Δύο μόλις ημέρες μετά τα στοιχεία της Eurostat, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έρχεται να δώσει νέο «χτύπημα» στις χώρες της Ευρωζώνης, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τα υπερβολικά ελλείμματα και χρέη. Ήδη,10 χώρες μέλη της ΕΕ βρίσκονται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείματος, ξεπερνώντας το όριο του 3% του ΑΕΠ και τώρα το Ταμείο στέλνει ένα νέο μήνυμα ότι οι χώρες του ευρώ βρίσκονται σε υπερβολικό έλλειμμα και θα παραμείνουν ως έχει έως το τέλος της δεκαετίας, σε μία εξέλιξη που φαίνεται να βάζει τους «σπόρους» για μία νέα κρίσης χρέους.
Το θέμα είναι ότι ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία «κάθεται» σε μία «ωρολογιακή βόμβα» χρέους που θα φθάσει τα 100 τρισ. δολάρια έως τα τέλη του έτους ήτοι το 93% του ΑΕΠ, για να προσεγγίσει το 100% έως τα τέλη της 10ετίας, όπως είχε ήδη ανακοινώσει το ΔΝΤ από την προηγούμενη εβδομάδα. Πρόκειται για επίπεδο κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από αυτό του 2019.
Αν και η εικόνα δεν είναι ομοιόμορφη – καθώς το δημόσιο χρέος αναμένεται να σταθεροποιηθεί ή να μειωθεί στα δύο τρίτα των χωρών – το ΔΝΤ εκτιμά ότι τα μελλοντικά επίπεδα του παγκόσμιου χρέους πιθανόν να είναι ακόμη υψηλότερα από τα προβλεπόμενα και ότι απαιτούνται πολύ μεγαλύτερες δημοσιονομικές προσαρμογές από τις τρέχουσες προβλέψεις για τη σταθεροποίηση ή τη μείωσή του με μεγάλη πιθανότητα.
Η εικόνα στην Ευρωζώνη
Την χειρότερη επίδοση έως το 2029 αναμένεται να παρουσιάσει το Βέλγιο, με το έλλειμμα να εκτοξεύεται στο 6,3% του ΑΕΠ από 4,7% φέτος και το 2,4% που ήταν το 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ στο Fiscal Monitor. Η χειρότερη επίδοση του Βελγίου ήταν το το 2020, στη διάρκεια της πανδημίας, οπότε η αναλογία ελλείμματος/ΑΕΠ ξέφυγε στο 9%.
Ακολουθεί η Γαλλία, της οποίας το έλλειμμα από το 6% φέτος θα υποχωρήσει στο 5,9% και θα παραμείνει εκεί έως το 2029 με οριακή πτωτική διόρθωση στο 2,8% το 2026. Επίσης, το 2029 θα βρει το έλλειμμα της Σλοβακίας στο 4,8% από 4,2% το 2026 και το 5,9% φέτος. Πάνω από το όριο θα διαμορφωθεί και το έλλειμμα της Ιταλίας το 2029, στο 3,1%, με τη Μάλτα οριακά στο 3%.
Τα υψηλά ελλείμματα θα διογκώσουν και τα χρέη της Ευρωζώνης, τα οποία έως το 2029 θα υπερβαίνουν του ανώτατου ορίου του 60% του ΑΕΠ. Ο μέσος όρος καθαρού χρέους/ΑΕΠ στην Ευρωζώνη στο τέλος του 2029 θα κυμαίνεται στο 76,6% από 73,9% φέτος. Μεταξύ των χωρών μελών, στο Βέλγιο το καθαρό χρέος επί του ΑΕΠ θα εκτιναχθεί από το φετινό 91,4% στο 107,2%, στη Γαλλία από 107,1% φέτος στο 115,9%, στην Ιταλία από 126,6% στο 133,4%, ενώ σε Πορτογαλία και Ισπανία θα είναι πάνω από το 72% και 82% αντίστοιχα έως το 2029.
Για την Ελλάδα, το ΔΝΤ βλέπει ότι η χώρα είναι εντός στόχου όσον αφορά στο έλλειμμα, ενώ για το χρέος βλέπει ταχεία αποκλιμάκωση.
Τα βλέμματα σε Γαλλία, Ιταλία
Ειδικά για τη Γαλλία και την Ιταλία, το ΔΝΤ προβλέπει ότι το χρέος τους θα αυξάνεται ετησίως έως το 2029, εκτίμηση πολύ πιο απαισιόδοξη από τις προβλέψεις των ίδιων των κυβερνήσεων του Μισέλ Μπαρνιέ και της Τζόρτζια Μελόνι. Oι προβλέψεις αυτές είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, λαμβάνοντας υπόψη το άλμα των αποδόσεων και των spread των γαλλικών ομολόγων όταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προκήρυξε πρόωρες βουλευτικές εκλογές.
Να σημειωθεί ότι η Γαλλία, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, δεσμεύθηκε να μειώσει το έλλειμμά της στο 2,8% του ΑΕΠ έως το 2029. Η εξέλιξη που σκιαγραφεί το ΔΝΤ θέτει υπό αμφισβήτηση την προσπάθεια της νέας γαλλικής κυβέρνησης να τιθασεύσει τα δημοσιονομικά της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη και τον πολιτικό κατακερματισμό της Γαλλίας σε συνδυασμό με τις πιέσεις που ασκούν στο Παρίσι οι χρηματοοικονομικές αγορές.
Ο αξιωματούχος του ΔΝΤ, Βίτορ Γκασπάρ, δήλωσε ότι η Γαλλία χρειάζεται μία «εμπροσθοβαρή» δημοσιονομική προσαρμογή. «Πιστεύουμε ότι η γαλλική κυβέρνηση έχει παρουσιάσει ιδέες και προτάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως περιμένουμε μεγαλύτερη σαφήνεια για τα μέτρα που εφαρμόζει», είπε χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά της, η Ιταλία είχε δεσμευθεί να φέρει το έλλειμμά της κάτω από το όριο του 3% έως το 2026 και για αυτόν τον φιλόδοξο στόχο επιβραβεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από τον οίκο Fitch ο οποίος αναβάθμισε το outlook της πιστοληπτικής της αξιολόγησης σε θετικό. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ δεν συμπίπτουν με αυτές της ιταλικής κυβέρνησης.
Συνεπώς, τα χρέη της κάθε χώρας θα συνεχίσουν να διογκώνονται. Το χρέος της Ιταλίας ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με το Ταμείο, ενώ το χρέος της Γαλλίας αναμένεται να αυξηθεί πολύ περισσότερο, αν και από χαμηλότερη βάση.
Δημοσιονομική προσαρμογή
Το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι απαιτείται σωρευτική δημοσιονομική προσαρμογή 3% έως 4,5% του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο, για τη σταθεροποίηση ή τη μείωση του χρέους. Το μέγεθος της απαιτούμενης δημοσιονομικής προσαρμογής είναι υψηλότερο από αυτό που προβλέπεται σήμερα και σχεδόν διπλάσιο από το μέγεθος των προηγούμενων προσαρμογών, ειδικά σε εκείνες τις χώρες όπου το χρέος δεν αναμένεται να σταθεροποιηθεί. Σε χώρες με πιο ευνοϊκές προοπτικές για το χρέος, η βελτιστοποίηση του δημοσιονομικού χώρου με παράλληλη διατήρηση της βιωσιμότητας του χρέους αποτελεί προτεραιότητα.
Ο προσεκτικός σχεδιασμός της δημοσιονομικής προσαρμογής μπορεί να αποτρέψει τις χώρες από το να πέσουν σε μια παρατεταμένη περίοδο αναιμικής ανάπτυξης. Τα βασικά στοιχεία της δημοσιονομικής προσαρμογής ποικίλλουν από χώρα σε χώρα. Οι προηγμένες οικονομίες θα πρέπει να ιεραρχήσουν εκ νέου τις δαπάνες, να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις, να αυξήσουν τα έσοδα μέσω έμμεσων φόρων όπου η φορολογία είναι χαμηλή και να αφαιρέσουν τα αναποτελεσματικά φορολογικά κίνητρα.
Οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να αυξήσουν τα φορολογικά έσοδα με την αναβάθμιση των φορολογικών συστημάτων, διεύρυνση των φορολογικών βάσεων και ενίσχυση της ικανότητας διαχείρισης εσόδων.
Για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους ή μη βιώσιμο χρέος, απαιτείται έγκαιρη και επαρκής αναδιάρθρωση, μαζί με δημοσιονομικές προσαρμογές για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους.
Δεν υπάρχει πίστωση χρόνου
Η καθυστέρηση της προσαρμογής θα ήταν δαπανηρή. Με τους κινδύνους χρέους να είναι αυξημένοι στις περισσότερες χώρες και το χρέος να αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι τα προπανδημικά χρόνια σε μεγάλες χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ), η αναβολή προσαρμογών θα έκανε την απαιτούμενη διόρθωση μεγαλύτερη.
Ακόμη περισσότερο, η αναμονή θα ήταν επίσης επικίνδυνη. Οι εμπειρίες των χωρών υποδηλώνουν ότι το υψηλό χρέος και η έλλειψη αξιόπιστων σχεδίων για την αντιμετώπισή του μπορούν να πυροδοτήσουν αρνητικές αντιδράσεις στην αγορά και να αφήσουν ελάχιστα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών ενόψει δυσμενών κραδασμών.
Η σταδιακή αλλά διαρκής προσαρμογή μπορεί να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των κινδύνων βιωσιμότητας του χρέους και της ισχύος της ιδιωτικής ζήτησης περιορίζοντας τον βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο της προσαρμογής στην παραγωγή και την ανισότητα.
Οι κυβερνήσεις σε όλες τις χώρες χρειάζονται σκόπιμα δημοσιονομικά σχέδια, πλαισιωμένα με αξιόπιστα και καλά κοινοποιημένα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια, για να εδραιώσουν την πορεία προσαρμογής τους και να μειώσουν την αβεβαιότητα σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική.
Η ισχυρή ανεξάρτητη δημοσιονομική εποπτεία μπορεί να ενισχύσει την αξιοπιστία της κυβέρνησης συμβάλλοντας στη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των δημοσιονομικών σχεδίων.
Η ενίσχυση της δημοσιονομικής πολιτικής και ελέγχου είναι το κλειδί. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ενισχύσουν την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των ενδεχόμενων υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με κρατικές δραστηριότητες. Πιο αναλυτική, διαφανής και έγκαιρη γνωστοποίηση σχετικά με το χρέος, συμπεριλαμβανομένης της σύνθεσης των πιστωτών, των μέσων και των ανοιγμάτων σε κινδύνους θα επέτρεπε πιο λεπτομερή αξιολόγηση των δημοσιονομικών κινδύνων.
