Οι ευρωπαϊκοί στόχοι για τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικού άνθρακα και τα εργαλεία που έχει εισάγει η ΕΕ όπως είναι η Ταξινομία έχουν θέσει ένα νέο πλαίσιο στον τρόπο που οι τράπεζες χρηματοδοτούν τις επιχειρήσεις. Η Ελλάδα προσαρμόζεται σταδιακά στις νέες απαιτήσεις και χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία που παρέχουν θεσμοί και οργανισμοί (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, EBRD, ΕΤΕπ κλπ). Σε επίπεδο εθνικής πολιτικής, το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ περιλαμβάνει και τη διάσταση της οικονομικής αποδοτικότητας και προτεραιοποιεί τεχνολογικά ώριμες λύσεις (όπως π.χ οι ΑΠΕ) που θεωρούνται πιο οικονομικές και αποτελούν τα βασικά εργαλεία στα οποία θα στηριχθεί η χώρα μας για την μείωση των εκπομπών. Στο πλαίσιο αυτό η αγορά αναζητά τη χρυσή τομή, μεταξύ των ευρωπαϊκών υποχρεώσεων, της εθνικής στρατηγικής για το κλίμα και τις ελληνικές ιδιαιτερότητες ενώ οι τράπεζες καλούνται να καλύψουν το μεγάλο κενό στα κεφάλαια που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.
Οι προβλέψεις του ΕΣΕΚ και τα κεφάλαια που θα απαιτηθούν για τις πράσινες επενδύσεις
Μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα (το οποίο αποτελεί πρωτοβουλία της Γενικής Διεύθυνσης για το Κλίμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), ο κ. Θάνος Ζαρόγιαννης, Σύμβουλος Ενεργειακής Μετάβασης στο υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, επεσήμανε ότι το ΕΣΕΚ, μέχρι το 2030, προτάσσει την απανθρακοποίηση της ηλεκτροπαραγωγής και τον εξηλεκτρισμό της τελικής κατανάλωσης και σταδιακά μέχρι το 2040 υλοποιούνται ο πολιτικές που θα συμβάλουν σε αυτούς τους στόχους. Από την άλλη, σε άλλους τομείς οι οποίοι δεν έχουν ωριμάσει και θεωρούνται πιο ακριβοί όπως είναι για παράδειγμα, το υδρογόνο, υπάρχουν προβλέψεις στο ΕΣΕΚ αλλά «δεν μπαίνουμε μπροστά», όπως χαρακτηριστικά σημείωσε, γιατί κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τεράστιους πόρους βραχυπρόθεσμα. Στο τελικό κείμενο που υποβλήθηκε, προβλέπονται επενδύσεις 95 δισ. ευρώ μέχρι το 2030 και 340 δισ. για το διάστημα 2030-2050. Πρόκειται για επενδύσεις οι οποίες θα αφορούν σε δημόσιους πόρους αλλά και ιδιωτική συμμετοχή καθώς προϋπόθεση για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι (και δαπανηροί) στόχοι είναι να υπάρξουν και ιδιωτικά κεφάλαια.
Πώς χρηματοδοτούν οι ελληνικές τράπεζες τις αειφόρες επενδύσεις
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το 2018 μέσω του προγράμματος δράσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη έχει δώσει εντολή στον τραπεζικό τομέα να κατευθύνει κεφάλαια στις αειφόρες επενδύσεις, κάτι που ήδη πράττουν οι ελληνικές τράπεζες και μάλιστα η αρχή προς αυτή την κατεύθυνση είχε γίνει πολύ νωρίτερα στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Δεδομένου ότι η χρηματοδοτική ικανότητα του δημόσιου τομέα δεν επαρκεί για να καλύψει αυτή την αλλαγή καθώς απαιτούνται μεγάλα κεφάλαια, ο ρόλος των τραπεζών καθίσταται κομβικός.
Ο κ. Παναγιώτης Χαμπέσης, Επικεφαλής του Τομέα Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και του ESG Unit της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, μιλώντας στην εκδήλωση σημείωσε ότι απαιτούνται 1,5 τρις ετησίως για τις αειφόρες επενδύσεις και ενώ υπάρχουν εργαλεία όπως είναι το RRF (το 40% των πόρων έχει πράσινη στόχευση), το ΕΣΠΑ, το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ (επίσης οριζόντια με το 30% των πόρων του σε περιβαλλοντικές δράσεις δηλαδή περί τα 700 δισ.), τα προγράμματα της EBRD καθώς και εγχώρια προγράμματα των ελληνικών τραπεζών αλλά και οι προβλέψεις στον αναπτυξιακό νόμο όπου υπάρχει ειδικό καθεστώς για πράσινα εργαλεία, οι πόροι αυτοί δεν επαρκούν. Για να πιάσουμε το στόχο για μηδενικές εκπομπές το 2050, είναι κρίσιμος ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος καθώς η πλειονότητα των ιδιωτικών ροών κεφαλαίων περνά κυρίως μέσα από τις τράπεζες. «Αν μπορέσουμε αυτές να τις βγάλουμε με ένα sustainable πρόσημο, είμαστε ασφαλείς», ανέφερε σχετικά.
Οι πράσινες χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει προγραμματίσει να διοχετεύσει 1 τρισ. ευρώ σε αειφόρες επενδύσεις μέχρι το 2030 ενώ από το 2021 εφαρμόζει μια φιλόδοξη πολιτική η οποία θα προωθεί πάνω από το 50% των ετήσιων χρηματοδοτήσεων σε βιώσιμες επενδύσεις. Όπως σημείωσε η κ. Μαριάννα Ναθαναήλ, επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στην Ελλάδα, στόχος είναι όλες οι χρηματοδοτήσεις να συμπορεύονται με τη Συμφωνία του Παρισιού και να μην αντιτάσσονται στο χάρτη της ΕΕ για το Κλίμα. Στο πλαίσιο αυτό, δεν γίνονται επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα ενώ η τράπεζα είναι η πρώτη που δημιούργησε την έννοια των green bonds και η πρώτη που άντλησε από τις αγορές κεφάλαια τα οποία με συγκεκριμένη μεθοδολογία ελέγχονται για το που πάνε οι επενδύσεις.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, οι επενδύσεις το 2024 προσέγγισαν συνολικά τα 90 δισ. ευρώ εκ των οποίων το 60% ήταν αειφόρες και το 40% αφορούσε στην πράσινη Ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, στηρίχθηκαν τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας και μέσω και των ελληνικών τραπεζών η ΕΤΕπ χρηματοδότησε έργα νέων ΑΠΕ και μάλιστα από ομίλους οι οποίοι δεν είναι παραδοσιακά στο χώρο, έργα για δίκτυα και αποθήκευση καθώς και smart metering και σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.
Σύμφωνα με μελέτη που επικαλέστηκε η επικεφαλής της τράπεζας, κάθε ευρώ που επενδύεται στην κλιματική προσαρμογή λειτουργεί ως 5 ή 7 ευρώ καθώς οι επενδύσεις αυτές «προλαβαίνουν» το κόστος της καταστροφής.
