Εύσημα για την πορεία της ελληνικής οικονομίας τα προηγούμενα χρόνια, τις αντοχές που έδειξε στις διαδοχικές κρίσεις και τις προοπτικές των επόμενων ετών, αλλά και μια σειρά από σκληρές συστάσεις για τα δημοσιονομικά, τη φορολογική και την κοινωνική πολιτική φέρνει η έκθεση που δημοσίευσε σήμερα ο ΟΟΣΑ για τη χώρα μας.
Σε ένα κείμενο 142 σελίδων, γεμάτο με πίνακες και διαγράμματα, ο ΟΟΣΑ περνάει από κόσκινο την οικονομία και τις κυβερνητικές πολιτικές προχωρώντας σε μια σειρά προτάσεων που αγγίζουν όλο το φάσμα της οικονομικής και πολιτικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα αξιολογεί και το κατά πόσο αξιοποιήθηκαν οι συστάσεις της προηγούμενης έκθεσης του Οργανισμού τον Ιανουάριο του 2023.
Από το φετινό πακέτο ξεχωρίζουν οι προτάσεις για τη φορολογική πολιτική με τον ΟΟΣΑ να προτείνει παρεμβάσεις, όπως η αναθεώρηση των ειδικών διατάξεων, εξαιρέσεων και απαλλαγών σε ιδιώτες και επιχειρήσεις. Μεταξύ άλλων στο στόχαστρο μπαίνουν οι επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα, οι απαλλαγές για συνταξιούχους, οι εκπτώσεις στο φόρο εισοδήματος αλλά και οι ειδικές διατάξεις για το ΦΠΑ.
Ειδικά για τον ΦΠΑ προτείνει μεταξύ άλλων την απλοποίηση του καθεστώτος, καθώς όπως αναφέρει οι διάφοροι μειωμένοι συντελεστές σε μια σειρά προϊόντων και υπηρεσίες οδηγούν σε απώλεια εσόδων ενώ ωφελούν περισσότερο τα πιο πλούσια υλικά.
Ο Οργανισμός σημειώνει ακόμη πως αν και έχουν γίνει βήματα για τη μείωση του κενού ΦΠΑ το οποίο αν και έχει μειωθεί παραμένει το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σ.σ. χωρίς να υπολογίζονται τα στοιχεία της περιόδου 2023-2024). Η χώρα μας έχει το έβδομο υψηλότερο βασικό συντελεστή ΦΠΑ ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ ενώ η συνεισφορά του ΦΠΑ στα δημόσια έσοδα είναι στα ίδια επίπεδα με τον μέσο όρο του Οργανισμού.
Στην έκθεση σημειώνεται πως βασικός στόχος των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, ειδικά στα βασικά αγαθά, είναι να κάνει το φόρο πιο προοδευτικό και να μειώσει τις ανισότητες ελαφρύνοντας τα χαμηλά εισοδήματα, πολλά αγαθά που φορολογούνται με μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ δεν εξυπηρετούν στην πράξη τον σκοπό αυτό. «Για παράδειγμα», αναφέρει η έκθεση «οι μειωμένοι συντελεστές στον τουρισμό και τα ξενοδοχεία έχουν ευνοήσει περισσότερο τα πιο εύπορα νοικοκυριά και τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων».
Κάπως έτσι προτείνεται η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών και των απαλλαγών ΦΠΑ, αλλά και η τακτική επαναξιολόγηση σε επίπεδο κόστους-οφέλους όλων των υφιστάμενων φορολογικών εκπτώσεων ή απαλλαγών.
Στο μέτωπο των δαπανών και των δημοσίων επενδύσεων, ο ΟΟΣΑ σημειώνει την καλή εκτέλεση του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά χτυπάει «καμπανάκι» για την πορεία μετά το 2026 σημειώνοντας πως οι ανάγκες για δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση και την υγεία θα αυξηθούν. Προτείνει τον τακτικό έλεγχο των δημοσίων δαπανών και επενδύσεων, με στόχο τη συνεχή τους επαναξιολόγηση.
Ο ΟΟΣΑ απευθύνει τις παρακάτω βασικές συστάσεις προς τη χώρα μας:
1. Διατηρήστε τα πρωτογενή πλεονάσματα στο τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ την περίοδο 2024-2025 όπως έχει σχεδιαστεί και κρατήστε το δημόσιο χρέος σε σταθερή καθοδική τροχιά μέσω πιο των πιο αποτελεσματικών δαπανών, της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης και των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη.
2. Μεταφέρετε σταδιακά το βάρος των δημοσίων δαπανών σε τομείς που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και το κοινωνικό κεφάλαιο βασισμένοι σε τακτικές αναθεωρήσεις των δημοσίων δαπανών και επενδύσεων, διατηρώντας παράλληλα τις μισθολογικές δαπάνες και μειώνοντας τις δαπάνες για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ, καθώς θα απαιτηθούν σημαντικές δαπάνες για τις δημόσιες επενδύσεις, την υγεία και την παιδεία τα επόμενα χρόνια και μετά το τέλος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
3. Συνεχίστε τις προσπάθειες για ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης προωθώντας τις ψηφιακές συναλλαγές, περιορίζοντας τις συναλλαγές με μετρητά και βελτιστοποιώντας τις φοροαπαλλαγές. «Η φοροδιαφυγή έχει μειωθεί σημαντικά και οι Αρχές πήραν μέτρα για να ενισχύσουν την ψηφιοποίηση των συναλλαγών και της τιμολόγησης, αλλά το κενό ΦΠΑ παραμένει μεγάλο», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.
4. Αποσύρετε σταδιακά τις μειώσεις και τις απαλλαγές στο ΦΠΑ και να αξιολογείτε συχνά τα κόστη και τα πλεονεκτήματα των διάφορων φοροαπαλλαγών και φοροκινήτρων. Ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει πως η χώρα μας «έχει διάφορες απαλλαγές κυρίως με τη μορφή μειωμένων ποσοστών ΦΠΑ και εξαιρέσεων που μειώνουν τα δημόσια έσοδα. Οι αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα αυτών των εξαιρέσεων είναι λίγες και οι απαλλαγές ΦΠΑ δείχνουν πως ευνοούν τα πιο πλούσια νοικοκυριά»
5. Ενδυναμώστε την επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ενισχύεστε την εκπαίδευση μέσω πρακτικής εργασίας, καθώς οι δεξιότητες των νέων δεν δείχνουν να αντιστοιχούν στις ανάγκες της αγοράς.
6. Ενοποιήστε τα διάφορα προγράμματα υποστήριξης των χαμηλών εισοδημάτων και απλοποιείστε τα κριτήρια επιλεξιμότητας και αυξήστε το επίπεδο των επιδομάτων στο ελάχιστον εισόδημα.
7. Βελτιώστε τη πρόσβαση στους παιδικούς σταθμούς και τη φροντίδα παιδιών μεταφέροντας τις δημόσιες δαπάνες από τα επιδόματα γέννησης σε βρεφονηπιακούς σταθμούς. «Παρά την όποια βελτίωση που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια οι δυσκολίες πρόσβασης σε βρεφονηπιακούς σταθμούς αποτρέπει τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας», αναφέρει ο ΟΟΣΑ.
8. Αποσύρετε σταδιακά τις επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων των νησιών που έχουν διαθέσιμες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εδώ, ο ΟΟΣΑ σημειώνει πως το Εθνικός Σχέδιο για το Κλίμα δεν περιλαμβάνει ούτε προβλέπει την σταδιακή απόσυρση των σχετικά υψηλών επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα.
9. Εφαρμόστε στην πράξη τις υπηρεσίες μιας στάσης για την ανανεώσιμη ενέργεια και επανεξετάστε τις διαδικασίες περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων για τη πιο γρήγορη ανάπτυξη έργων ΑΠΕ.
10. Ενσωματώστε τον σχεδιασμό για την προστασία από φυσικές καταστροφές κατά την προετοιμασία των έργων υποδομής.
Φόροι στα επιβλαβή αγαθά
Ένα ακόμη σημείο στο οποίο στέκεται ο ΟΟΣΑ για την Ελλάδα είναι ότι δεν έχει αρκετά υψηλούς φόρους «Fat Tax» και συστήνει την αύξηση των ειδικών φόρων κατανάλωσης σε επιβλαβή αγαθά όπως ο καπνός αλλά και την εισαγωγή ειδικών φόρων σε τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι.
Το κόστος από το κάπνισμα και τους διατροφικούς κινδύνους στην Ελλάδα είναι υψηλό, αναφέρει ο ΟΟΣΑ σημειώνοντας πως η φορολόγηση του καπνού και των ανθυγιεινών τροφίμων θα μπορούσε να προσανατολίσει τους ανθρώπους σε πιο υγιεινές συμπεριφορές και να αυξήσει τα έσοδα για την αντιμετώπιση των δαπανών υγείας.
