Αλλαγές στους όρους δόμησης, απαγορεύσεις νέων κατασκευών και νέες προϋποθέσεις για τις υποδομές και την οικιστική, τουριστική και οικονομική ανάπτυξη θέτει το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΕΠΣ) της Θήρας, που παρουσιάστηκε την Πέμπτη στη Σαντορίνη, λίγες μέρες μετά το «φρένο» στα αυθαίρετα και τις πισίνες της Μυκόνου.
Σύμφωνα με το σενάριο που προτείνει το υπουργείο (Ήπιων Παρεμβάσεων – Υψηλής Προστασίας) προβλέπεται απαγόρευση δόμησης εντός της ζώνης προστασίας Καλντέρας Θήρας και Θηρασιάς, η οποία επανακαθορίζεται (βάσει Ζώνης Ι ΖΟΕ & γεωλογικών δεδομένων). Αναθεωρείται το σύνολο των ζωνών της ΖΟΕ ώστε οι αρχαιολογικές ζώνες και περιοχές Νatura να αποτελούν διακριτές περιοχές προστασίας με προτεραιότητα αγροτικών χρήσεων, καθορίζονται περιοχές προτεραιότητας της γεωργικής δραστηριότητας (Αερολιμένας – Οία, Παραλιακό Μέτωπο Βλυχάδας, Εμπορείο – Περίσσα, Θηρασιά), καθορίζονται ζώνη Προστασίας Περιμετρικά των Οικισμών στην περιοχή της Θήρας, με σκοπό τη διαφύλαξη του ενδιάμεσου χώρου από την περαιτέρω εκτός σχεδίου δόμηση, ζώνη Τουρισμού-Αναψυχής στον Μονόλιθο και ζώνη Παραγωγικών Δραστηριοτήτων και Κεντρικών Λειτουργιών (Αερολιμένας Θήρας, Νέος Επιβατικός/Εμπορικός Λιμένας Μονολίθου).
Πιο συγκεκριμένα, στις ζώνες προστασίας της Καλντέρας απαγορεύονται οι νέες κατασκευές, οι αρχαιολογικοί χώροι επικαιροποιούνται με την ΥΠΠΟ 2016 (ζώνες απολύτου προστασίας) στο Ακρωτήρι και την Αρχαία Θήρα, ενώ προβλέπονται ζώνη τουρισμού-αναψυχής στον Μονόλιθο (υποστηρικτική του νέου λιμένα) και δύο ζώνες ήπιας εκτός σχεδίου οικιστικής ανάπτυξης στην Περίσσα και στις Β-ΒΔ ακτές της Θήρας.
Παράλληλα, καθορίζεται ζώνη παραγωγικών δραστηριοτήτων δυτικά του Αερολιμένα Θήρας, ενώ εκατέρωθεν της κυρίας οδικής πρόσβασης προς το αεροδρόμιο προβλέπεται ζώνη κεντρικών λειτουργιών. Για το κέντρο της Θήρας, ορίζεται ενιαία Ζώνη προστασίας των οικισμών ενώ οι υπόλοιπες περιοχές, που αποτελούν και το μεγαλύτερο ποσοστό της εδαφικής έκτασης της Θήρας, διαφυλάσσονται ως περιοχές κατά προτεραιότητα γεωργικής δραστηριότητας.
Όσον αφορά στις περιοχές δικτύου Natura 2000 (νησιά), προτείνεται η απαγόρευση δόμησης σε όλα τα νησιά, ενώ στην περιοχή του Προφ. Ηλία προτείνεται αυστηρό καθεστώς προστασίας με ήπιες χρήσεις που υποστηρίζουν την ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού.
Ταυτόχρονα, εντός της διευρυμένης αρχαιολογικής ζώνης Ακρωτηρίου προτείνεται να διατηρηθεί η ζώνη Α προστασίας, όπως αυτή οριοθετήθηκε στη ΖΟΕ. Αντίστοιχα, η Αρχαιολογική Υπηρεσία καλείται να ορίσει ζώνη Α απολύτου προστασίας στην περιοχή της Αρχαίας Θήρας, στο Μέσα Βουνό. Μέχρι να γίνει αυτό, προτείνεται να καθορισθεί ως ζώνη Α το σύνολο της έκτασης που περιβάλλει την Αρχαία Θήρα. Στους αρχαιολογικούς χώρους επιτρέπονται κυρίως γεωργικές χρήσεις, με περιορισμούς ανάλογους των περιορισμών που επέβαλε η ΖΟΕ. Όπου οι αρχαιολογικοί χώροι επικαλύπτονται από ζώνες με αυστηρότερες δεσμεύσεις, όπως συμβαίνει στην Καλντέρα, ισχύουν οι αυστηρότερες αυτές δεσμεύσεις.
Ως προς τις επιμέρους αναπτυξιακές προοπτικές προβλέπεται αύξηση της απασχόλησης στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, ενώ ο τριτογενής τομέας (τουρισμός, εμπόριο, υπηρεσίες). Στον τομέα των υποδομών, προτείνονται επιπλέον των προγραμματιζόμενων α) παρακάμψεις οικισμών σε περίπτωση υψηλής διερχόμενης κυκλοφορίας, σε συνδυασμό με προτάσεις αναπλάσεων εντός των οικισμών και β) αναβάθμιση κυκλοφοριακών χαρακτηριστικών οδικών κλάδων προς σημαντικούς προορισμούς ή μικρά αγκυροβόλια ενώ άμεση προτεραιότητα θεωρείται και η κατασκευή μονάδας ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις προτάσεις του προκρινόμενου ΕΠΣ Θήρας, το τοπίο διαρθρώνεται σε τοπιακές ενότητες, με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά και φυσιογνωμία, ως υποδοχείς ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού και γεωργικής δραστηριότητας. Καθορίζονται τρεις επιμέρους περιοχές τοπίου καλλιέργειας αμπελιών, με προοπτική να εξελιχθούν σε ΠΟΠ, και συμπληρώνονται με μια επιπλέον ζώνη γεωργικής δραστηριότητας και συμβατών χρήσεων στην ανατολική ακτή της Θήρας. Καθορίζονται ζώνες δραστηριοτήτων τουρισμού-αναψυχής σε συγκεκριμένες παραθαλάσσιες περιοχές που ήδη λειτουργούν ως τουριστικές (Περίσσα, Μονόλιθος) ή προσφέρονται για μια πιο μακροπρόθεσμη ανάπτυξη (βόρεια της Οίας).Το Αεροδρόμιο ως πύλη εισόδου, συμπληρώνει ο προγραμματιζόμενος Νέος Επιβατικός / Εμπορικός Λιμένας στον γειτονικό Μονόλιθο. Δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις για την βιώσιμη ανάπτυξη μιας ζώνης παραγωγικών δραστηριοτήτων, logistics και εμπορικών λειτουργιών σε άμεση εξυπηρέτηση από τις μείζονες αυτές συγκοινωνιακές υποδομές του νησιού.
Αλλαγές στους συντελεστές δόμησης
Το προτεινόμενο σενάριο προωθεί αλλαγές στους συντελεστές δόμησης. Στόχος είναι η αρτιότητα να ανέβει στα 40 στρέμματα (από τα 8 και 15) για την τουριστική δραστηριότητα με συντελεστή δόμησης 0,15, που αντιστοιχεί στις 150 κλίνες. Για τις κατοικίες, η αρτιότητα αυξάνεται στα 8 από τα 4 στρέμματα ενώ για τις υπόλοιπες χρήσεις, στον τομέα των υποδομών (αθλητικές εγκαταστάσεις, αναψυκτήρια, έργα ΑΠΕ, γεωργικές αποθήκες κ.α) καθορίζονται στα 10 στρέμματα πλην λοιπών εμπορικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων που είναι τα 6. Όσον αφορά σε χρήσεις περίθαλψης, πολυκαταστήματα, εμπορικά κέντρα, γραφεία η αρτιότητα ορίζεται στα 4 στρέμματα ενώ για τις κοινωνικές κατοικίες στα 2 στρέμματα.
Στόχευση του ΕΠΣ Θήρας
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, βασικός στόχος του ΕΠΣ Θήρας είναι ο δραστικός περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, που συνδέεται άμεσα με την προστασία των σημαντικών αναπτυξιακών πόρων του Δήμου, όπως η γεωργική γη, το φυσικό περιβάλλον, οι αρχαιολογικοί χώροι και οι παραδοσιακοί οικισμοί. Παράλληλα, επιδιώκεται η δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων ανάπτυξης του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα -όπου σήμερα το νησί υστερεί- και η διαφοροποίηση του ανεπτυγμένου τουριστικού τομέα με την ενίσχυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού και την ομαλότερη κατανομή των τουριστικών ροών στο χώρο και στο χρόνο. Για να ικανοποιηθεί αυτός ο διπλός στόχος προστασίας και ανάπτυξης με όρους βιωσιμότητας, προτείνονται συγκεκριμένες ζώνες υποδοχής δραστηριοτήτων, με κατάλληλους πολεοδομικούς όρους και περιορισμούς, ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί μια πολιτική μείωσης ή απαγόρευσης νέων δραστηριοτήτων εκτός των συγκεκριμένων περιοχών.
