Ο υπερτουρισμός αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» των τελευταίων ετών για μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, με τα ελληνικά νησιά να δέχονται εκατομμύρια επισκέπτες κατά την τουριστική σεζόν που συχνά δεν μπορούν να υποστηρίξουν. Σε ρεπορτάζ που δημοσίευσε το Bloomberg, αναφέρεται χαρακτηριστικά πως η χώρα μας δεν μπορεί να κρατήσει μακριά τα καταστροφικά τουριστικά πλήθη, με τη Σαντορίνη και άλλους δημοφιλείς προορισμούς να μην είναι πλέον αυτοί που ήταν κάποτε.
Τα ασβεστωμένα σοκάκια της Σαντορίνης πλημμυρίζουν από εκατομμύρια επισκέπτες κι αυτό το καλοκαίρι, όμως οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού δε φαίνεται να είναι ιδιαίτερα χαρούμενοι. «Ο τουρισμός καταστρέφει τους αμπελώνες», δήλωσε σε συνέντευξή του ο οινοπαραγωγός Ματθαίος Αργυρός. «Σηκώνω κόκκινη σημαία για το νησί». Το οικογενειακό του οινοποιείο, που ιδρύθηκε το 1903, παράγει από το ένα τέταρτο περίπου των αμπελώνων του νησιού, και προειδοποιεί ότι οι τιμές της γεωργικής γης έχουν εκτοξευθεί στην περιοχή, καθώς οι εργολάβοι ζητούν χώρο για να χτίσουν περισσότερες τουριστικές κατοικίες.
Η παραγωγή σταφυλιών στη Σαντορίνη έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% τα τελευταία 20 χρόνια, με μέση πτώση 2,7% ετησίως, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συλλέξει η Ένωση Οινοποιών Σαντορίνης. Η παραγωγή, σύμφωνα με τους οινοποιούς του νησιού, κινδυνεύει να μηδενιστεί μέχρι το 2041, αν δεν υπάρξει κάποια παρέμβαση. Η έλλειψη νερού δυσχεραίνει την καλλιέργεια των αμπελιών, ενώ έχουν χάσει τους περισσότερους από τους εργαζομένους τους στην τουριστική βιομηχανία μέσα στα χρόνια, δήλωσε ο κ. Αργυρός.
Ο τουρισμός γνωρίζει μεγάλη άνοδο σε όλη την Ευρώπη μετά την πανδημία, επιδεινώνοντας τα προβλήματα εφοδιασμού, τους γεμάτους κίνηση δρόμους και τις οικονομικές ανισορροπίες σε διάφορα hotspots, όπως είναι και η Σαντορίνη. Ορισμένα μέρη προσπαθούν να μειώσουν την πίεση με τέλη επισκεπτών, ανώτατα όρια και ακόμη και προσωρινές απαγορεύσεις – με περιορισμένα σημάδια επιτυχίας, καθώς ξεκινάει ένα καλοκαίρι-ρεκόρ.
«Θα είναι μια πολύ κακή χρονιά για τη Σαντορίνη», σύμφωνα με τον δήμαρχο Νίκο Ζώρζο. Το νησί δεν μπορεί να αντέξει «ούτε ένα κρεβάτι παραπάνω» για διαμονή, πρόσθεσε. Ο δήμος δεν είναι σε θέση να επιβάλει απαγόρευση κατασκευής, γι’ αυτό και θέλει να δράσει η ελληνική κυβέρνηση της Αθήνας. «Η Σαντορίνη αναμένει 3,4 εκατομμύρια τουρίστες αυτό το καλοκαίρι, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές ζητούν όρια από το 2012», δήλωσε ο Ζώρζος.
Αργά βήματα για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αναγνωρίσει ότι η χώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα με τον υπερτουρισμό. Τον Ιούνιο ανακοίνωσε σχέδια για τον περιορισμό των κρουαζιερόπλοιων για τα πιο δημοφιλή νησιά της χώρας. «Νομίζω ότι θα το κάνουμε του χρόνου», δήλωσε τότε ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε συνέντευξή του.
Με τους νέους κανόνες θα μπορούσε να περιοριστεί ο συνολικός αριθμός των νησιωτικών θέσεων ελλιμενισμού ή να εισαχθεί διαδικασία υποβολής προσφορών για τις θέσεις. Είναι η τελευταία πρόταση για τον περιορισμό των ημερήσιων ταξιδιωτών από τα κρουαζιερόπλοια.
Ο κ. Ζώρζος είχε προηγουμένως θεσπίσει ανώτατο όριο 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας ανά ημέρα, αν και αυτό ακυρώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και επαναφέρθηκε πρόσφατα. Οι τοπικές αρχές της Σαντορίνης κατάφεραν επίσης να μειώσουν τον αριθμό των ημερών που κάθε κρουαζιερόπλοιο μπορεί να επισκέπτεται τα νησιά σε 48 ημέρες από 63 για τη φετινή σεζόν – αριθμός που πρόκειται να μειωθεί ακόμη περισσότερο το επόμενο έτος.
Ωστόσο, το διακύβευμα είναι μεγάλο για την ελληνική οικονομία. Μετά από παραπάνω από μια δεκαετία λιτότητας μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, το ΑΕΠ παραμένει πολύ χαμηλότερο από ό,τι πριν από το 2008, με μοναδικό φωτεινό σημείο τον τουρισμό, ο οποίος από το 2021 σπάει κάθε ρεκόρ, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής το 2023, σύμφωνα με το World Travel και Συμβούλιο Τουρισμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζα της Ελλάδος, η χώρα προσέλκυσε 32,7 εκατομμύρια τουρίστες το 2023, 18% περισσότερους από πέρυσι, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει φέρει σχεδόν 25% περισσότερους επισκέπτες από την αντίστοιχη περσινή περίοδο.
Οι απειλούμενες από τον τουρισμό περιοχές
Η Κομισιόν έχει αναγνωρίσει τα προβλήματα στα νησιά, λέγοντας σε έκθεση του 2018 ότι παρόλο που οι επισκέπτες έφεραν 1 δισ. ευρώ ετησίως στη Σαντορίνη, ωστόσο εκτόξευσαν την αναλογία τουριστών/μόνιμων κατοίκων σε 107,8 τουρίστες για κάθε 100 ντόπιους.
«Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε μερικά νησιά και σίγουρα δεν είναι μόνο ελληνικό», δήλωσε ο Ιωάννης Σπιλάνης, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. «Το πρόβλημα είναι κάτι παραπάνω από εμφανές τουλάχιστον από το 2018, μετά ήρθε η πανδημία και το ξεχάσαμε και σπεύσαμε να επαναφέρουμε τα ταξίδια και τον τουρισμό για να καλύψουμε τη ζημιά».
Εντωμεταξύ, η πίεση συνεχίζει να αυξάνεται σε αρκετά ακόμα νησιά της χώρας. Ο δήμαρχος Σερίφου Κωνσταντίνος Ρεβίνθης δήλωσε ότι δεν υπάρχουν εστιατόρια ανοιχτά από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο. «Τίποτα δεν είναι αφορά στους ντόπιους στη Σέριφο», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η Σέριφος, μαζί με τη Φολέγανδρο και τη Σίφνο, μπήκε φέτος στον κατάλογο των πιο απειλούμενων περιοχών της Ευρώπης που συνέταξε η ομάδα πολιτιστικής κληρονομιάς Europa Nostra, η οποία επισήμανε την «αχαλίνωτη δόμηση» και την υποβάθμιση των φυσικών πόρων.
Ο Ρεβίνθης δήλωσε ότι «οι τουρίστες είναι έτοιμοι για μια άσχημη έκπληξη φέτος λόγω της έλλειψης νερού» και θα πρέπει επίσης να προετοιμάζονται για επιδεινούμενη κυκλοφοριακή συμφόρηση που μπορεί να τους κάνει να χάσουν την ώρα αναχώρησης του πλοίου τους. «Πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν θα μπορούν να κάνουν ντους, αν δεν υπάρξει άμεση λύση».
