι αρκετά το χαμηλότερο στην ΕΕ και η πρόσβαση στην αγορά εργασίας παραμένει πρόκληση, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους.
Σε ό , τι αφορά την εκπαίδευση, η Ελλάδα έχει λάβει μέτρα τα τελευταία χρόνια για την αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών. Ωστόσο, όπως αναφέρεται, οι επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλές, υπονομεύοντας τα αποτελέσματα της αγοράς εργασίας, την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα. Αυτό αποδεικνύεται από τις επιδόσεις 15χρονων μαθητών στα μαθηματικά, την ανάγνωση και τις θετικές επιστήμες, οι οποίες έχουν επιδεινωθεί απότομα από το 2012 και είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, σύμφωνα με το τελευταίο Πρόγραμμα PISA του ΟΟΣΑ. Το υψηλό και αυξανόμενο μερίδιο των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις , συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από πιο προνομιούχα υπόβαθρα , και το χαμηλό μερίδιο των μαθητών με κορυφαίες επιδόσεις υποδηλώνουν δομικές προκλήσεις σχετικά με την ποιότητα και την ισότητα του εκπαιδευτικού συστήματος. Η Ελλάδα κατατάσσεται επίσης στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά τη συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα , γεγονός που έχει διαπιστωθεί ότι επηρεάζει θετικά τα μεταγενέστερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
Οι προκλήσεις που υπονομεύουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα της Ελλάδας μπορούν να συνδεθούν με:
(i) την υποχρηματοδότηση του εκπαιδευτικού συστήματος.
(ii) ανεπαρκής έμφαση σε μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης που βασίζονται σε ικανότητες με έντονη εστίαση στις επιχειρηματικές, ήπιες και εγκάρσιες δεξιότητες.
(iii) χαμηλά επίπεδα σχολικής αυτονομίας και
(iv) έλλειψη συστηματικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών.
