Την αναντιστοιχία που υπάρχει αυτή τη στιγμή ανάμεσα στη γεωπολιτική αβεβαιότητα με τους υπόλοιπους δυνητικούς κινδύνους και τη χαμηλή μεταβλητότητα των αγορών, υπογράμμισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), καθώς δεν συνάδει με τη σημερινή πραγματικότητα.
Στην εξαμηνιαία έκθεσή του για την Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Σταθερότητα, το Ταμείο αναφέρθηκε σε μία σειρά από κινδύνους τους οποίους οι χρηματοοικονομικές αγορές φαίνεται να υποτιμούν αυτή τη στιγμή ή τουλάχιστον να μην θέλουν να δουν, όπως η έκβαση των αμερικανικών εκλογών, οι πόλεμοι και μία υπερβολική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής που θα μπορούσε να πυροδοτήσει εκρήξεις σε φούσκες που υποφώσκουν σε διάφορες κατηγορίες ενεργητικού, παρότι οι κίνδυνοι αυτοί σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα θεωρούνται συγκρατημένοι.
Η κλιμάκωση του πολέμου στη Μέση Ανατολή συνιστά σημαντικούς κινδύνους για τις αγορές εμπορευμάτων. Μη επιθυμητές εμπορικές και βιομηχανικές πολιτικές θα μπορούσαν να πλήξουν τον ρυθμό ανάπτυξης, όπως επίσης και μία ξαφνική σύσφιγξη των χρηματοοικονομικών συνθηκών.
Και ενώ οι τιμές καταναλωτή κινούνται πλέον κοντά ή στο στόχο των κεντρικών τραπεζών, ο πληθωρισμός υπηρεσιών παραμένει υψηλός, διπλάσιος από τα προ πανδημίας επίπεδα, ενώ συνεχίζονται οι τριγμοί στην αλυσίδα προσφοράς, με την τεράστια πρόκληση της χρηματοδότησης της πράσινης μετάβασης.
Η αναντιστοιχία αυτή ανάμεσα στην κλιμακούμενη γεωπολιτική αβεβαιότητα και το χαμηλό βαθμό μεταβλητότητας στις αγορές αυξάνει την πιθανότητα σοκ αντίστοιχων με το sell off που προκλήθηκε στις αρχές Αυγούστου, όταν η αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας άλλαξε τις ισορροπίες στις χρηματοοικονομικές αγορές.
Η ευφορία που επικρατεί αυτή τη στιγμή στις αγορές μετοχών με τα αλλεπάλληλα ιστορικά υψηλά των βασικών δεικτών δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την επιβράδυνση στο ρυθμό αύξησης των εταιρικών κερδών και τη συνεχιζόμενη επιδείνωση που παρουσιάζουν οι πιο ευάλωτοι κλάδοι του real estate.
Ο κίνδυνος Τραμπ
«Οι δυνητικοί κίνδυνοι θα μπορούσαν να πολλαπλασιάσουν τα σοκ, τα οποία γίνονται πλέον πολύ πιο πιθανά από την αυξανόμενη οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα και τις ασαφείς μελλοντικές πολιτικές των νεοεκλεγμένων κυβερνήσεων», σημειώνει το Ταμείο. Εκτός από τους πολέμους στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, το ήμισυ το παγκόσμιου πληθυσμού έχει εκλέξει ή θα εκλέξει νέες κυβερνήσεις το 2024, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολιτικές των νέων κυβερνήσεων είναι άγνωστες και θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Η μεγαλύτερη ανησυχία έγκειται σε μία εκλογή Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει δεσμευθεί αφενός να αυξήσει τους δασμούς, σε μία κίνηση που θα μπορούσε να πυροδοτήσει πληθωρισμό και αφετέρου να μειώσει τους φόρους, κάτι που θα διεύρυνε το αμερικανικό έλλειμμα.
Εάν ο Τραμπ υλοποιήσει τις απειλές του για αύξηση των δασμών στο 60% στα κινεζικά προϊόντα και 10% έως 20% στις υπόλοιπες χώρες, θα μπορούσε να προκαλέσει το μεγαλύτερο εμπορικό σοκ από την εποχή του Νόμου Smoot-Hawley, ο οποίος αύξησε τους δασμούς σε πάνω από 20.000 εισαγόμενα είδη στις ΗΠΑ σε ύψος ρεκόρ, επιδεινώνοντας τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930.
Έχοντας αυτό κατά νου, αρκετοί κεντρικοί τραπεζίτες στην Ευρώπη ανησυχούν τα μέγιστα ότι μία νίκη Τραμπ θα μπορούσε να καταστήσει πολύ πιο δύσκολο το έργο τιθάσευσης του πληθωρισμού χωρίς να διαρραγεί η ευρωπαϊκή οικονομία, σύμφωνα με το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε κατάρρευση το σενάριο της ομαλής προσγείωσης που ακολουθεί η ΕΚΤ.
Μάλιστα, η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, αναφέρθηκε στο θέμα αυτό και είπε στην τηλεόραση του Bloomberg ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τυχόν οικονομικές επιπτώσεις, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ αναλάβει την προεδρία των ΗΠΑ, παρακολουθώντας ταυτόχρονα και τον κύκλο χαλάρωσης της Φέντεραλ Ριζέρβ.
«Το δίκαιο εμπόριο αποτελεί βασικό μοχλό για την ανάπτυξη, την απασχόληση, την καινοτομία, την παραγωγικότητα. Θα έλεγα ότι είναι κάτι που δεν πρέπει να το πετάξουμε γιατί σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο κατά την οποία οι ΗΠΑ ευημερούσαν, ήταν χάρη στην άνθηση του εμπορίου», ανέφερε η Λαγκάρντ.
Η διαφορά με την πρώτη θητεία Τραμπ είναι ότι σήμερα η οικονομία της Ευρώπης είναι πολύ πιο αδύναμη, ενώ τότε δεν υπήρχαν οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Οικονομολόγοι της ΑΒΝ Αmro εκτιμούν ότι μία αύξηση δασμών 10% σε όλα τα αγαθά που εισάγονται στις ΗΠΑ θα μπορούσε να συρρικνώσει κατά ένα-τρίτο τις ετήσιες εξαγωγές της Ευρωζώνης, αξίας 460 δις. ευρώ, προς τις ΗΠΑ, συρρικνώνοντας το ΑΕΠ της περιοχής κατά 1,5% σε ορίζοντα τριετίας, με αντίκτυπο παρόμοιο με αυτόν της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης.
Υπάρχει επίσης αβεβαιότητα για την όποια απάντηση της ΕΕ: ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τώρα ένα σχέδιο αντιποίνων σε πιθανούς δασμούς Τραμπ, η απόφαση για επιβολή δασμών σε ηλεκτρικά οχήματα κινεζικής κατασκευής δεν έγινε δεκτή από τη Γερμανία και άλλα τέσσερα κράτη, ενώ 12 χώρες μέλη απείχαν από την ψηφοφορία.
«Οι αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ των τεσσάρων μεγάλων για τους δασμούς θα μπορούσε να είναι ένα επιπλέον στοιχείο αβεβαιότητας που θα καθυστερούσε την πορεία προς τη δυνητική ανάπτυξη», δήλωσε στο Bloomberg η Αναλίζα Πιάτζα, διευθύντρια χαρτοφυλακίου σταθερού εισοδήματος στην MFS Investments Management.
Κατακερματισμένο εμπόριο
Το παγκόσμιο εμπόριο θα μπορούσε να κατακερματιστεί ακόμη περισσότερο, εάν οι γεωπολιτικές εντάσεις συνεχίσουν να ξεδιπλώνονται με τον ίδιο τρόπο που συνέβη στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Παρότι ο κατακερματισμός δεν συνεπάγεται απαραιτήτως αποπαγκοσμιοποίηση με ραγδαίο ρυθμό, θα μπορούσε να κάνει πολύ πιο ευάλωτες τις παγκόσμιες αλυσίδες τροφοδοσίας, να αυξήσει το κόστος χρηματοδότησης, να διακόψει τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίου, να μειώσει την αποδοτικότητα της αγοράς, να επιβραδύνει τη μεταβίβαση τεχνογνωσίας μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών, να αυξήσει το κόστος και τους κινδύνους για τις επιχειρήσεις και ταυτόχρονα και το κόστος της πράσινης μετάβασης.
Το ΔΝΤ προβλέπει ακόμη ότι οι τιμές πετρελαίου θα αυξηθούν κατά 0,9% το 2024 κοντά στα 81 δολάρια το βαρέλι, καθώς οι μειώσεις στην παραγωγή του ΟΠΕΚ+, η συνεχιζόμενη ζήτηση και οι γεωπολιτικές εντάσεις θα αντισταθμίσουν την υψηλή αύξηση της παραγωγής εκτός του καρτέλ.
Προσοχή και στη νομισματική πολιτική
Το ΔΝΤ αναφέρθηκε επισταμένως στην χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής από τις περισσότερες κορυφαίες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη, η οποία ενώ δημιουργεί τις κατάλληλες χρηματοοικονομικές συνθήκες και θα μπορούσε να τονώσει την αδύναμη ανάπτυξη, ειδικά στην Ευρώπη, οι επιτοκιακές μειώσεις ενέχουν τον κίνδυνο να αυξήσουν ανησυχητικά τις αποτιμήσεις σε ορισμένες κατηγορίες ενεργητικού, να αυξήσουν το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος και να επιταχύνουν τη μόχλευση εκτός τραπεζών.
Το ΔΝΤ κάλεσε επίσης τις κεντρικές τράπεζες να επικοινωνούν με σαφήνεια τις νομισματικές πολιτικές και να μειώνουν τα επιτόκια σταδιακά. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, μιλώντας τη σύνοδο του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον, είπε ότι ενώ η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής είναι πλέον ξεκάθαρη, ο βαθμός της χαλάρωσης δεν έχει ακόμη αποφασιστεί, γιατί αυτό εξαρτάται από τις εκάστοτε συνθήκες.
Το Ταμείο κάλεσε ακόμη τις ρυθμιστικές αρχές να παρακολουθούν στενά το εταιρικό χρέος και το real estate για επαγγελματική χρήση, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα και την ισχυρή τραπεζική εποπτεία. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να ενισχύσουν τις απαιτήσεις αναφορών από χρηματοοικονομικούς οργανισμούς εκτός τραπεζών, όπως εταιρείες ιδιωτικού μετοχικού κεφαλαίου και αντισταθμιστικά ταμεία, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις χρηματοοικονομικές αγορές.
