Ο ιδιαίτερα υψηλός πληθωρισμός τροφίμων που ξεκίνησε το 2021, έχει αρχίσει να κάμπτεται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στο πέρασμά του, αφήνει στα ράφια των σούπερ μάρκετ σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, πολύ υψηλές τιμές! Δυστυχώς φαίνεται ότι για διάφορους λόγους θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα στο μέλλον, με ελαφρές ίσως μειώσεις, έτσι για την τιμή των όπλων. Οι καταναλωτές, για να ανταποκριθούν στα καθημερινά έξοδα, αναγκάζονται να κάνουν περικοπές σε όλα τα είδη, ακόμη και αυτά που μέχρι τώρα αποκαλούσαν απολύτως απαραίτητα, περιλαμβανομένων των ειδών διατροφής που ιατροί και διεθνείς οργανισμοί συνιστούν σαν απολύτως απαραίτητα για την υγεία.
Ας πάρουμε τα φρούτα και λαχανικά. Η συνιστώμενη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) μέση ημερήσια κατανάλωση σε ποσότητα φθάνει τα 500 περίπου γραμμάρια ανά άτομο. Η αντίστοιχη ελάχιστη ποσότητα είναι 400 γρ/άτομο, 20% ποιο κάτω. Με βάση τα στοιχεία της Freshfel, του οργανισμού που εκπροσωπεί ευρωπαϊκές εταιρείες του κλάδου φρέσκων προϊόντων, μόνο 7 από τις 27 χώρες της ΕΕ πληρούσαν το τελευταίο αυτό κριτήριο το 2022: Πορτογαλία, Βέλγιο, Ρουμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία και Ισπανία η μέση κατά κεφαλή κατανάλωση υπερβαίνει τα 400 γρ.
Μάλιστα 4 από αυτές, πληρούν το κριτήριο χάρη στην υψηλή κατανάλωση πατάτας, που ως γνωστόν δεν έχει τα χαρίσματα των υπόλοιπων λαχανικών. Αντιλαμβάνεται κανείς οτι οι Μεσογειακές χώρες έχουν ένα τεράστιο διατροφικό πλεονέκτημα, το οποίο μεταφράζεται και σε μακροχρόνιο κέρδος για το σύστημα υγείας αλλά και την ίδια την ποιότητα ζωής των πολιτών τους. Στη δίνη όμως των γεγονότων, η διάσταση αυτή ελάχιστα αναφέρεται πια: η διαχείριση της καθημερινότητας κατέχει δεσπόζουσα θέση και το πλεονέκτημα κινδυνεύει να εξανεμισθεί.
Η μέση κατά κεφαλή κατανάλωση Φρούτων και Λαχανικών, σύμφωνα πάντα με την Freshfel, σε ολόκληρη την Ευρώπη κυμάνθηκε λίγο κάτω από το προτεινόμενο «όριο ασφαλείας» και κυμάνθηκε στα 360 γρ/άτομο/ημέρα. Εννέα χώρες παρουσίασαν μείωση από -21% η Σλοβενία μέχρι -1% η Σλοβακία. Η χώρα μας ανήκει σε αυτό το γκρουπ των χωρών με μείωση -4,8% μεταξύ 2020 και 2021, μόλις δηλαδή ξεκίνησε ο υψηλός πληθωρισμός των τροφίμων. Δυστυχώς δεν υπάρχουν νεότερα στοιχεία.
Στο εγχώριο μέτωπο των τιμών τώρα, αυτές αυξήθηκαν μεταξύ 2022 και 2024 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ κατά 33% στα λαχανικά και 14% στα φρούτα. Παρόμοια στοιχεία προκύπτουν και από τα στοιχεία χονδρικών τιμών του ΟΚΑΑ, του Οργανισμού που διαχειρίζεται την Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών, τα οποία εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα και αναφέρονται στην ουσία στα καλοκαιρινά φρούτα και λαχανικά, που είναι πολύ σημαντικά για το τραπέζι του Έλληνα. Οι τιμές χονδρικής αναφέρονται στις 20 Ιουλίου των ετών 2022, 2023 και 2024. Οι τιμές λιανικής στα ράφια των ΣΜΚ και των μανάβικων είναι τουλάχιστον 50% πάνω από αυτές, συχνά μάλιστα φτάνουν στο διπλάσιο, αλλά πρακτικά ακολουθούν την τάση των τιμών που διαμορφώνονται στην Λαχαναγορά.
Τις παραπάνω αυξήσεις θα τις χαρακτήριζε κάποιος μεγάλες. Μια προσεκτικότερη ματιά στον πίνακα, δείχνει οτι στα λαχανικά στο διάστημα μεταξύ Ιουλίου 2022 και 2024, μόνο 2 προϊόντα μείωσαν τις τιμές τους: τα ξερά κρεμμύδια και τα τοματάκια βελανίδια. Εάν αφαιρέσουμε από το καλάθι σύγκρισης τα δύο αυτά λαχανικά, προκύπτει μέση αύξηση των τιμών κατά 47%!!! Νούμερο τεράστιο, που προφανώς έχει ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των καταναλωτών. Σε καμία περίπτωση το νούμερο αυτό δεν μπορεί να συγκριθεί με επίσημα στατιστικά μεγέθη, αφού κανείς μας δεν θα αγοράσει ένα κιλό τομάτες κι ένα κιλό... άνιθο, αλλά έχει κι αυτό την αξία του. Μη ξεχνάτε οτι όλοι οι Έλληνες θεωρούν σαν Κλασσικά Ελληνικά φαγητά τα καλοκαιρινά λαδερά, τα γεμιστά και άλλα συναφή
Η κατάσταση στα φρούτα είναι πιο ομαλή αφού η αύξηση περιορίστηκε στο πολύ χαμηλό για τα πληθωριστικά δεδομένα +2,8%. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί, οτι οι τιμές των περισσότερων φρούτων ήταν ήδη πολύ υψηλές και ήταν αμφίβολο εάν η κατανάλωση μπορούσε να ανταποκριθεί σε υψηλότερα επίπεδα.
Το θέμα της πορείας της κατανάλωσης φρέσκων προϊόντων των τελευταίων χρόνων, δεν φαίνεται να έχει απασχολήσει την Ελληνική κοινή γνώμη, πέραν ίσως κάποιων των μεταξύ μας συζητήσεων για τις τιμές στα ράφια. Στη Γαλλία, η ένωση Famille Rurale ανακοίνωσε οτι την ανησυχεί ιδιαίτερα η κατά 8% μείωση της κατανάλωσης Φρούτων και λαχανικών τα τρία τελευταία χρόνια.
«Υψηλότερη τιμή για ένα προϊόν, σημαίνει οτι οι καταναλωτές αγοράζουν λιγότερο. Η ερώτηση είναι πόσο λιγότερο? Βρήκαμε οτι εάν η αγορά δούλευε αποτελεσματικά, οι καταναλωτές θα αγόραζαν 15% περισσότερη ποσότητα φρούτων και λαχανικών από οτι αγοράζουν τώρα, γεγονός που θα συνεπάγοταν τεράστιο όφελος για την δημόσια υγεία». Η δήλωση αυτή ανήκει στον Καθηγητή Thijs Van Rens, επικεφαλής του Κέντρου Παχυσαρκίας του Πανεπιστημίου Warwick της Αγγλίας.
Θα μπορούσε όμως να ανήκει σε οποιονδήποτε Έλληνα, που έχει συνηθίσει να τρώει άφθονα φρούτα και λαχανικά και τώρα... μόνο τα βλέπει στα ράφια. Εμείς, που διεκδικούμε τον τίτλο των συνεχιστών της μεσογειακής διατροφής, φαίνεται οτι μειώνουμε σταδιακά την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, μιας από τις βάσεις της. Σε αντίθεση πάντως με όσα πιθανόν πιστεύουμε, οι αγορές των νωπών προϊόντων δουλεύουν στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες σε χαμηλότερο από το επιθυμητό ύψος αποτελεσματικότητας και διαφάνειας.
Βέβαια, η πτώση της κατανάλωσης δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στις αυξανόμενες τιμές. Αλλάζουν με το χρόνο και τις συνθήκες και τα καταναλωτικά πρότυπα. Θεωρητικά όμως αυτά επιτάσσουν τη συμμόρφωση με τις συστάσεις των ιατρών/διατροφολόγων και του WHO, του Διεθνούς Οργανισμού Υγείας, που λόγω Covid-19 μπήκε και αυτός στη ζωή μας τελευταία και θεωρητικά υπό ομαλές συνθήκες θα προκαλούσαν αύξηση των καταναλισκόμενων ποσοτήτων. Το γεγονός οτι συμβαίνει το αντίθετο, σημαίνει οτι μάλλον οι τιμές έχουν το πάνω χέρι...
Μέχρι τώρα ξέραμε, οτι οι υψηλές τιμές ειδών διατροφής, έχουν συνέπειες κυρίως στους καταναλωτές των αναπτυσσόμενων χωρών. Αυτοί των ανεπτυγμένων αγορών, είχαν, θεωρητικά, το οικονομικό περιθώριο να καλύψουν τη διαφορά κάνοντας οικονομία από άλλες πιο ελαστικές δαπάνες. Φαίνεται όμως οτι αυτό δεν ισχύει πια! Η τουλάχιστον στο βαθμό του παρελθόντος. Η βίαιη και σχεδόν διπλάσια του μέσου όρου αύξηση των τιμών των τροφίμων σε σχέση με τα υπόλοιπα καταναλωτικά είδη, δημιουργεί νέες πρωτόγνωρες συνθήκες κατανάλωσης σε όλες τις χώρες.
Κατά κοινή αντίληψη, τα πιο θρεπτικά προϊόντα κοστίζουν περισσότερο από τα λιγότερο θρεπτικά. Μελέτη του The Broken Plate report υπολόγισε οτι το 2023 το κόστος ανά 1000 θερμίδες των θεωρούμενων υγιεινών προϊόντων έφθασε στις 10,2 Λίρες Αγγλίας ενώ των αντίστοιχων λιγότερο υγιεινών τις 4,5 λίρες. Ενα χρόνο νωρίτερα το κόστος των πρώτων, ήταν μία λίρα πιο κάτω. Η ίδια μελέτη υπολόγισε το κόστος ανά 1000 θερμίδες των Φρούτων και λαχανικών στις 12 Λίρες Αγγλίας, έναντι 5,82 των προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπη, 4,61 λίρες των γαλακτοκομικών και μόλις 1,25 λίρες του ψωμιού, ρυζιού ζυμαρικών και πατάτας.
«Το πρόβλημα στις πιο ανεπτυγμένες χώρες είναι διαφορετικό σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες: οι λιγότερο υγιεινές θερμίδες έχουν γίνει μια ιδιαίτερα φθηνή επιλογή. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, οι θερμίδες από τα αναψυκτικά είναι μόλις 1,9 φορές ακριβότερες από τις θερμίδες των βασικών αμυλούχων τροφίμων, ενώ δεν απαιτούν καθόλου χρόνο παρασκευής τους», αναφέρει σε σχετικό έγγραφο η Διεθνής Τράπεζα, ένας οργανισμός που πολύ ανησυχεί για τις ποικίλες επιπτώσεις που έχουν οι υψηλές τιμές των τροφίμων στην ευρύτερη οικονομική σταθερότητα του πλανήτη. Δίνει μάλιστα ιδιαίτερη βαρύτητα στην διατροφή των βρεφών και παιδιών, προδικάζοντας έτσι το μέλλον των δαπανών υγείας!
Τώρα που ο υψηλός πληθωρισμός των τροφίμων μοιάζει να τιθασεύεται, νέα προβλήματα προκύπτουν. Το θέμα των επιπτώσεων στην υγεία των καταναλωτών εκτιμάται οτι θα είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό. Στις ανεπτυγμένες χώρες οι δίαιτες που απέχουν από τις συστάσεις υγείας θα κερδίζουν έδαφος για λόγους τιμών, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες τα πράγματα θα είναι ποια άγρια και θα φτάνουν μέχρι την απόφαση να επιβιβαστούν σε σαπιοκάραβα αναζητώντας καλύτερη ζωή.
Στις αναφορές από τις Βρυξέλλες για την σύνθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ αναφέρονται διάφορες ανησυχίες για τα νέου τύπου προβλήματα που αναφύονται και με ποιον τρόπο αυτά θα κατανεμηθούν στα χαρτοφυλάκια, δεν φαίνεται οτι το θέμα υψηλές τιμές και κυρίως η συσχέτιση με την υγεία εμφανίζεται φλέγον. Αντίθετα, τα θέματα της αγροτικής παραγωγής, όπως αναδείχθηκαν από τις πολυήμερες χειμωνιάτικες αγροτικές κινητοποιήσεις έχουν θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αναφορές όμως από όλες τις χώρες βάζουν τις τιμές του σούπερ μάρκετ σε ένα από τα σημαντικότερα θέματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες – καταναλωτές.
