Η επιβράδυνση του πληθωρισμού και των μισθολογικών αυξήσεων βρίσκονται στον πυρήνα της νομισματικής πολιτική της ΕΚΤ, σύμφωνα με την Alpha Bank που στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων για την παγκόσμια οικονομία, εξετάζει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται προκειμένου να καθοριστεί ο ρυθμός μείωσης των επιτοκίων.
Σύμφωνα με την Αlpha Bank, εκτός από τα οικονομικά δεδομένα στη Ευρωζώνη, ο ρυθμός μείωσης των επιτοκίων θα εξαρτηθεί και από τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο μεγαλύτερος αστάθμητος παράγοντας είναι οι γεωπολιτικές αναταραχές, που μπορεί να επηρεάσουν τη διεθνή οικονομία και να προκαλέσουν αναθέρμανση των πληθωριστικών πιέσεων. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι η κλιμάκωση των εντάσεων στην Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, οι εμπορικές διαμάχες της Κίνας με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, καθώς και το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει η Alpha Bank, η νομισματική πολιτική διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στη στήριξη της πραγματικής οικονομίας, κατά την 25ετία από την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος, προσηλωμένη πάντοτε στη σταθερότητα των τιμών με τις πληθωριστικές εξελίξεις να διακρίνονται σε 3 φάσεις (Γράφημα 1). Κατά τα πρώτα έτη κυκλοφορίας του ευρώ (1999-2008), ο πληθωρισμός κυμαινόταν στο επίπεδο του 2,2% κατά μέσο όρο, πλησίον του στόχου, ενώ, μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης (2009-2021), ο πληθωρισμός κινήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα (1,3% κατά μέσο όρο).
Η ΕΚΤ τότε χρησιμοποίησε το εργαλείο της ποσοτικής χαλάρωσης, στοχεύοντας στην αύξηση του χαμηλού πληθωρισμού και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την τρίτη φάση (2022-2024), οι πληθωριστικές πιέσεις εντάθηκαν, κυρίως, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης και των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα, με την κορύφωση τον Οκτώβριο του 2022 (10,6%). Ωστόσο, η περιοριστική πολιτική που ακολουθήθηκε από την ΕΚΤ οδήγησε σε σημαντική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.
Σήμερα, ο πληθωρισμός στη Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) έχει υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών. Ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε κατά 2,2%, τον Αύγουστο του 2024, από 2,6%, τον Ιούλιο, σημειώνοντας τη χαμηλότερη ετήσια αύξηση από τον Ιούλιο του 2021. Επιπλέον, ο δομικός πληθωρισμός, ο οποίος εξαιρεί τις ευμετάβλητες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, σημείωσε μια ελαφρά μείωση από 2,9%, τον Ιούλιο, σε 2,8%, τον Αύγουστο. Αυτές οι εξελίξεις μπορούν να δώσουν σετην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) το «πράσινο φως», ώστε να μειώσει περαιτέρω τα επιτόκιά της στη συνεδρίαση της 12ης Σεπτεμβρίου. Με αυτή την εκτίμηση συμφωνεί και ο Διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Γαλλίας, κ. Villeroy de Galhau, καθώς, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο περιοδικό Le Point, ανέφερε ότι μία νέα μείωση των βασικών επιτοκίων από την ΕΚΤ, τον Σεπτέμβριο, θα ήταν ευθυγραμμισμένη με τη σταδιακή νομισματική χαλάρωση που εφαρμόζεται.
Το μόνο στοιχείο που προβληματίζει και απαιτεί επαγρύπνηση από την ΕΚΤ είναι το γεγονός ότι παρά την πρόοδο στη μείωση του γενικού πληθωρισμού, ο πληθωρισμός στον τομέα των υπηρεσιών παραμένει σχετικά υψηλός, στο 4,2%, τον Αύγουστο, από 4%, τον Ιούλιο, και τούτο κυρίως λόγω της αναμενόμενης επίδρασης των υπηρεσιών του τουρισμού.
Για παράδειγμα, ο επικεφαλής οικονομολόγος στην ABN Amro, κ. Bill Diviney, σημείωσε ότι ο πληθωρισμός των υπηρεσιών στην Γαλλία -την 2η μεγαλύτερη οικονομία στη ΖτΕ- αυξήθηκε στο 3,1%, τον Αύγουστο, από 2,6%, τον Ιούλιο, λόγω των υπηρεσιών διαμονής και μεταφοράς, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι. Επιπλέον, επιχειρηματολογεί υπέρ της επίπτωσης των ευρύτερων καλοκαιρινών πολιτιστικών εκδηλώσεων, συμπεριλαμβανομένου του Euro 2024 και άλλων μεγάλων συναυλιών (π.χ. “Taylor Swift effect”), που ενδεχομένως να συνέβαλαν στις ήπιες πληθωριστικές πιέσεις στον τομέα των υπηρεσιών.
Εκτός από τις εξελίξεις στον δείκτη τιμών καταναλωτή, η γενική τάση προς τον αποπληθωρισμό και άρα τη μείωση των επιτοκίων υποστηρίζεται και από τις θετικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Η ΕΚΤ παρακολουθεί στενά το τρίπτυχο μισθοί - περιθώρια κέρδους - παραγωγικότητα και αναμένει βραδύτερη αύξηση των μισθών και ήπια αύξηση της παραγωγικότητας (ΕΚΤ, Μακροοικονομικές Προβλέψεις, Ιουνίου 2024). Ειδικά για τους μισθούς, οι συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις, στο δεύτερο τρίμηνο του 2024, οδήγησαν σε αύξηση μισθών (negotiated wages) κατά 3,6% σε ετήσια βάση στη ΖτΕ, που ήταν αισθητά χαμηλότερη από το 4,7% στο πρώτο τρίμηνο (Γράφημα 2α). Η εξέλιξη αυτή υποδηλώνει μία ευνοϊκότερη προοπτική για τον πληθωρισμό. Ωστόσο, ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, κ. Philip Lane, υπογράμμισε, σε πρόσφατο συνέδριο, ότι η αύξηση των μισθών ενδεχομένως να επιταχυνθεί πάλι, στο τελευταίο τρίμηνο του 2024, πριν επιστρέψει σε πτωτική πορεία το 2025. Σε αυτό το ενδεχόμενο μπορεί να συμβάλλει το γεγονός ότι στη μεγαλύτερη οικονομία της ΖτΕ, την Γερμανία, μετά το καλοκαίρι τα συνδικάτα εισέρχονται σε ένα γύρο διαπραγματεύσεων με υψηλές απαιτήσεις.
Τέλος, το τρίτο στοιχείο που ενισχύει την πιθανότητα η ΕΚΤ να προβεί σε μία νέα μείωση των επιτοκίων, προκειμένου η ευρωπαϊκή οικονομία να μην επιβαρυνθεί με μεγαλύτερο κόστος στην ανάπτυξη είναι το εξής: Ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών PMI της ΖτΕ, τον Αύγουστο, αυξήθηκε, αλλά μόνο ελαφρά, στο 51,2 από 50,2, τον προηγούμενο μήνα (Γράφημα 2β), και τούτο κυρίως λόγω της επέκτασης του τομέα υπηρεσιών στην Γαλλία. Παρόλα αυτά, οι οικονομικές προοπτικές παραμένουν μέτριες, ιδίως στον μεταποιητικό τομέα που συνεχίζει να συρρικνώνεται (Γράφημα 2β). Δηλαδή, ενώ ο τομέας των υπηρεσιών παρουσιάζει κάποια ανθεκτικότητα, η οικονομική ανάκαμψη στη ΖτΕ παραμένει αναιμική, με τη γερμανική οικονομία να εκτιμάται ότι θα συρρικνωθεί οριακά (-0,1%), το 2024, προερχόμενη από ύφεση (-0,3%), και το 2023 (Kiel Institute, Σεπτέμβριος 2024).
Οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία
ΗΠΑ► Εν αναμονή των ανακοινώσεων για τον πληθωρισμό του Αυγούστου στις ΗΠΑ, το Υπουργείο Εργασίας δημοσίευσε τη μηνιαία έκθεση για την αγορά εργασίας του Αυγούστου. Στις ΗΠΑ, δημιουργήθηκαν 142 χιλ. νέες θέσεις εργασίας (με γεωργικές), αισθητά αυξημένες από τις 89 χιλ. του Ιουλίου, αλλά χαμηλότερα από τις προβλέψεις (161 χιλ.), αντανακλώντας την επιβράδυνση της αγοράς εργασίας. Επιπλέον, το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε οριακά στο 4,2%, τον Αύγουστο, από 4,3%, τον Ιούλιο, το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού παρέμεινε στο 62,7%, ενώ οι μέσες ωριαίες αποδοχές αυξήθηκαν κατά 3,8%, τον Αύγουστο, σε ετήσια βάση (Γράφημα 3α). Η δημοσίευση των νέων στοιχείων για την αγορά εργασίας εκτιμάται ότι θα οδηγήσει την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), την επόμενη εβδομάδα, να ξεκινήσει την περικοπή των επιτοκίων. Άλλωστε, ανώτατοι αξιωματούχοι της Fed, όπως ο πρόεδρος της Fed Atlanta, κ. Raphael Bostic, θεωρούν επιτακτική τη μείωση των επιτοκίων, αφού η προσοχή έχει μετατοπιστεί από την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στον έτερο στόχο, στη στήριξη της αγοράς εργασίας.
ΖτΕ► Οι αγορές αναμένουν τη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για τη νομισματική πολιτική, με τους κεντρικούς τραπεζίτες να εστιάζουν στις αναιμικές επιδόσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας και τις παρατεταμένες πληθωριστικές πιέσεις, που αν και αποκλιμακώνονται, διατηρούνται πάνω από τον στόχο της ΕΚΤ. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η ΖτΕ παρουσίασε ανάπτυξη κατά 0,6%, το δεύτερο τρίμηνο, σε ετήσια βάση, με τη γερμανική οικονομία να παραμένει ο «μεγάλος ασθενής» και να εμφανίζει μηδενική ανάπτυξη, το δεύτερο τρίμηνο του έτους. Τέλος, δημοσιεύτηκε η έκθεση του κ. Mario Draghi για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.
Διεθνής Οικονομία► Στο Ην. Βασίλειο αναμένεται, πριν τη συνεδρίαση της κεντρικής τράπεζας (BoE) στις 19 Σεπτεμβρίου, να ανακοινωθούν τόσο τα νέα στοιχεία για την αγορά εργασίας, όσο και ο πληθωρισμός του Αυγούστου. Οι ιθύνοντες χάραξης της νομισματικής πολιτικής πρόκειται να λάβουν σοβαρά υπόψη τα νέα δεδομένα, ώστε να αποφασίσουν για τις μελλοντικές κινήσεις της επιτοκιακής πολιτικής. Στην Κίνα, ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 0,6%, τον Αύγουστο, από 0,5%, τον Ιούλιο, ενώ ο δομικός πληθωρισμός, που εξαιρεί τις ευμετάβλητες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, αυξήθηκε κατά 0,3% (Γράφημα 3β). Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 8,7%, σε ετήσια βάση, τον Αύγουστο, από 7%, τον Ιούλιο, παρουσιάζοντας ανθεκτικότητα, παρά τις εντάσεις στο παγκόσμιο εμπόριο και τις γεωπολιτικές αναταραχές με σημαντικούς εμπορικούς εταίρους όπως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Τέλος, στην τρίτη διαδοχική μείωση προχώρησε η κεντρική τράπεζα του Καναδά (BoC), μειώνοντας το βασικό της επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης, στο 4,25%, από το υψηλό 5%, ως αποτέλεσμα της εξασθένισης της οικονομίας και της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού.
Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες και οι αγορές ομολόγων
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγου, οι συνολικές καθαρές τοποθετήσεις (αγορές μείον πωλήσεις), στην ισοτιμία του ευρώ με το δολάριο, διατηρήθηκαν θετικές, την εβδομάδα που έληξε στις 6 Σεπτεμβρίου. Οι θετικές θέσεις (υπέρ του ευρώ, ‟long”) αυξήθηκαν κατά 7.108 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές θέσεις να διαμορφωθούν στα 100.018 συμβόλαια, από 92.838 συμβόλαια, την προηγούμενη εβδομάδα (Γράφημα 4).
Ελαφρώς καθοδικές τάσεις παρατηρούνται στη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου, με την ισοτιμία, στις 10 Σεπτεμβρίου, να βρίσκεται στο 1,1032 €/$ (Πίνακας 1), εν αναμονή της συνεδρίασης της ΕΚΤ και των νέων στοιχείων για τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ. Οι εκτιμήσεις για την πορεία μείωσης των επιτοκίων από την Fed έχουν οδηγήσει τον δείκτη δολαρίου DXY, που μετρά το αμερικανικό νόμισμα έναντι άλλων νομισμάτων, τις τελευταίες ημέρες, σε ανοδική πορεία (101,63, στις 10 Σεπτεμβρίου).
Καθοδικές τάσεις καταγράφονται στην ομολογιακή αγορά των ΗΠΑ, με την απόδοση του 10ετούς ομολόγου να ανέρχεται στο 3,70%, στις 10 Σεπτεμβρίου, ενώ το 2ετές κινείται οριακά χαμηλότερα, στο 3,66%, με τις αγορές να έχουν στραμμένη την προσοχή τους στη συνεδρίαση της Fed. Στη ΖτΕ, παρατηρούνται οριακές ανοδικές τάσεις στις αποδόσεις των ομολόγων. Ενδεικτικά, η απόδοση του 10ετούς γερμανικού ομολόγου ανήλθε στο 2,18% (Πίνακας 2), στις 10 Σεπτεμβρίου. Τέλος, η διαφορά απόδοσης μεταξύ του 10ετούς ομολόγου της Ελλάδας και του 10ετούς ομολόγου της Γερμανίας (spread) βρίσκεται στις 102 μ.β., ενώ του 10ετούς ιταλικού ομολόγου στις 143 μ.β.
