Ένα νέο κεφάλαιο στις αγορές των καταναλωτών στα σούπερ μάρκετ ανοίγει ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας για τις εκπτώσεις και τις προσφορές που τέθηκε σε ισχύ χθες και αναμένεται να επιφέρει σαρωτικές αλλαγές ως προς το καθεστώς των προσφορών και των προωθητικών ενεργειών.
Κεντρική ιδέα του νέου Κώδικα Δεοντολογίας είναι πως για να είναι μία προσφορά ή έκπτωση αληθινή και αξιόπιστη, θα πρέπει η τιμή πώλησης να είναι χαμηλότερη από τη φθηνότερη πραγματική τιμή των τελευταίων τριάντα ημερών. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι προσφορές καταργούνται, αλλά αντίθετα ενθαρρύνονται εφόσον είναι αληθινές. Αυτό που καταργείται είναι οι πλασματικές εκπτώσεις, δηλαδή οι εκπτώσεις που γίνονται έναντι ψεύτικων ή τεχνητά «φουσκωμένων» αρχικών τιμών.
Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας απαιτεί έναν καλά ενημερωμένο καταναλωτή, ο οποίος θα μπορεί μέσα από μια αποτελεσματική έρευνα αγοράς να αναγνωρίζει τις πραγματικές προσφορές και εκπτώσεις και να μην παρασύρεται από πλασματικά μεγάλα ποσοστά εκπτώσεων. Μάλιστα, όπου διαπιστώνει παραβάσεις, θα μπορεί να κάνει τη δική του καταγγελία.
Από σήμερα ξεκινά επισήμως ένα δεκαήμερο ενημέρωσης και εξοικείωσης της αγοράς και από τη Δευτέρα 17 Μαρτίου θα ξεκινήσουν εντατικοί έλεγχοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες για την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας. Πρόκειται για ένα αναλυτικό κείμενο, που έχει τη μορφή Υπουργικής Απόφασης, στο οποίο παρουσιάζονται αναλυτικά οι εμπορικές πρακτικές εκπτώσεων και προσφορών που θεωρούνται παραπλανητικές και θα πρέπει να αποφεύγονται από την αγορά. Με τον Κώδικα Δεοντολογίας, οι εμπορικές επιχειρήσεις δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν πρακτικές που μπορεί να παραπλανήσουν τον καταναλωτή σε σχέση με τα βασικότερα στοιχεία μιας έκπτωσης, δηλαδή την αρχική τιμή, το ποσοστό έκπτωσης ή το όφελος που αποκομίζει ο καταναλωτής από την έκπτωση.
Ο κανόνας των 30 ημερών και οι εξαιρέσεις
Ο Κώδικας Δεοντολογίας προβλέπει ότι, σε μία ανακοίνωση μείωσης τιμής (π.χ. έκπτωση ή προσφορά) η αρχική τιμή από την οποία θεωρείται ότι γίνεται η έκπτωση είναι η χαμηλότερη τιμή στην οποία προσφερόταν το προϊόν τις τελευταίες 30 ημέρες.
Έτσι, οι έμποροι δεν μπορούν πλέον να θεωρούν ως «αρχική τιμή», από την οποία γίνεται έκπτωση, μία πολύ παλιά «φουσκωμένη τιμή», μία «τιμή τιμοκαταλόγου» ή μία «προτεινόμενη λιανική τιμή».
Αντίθετα, η «αρχική τιμή» στην οποία αναφέρονται θα πρέπει να είναι πρόσφατη, να είναι η συνήθης τιμή στην οποία πωλείται το προϊόν και να είναι η χαμηλότερη στην οποία προσφερόταν το προϊόν τις τελευταίες 30 ημέρες;
Ωστόσο από τον Κώδικα Δεοντολογίας εξαιρούνται τα ευαλλοίωτα προϊόντα, ιδίως όσα έχουν διάρκεια ζωής λιγότερο από 30 ημέρες. Ωστόσο, παραβιάσεις που αφορούν τις εκπτώσεις και τις προσφορές στα προϊόντα αυτά τιμωρούνται με τις γενικές διατάξεις περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.
Δεν καταργούνται όλες οι προσφορές, μόνο οι πλασματικές
Με τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας, οι εκπτώσεις και οι προσφορές δεν καταργούνται, αντίθετα ενθαρρύνονται εφόσον είναι αληθινές. Αυτό που καταργείται είναι οι πλασματικές εκπτώσεις, δηλαδή οι εκπτώσεις που γίνονται έναντι ψεύτικων ή τεχνητά «φουσκωμένων» αρχικών τιμών. Οι αληθινές εκπτώσεις παραμένουν και θα μπορείς να τις εντοπίσεις ευκολότερα αλλά και να τις εμπιστευτείς.
Τα οφέλη για τον καταναλωτή
Όπως αναφέρεται στο χρήσιμο εγχειρίδιο ερωταπαντήσεων του υπουργείου Ανάπτυξης, το σημαντικότερο κέρδος για τον καταναλωτή είναι ότι θα βλέπει πραγματικές προσφορές και εκπτώσεις. Έτσι, θα μπορεί να κάνει αποτελεσματική έρευνα αγοράς και να μην παρασύρεται από πλασματικά μεγάλα ποσοστά εκπτώσεων αλλά να επιλέγει να αγοράσει το προϊόν που τον συμφέρει πραγματικά.
Επιπλέον, η διαφάνεια στην αγορά και οι πιο καθαρές τιμές θα αυξήσουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων οδηγώντας σε σταδιακή μείωση των τιμών σε συγκεκριμένα προϊόντα που πωλούνταν με «έκπτωση» όλο το χρόνο.
Τέλος, η κατάργηση των πλασματικών εκπτώσεων θα επιτρέψει στον καταναλωτή να παρατηρεί περισσότερο την τιμή του προϊόντος και την τιμή μονάδας (ανά κιλό ή λίτρο), έτσι ώστε να κάνει σωστή έρευνα αγοράς και να μην αγοράζει προϊόντα που έχουν αδικαιολόγητα ανατιμηθεί.
Τσουχτερά πρόστιμα για τους παραβάτες, πού θα γίνονται οι καταγγελίες
Ο εντοπισμός των πλασματικών εκπτώσεων από τους καταναλωτές δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού για να αποδειχθεί η πλασματική έκπτωση θα πρέπει, συνήθως, ο καταναλωτής να τηρεί αρχείο καταγραφών τιμών για πολλές ημέρες.
Αντιθέτως, η Πολιτεία, δια των ελεγκτικών της αρχών μπορεί εύκολα να εντοπίσει τις πρακτικές αυτές και να επιβάλει υψηλά και αποτρεπτικά πρόστιμα στις επιχειρήσεις που παραβιάζουν τη νομοθεσία.
Αν πάντως ένας καταναλωτής εντοπίσει μία πλασματική έκπτωση, μπορεί να την καταγγείλει στην ηλεκτρονική διεύθυνση kataggelies.mindev.gov.gr
Αν μία επιχείρηση παραβιάσει τον Κώδικα Δεοντολογίας, επιβάλλεται πρόστιμο από 5.000 ευρώ έως 1.500.000 ευρώ, ενώ σε περίπτωση υποτροπής εντός πενταετίας έως 3.000.000 ευρώ.
Επίσης, για σοβαρές παραβάσεις που επισύρουν πρόστιμο που ξεπερνά τις 50.000 ευρώ, το όνομα της επιχείρησης, καθώς και περιληπτικά στοιχεία για την παράβαση, θα δημοσιεύονται από το υπουργείο Ανάπτυξης.
Παραδείγματα
α) Ένας έμπορος πωλεί μία τηλεόραση με έκπτωση από 5.000 ευρώ αρχική τιμή σε 1.000 ευρώ τελική τιμή με «έκπτωση» 80% ή «όφελος» 4.000 ευρώ.
Ωστόσο, ο έμπορος δεν πούλησε ποτέ το συγκεκριμένο μοντέλο τηλεόρασης με 5.000 ευρώ. Απλά αναφέρει τη φουσκωμένη αυτή τιμή ως «τιμή κατασκευαστή» ή «τιμή τιμοκαταλόγου» ή δεν κάνει καμία αναφορά ως προς την προέλευσή της.
Η αλήθεια είναι ότι ο έμπορος πωλούσε την τηλεόραση 1.000 ευρώ τους τελευταίους 6 μήνες και η «έκπτωση» δεν είναι πραγματική, ούτε η τιμή των 1.000 ευρώ είναι «ευκαιρία». Είναι απλά η συνηθισμένη τιμή στην οποία πωλείται η συγκεκριμένη τηλεόραση.
β) Ένας έμπορος ηλεκτρονικών ειδών πωλεί ψυγεία. Όλον τον Ιούνιο πωλούσε ένα συγκεκριμένο μοντέλο ψυγείου 1.000 ευρώ. Με την έναρξη των θερινών εκπτώσεων, τον Ιούλιο, αυξάνει την τιμή σε 1.200 ευρώ και επικαλείται ότι κάνει έκπτωση 20% από μία πλασματική αρχική τιμή 1.500 ευρώ.
Προφανώς, η έκπτωση αυτή είναι πλασματική αφού ο έμπορος, λίγες ημέρες πριν πωλούσε φθηνότερα το ψυγείο. Ωστόσο, γνωρίζοντας ότι οι καταναλωτές περιμένουν τις θερινές εκπτώσεις για να κάνουν τα ψώνια τους, αύξησε την τιμή κατά 200 ευρώ την πρώτη εβδομάδα των εκπτώσεων επικαλούμενος δήθεν «έκπτωση» 300 ευρώ από μία τιμή 1.500 ευρώ, στην οποία είτε δεν πούλησε ποτέ είτε είχε πουλήσει πολύ παλιότερα, όταν το μοντέλο ήταν καινούριο.
γ) Ένας έμπορος πωλεί γυαλιά ηλίου. Κατά τη διάρκεια της Black Friday, προσφέρει ένα συγκεκριμένο μοντέλο με έκπτωση 50% από 300 ευρώ αρχική τιμή σε 150 ευρώ τελική τιμή.
Ωστόσο, και πριν 20 ημέρες πωλούσε το ίδιο μοντέλο 150 ευρώ, αύξησε την τιμή του λίγες ημέρες πριν την Black Friday σε 300 ευρώ, και έκανε δήθεν «έκπτωση» 50% και συνέχισε να το πουλά στη συνηθισμένη του τιμή, δηλαδή 150 ευρώ.
δ) Ένας έμπορος πωλεί σαμπουάν 1+1 «δώρο», σε «δεμένη» συσκευασία, καθ' όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Εδώ δεν υπάρχει πραγματική έκπτωση αφού ο έμπορος δεν πωλεί ποτέ μία μονάδα σαμπουάν μόνη της, οπότε η λέξη «δώρο» δεν έχει κάποιο νόημα. Αυτό που, στην πράξη, κάνει ο έμπορος είναι να υποχρεώνει τον καταναλωτή να αγοράζει τουλάχιστον δύο μονάδες του προϊόντος κάθε φορά που ψωνίζει, σε μια συνηθισμένη τιμή διαφημίζοντας τη δεύτερη μονάδα ως «δήθεν» δώρο.
Προφανώς, σε αυτήν την περίπτωση, η λέξη «δώρο» είναι πλασματική αφού ο καταναλωτής ποτέ δεν μπορούσε να αγοράσει μία μονάδα σαμπουάν μόνη της έτσι ώστε να προκύπτει και η έννοια του «δώρου».
ε) Ένας έμπορος πωλεί αλεύρι σε συσκευασία 2+1 «δώρο» και, θεωρώντας ότι η «αρχική τιμή» ή «τιμή τιμοκαταλόγου» ενός κιλού αλεύρι είναι 2 ευρώ, πωλεί τη συσκευασία 2+1 «δώρο» 4 ευρώ. Παράλληλα, πωλεί μία απλή συσκευασία 1 κιλού, της ίδιας μάρκας αλεύρι, με έκπτωση 50% από 2 ευρώ σε 1 ευρώ.
Ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται ότι αν αγοράσει 3 κιλά αλεύρι με τη μορφή της συσκευασίας 2+1 «δώρο» θα πληρώσει 4 ευρώ, ενώ αν αγοράσει τρεις ξεχωριστές συσκευασίες του 1 κιλού αλεύρι θα πληρώσει 3 ευρώ.
Προφανώς, και σε αυτήν την περίπτωση, η λέξη «δώρο» είναι πλασματική, αφού αν ο καταναλωτής επιλέξει το «δώρο» θα πληρώσει περισσότερα χρήματα για την ίδια ποσότητα αλεύρι.
στ) Ένας έμπορος πωλεί αφρόλουτρα με έκπτωση, από 8 ευρώ αρχική τιμή σε 4 ευρώ τελική τιμή. Στο καρτελάκι αναφέρεται ότι «κερδίζετε 4 ευρώ».
Στη συνέχεια ο έμπορος αποφασίζει να ανατιμήσει το προϊόν από 4 ευρώ τελική τιμή σε 5 ευρώ τελική τιμή. Προκειμένου να κάνει την ανατίμηση λιγότερο αντιληπτή από τον καταναλωτή, αποφασίζει να «φουσκώσει» την αρχική τιμή από 8 ευρώ σε 10 ευρώ. Το νέο καρτελάκι αναφέρει «από 10 ευρώ τώρα 5 ευρώ» ενώ επίσης αναφέρεται ότι «κερδίζετε 5 ευρώ». Εδώ η «έκπτωση» είναι πλασματική αφού, μεταξύ άλλων, ο έμπορος ανατίμησε το προϊόν κατά 1 ευρώ αλλά ενημερώνει τον καταναλωτή ότι, μετά την ανατίμηση, ο καταναλωτής κερδίζει 1 ευρώ περισσότερο.
Τι λένε αγορά και καταναλωτές
«Οι κατ’ όνομα προσφορές θα αλλάξουν, διότι είναι συνεχείς προσφορές. Θα σταματήσουν να υπάρχουν. Όταν ένα προϊόν κυκλοφορεί όλο τον χρόνο με έκπτωση είναι στρέβλωση και δεν φέρνει τίποτα στον καταναλωτή. Πλέον οι εκπτώσεις θα γίνουν πιο σπάνιες αλλά πιο πραγματικές, πιο αραιές αλλά πιο δυνατές», δήλωνε πρόσφατα στους δημοσιογράφους ο πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος και πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ομίλου METRO ΑΕΒΕ, Αριστοτέλης Παντελιάδης. «Αυτό που έχει σημασία είναι η μέση τιμή του προϊόντος της χρονιάς και εκτιμώ ότι αυτό δεν θα αλλάξει. Θα αναπροσαρμοστεί η πολιτική κάποιων προμηθευτών αλλά η τιμή τελικά πιστεύω ότι θα μείνει ίδια», σχολίαζε, σημειώνοντας πως το όφελος θα είναι «η μεγαλύτερη καθαρότητα τιμών για τον καταναλωτή. Θα ξέρει ότι αυτό που βλέπει είναι μια πραγματική προσφορά και ότι τον άλλο μήνα δεν θα είναι. Όταν κάποια προϊόντα είναι σε προσφορά όλο τον χρόνο, αυτό είναι πλασματική προσφορά».
«Το στοίχημα του νέου Κώδικα είναι πως θα εφαρμοστεί στην πράξη. Η εφαρμογή του είναι το ζητούμενο», έχει πολλάκις δηλώσει από την πλευρά του ο γενικός διευθυντής της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος, Απόστολος Πεταλάς.
Από την πλευρά της η Επιτροπή Καταναλωτών του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών καλωσορίζει την ενέργεια του υπουργείου Ανάπτυξης που αφορά στην καταγραφή των τιμών των προϊόντων στα σούπερ μάρκετ και θέτει όρια στη διάρκεια των προσφορών.
«Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, οι τιμές των προϊόντων θα ελέγχονται και θα καταγράφονται σε βάση δεδομένων του υπουργείου. Στη συνέχεια θα γίνονται έλεγχοι από κλιμάκια του υπουργείου και θα επιβάλλονται κυρώσεις σε όσους εμπόρους παραπλανούν τους καταναλωτές με επιτηδευμένες αυξήσεις που στη συνέχεια παρουσιάζουν μείωση τιμής ώστε να εμφανιστούν ως προσφορές. Το φαινόμενο είναι γνωστό και όλοι μας το έχουμε παρατηρήσει σε μεγάλες αλυσίδες. Π.χ. το προϊόν Α έχει τιμή 1 ευρώ. Σε κάποια στιγμή αυξάνεται σε 1,40 ευρώ και μετέπειτα διαφημίζεται ως προσφορά με 40% έκπτωση στο 1 ευρώ. Πλέον η προσφορά ορίζεται ρητά και συγκεκριμένα και σύμφωνα με την υπουργική απόφαση υπάρχει αυστηρό πλαίσιο που ορίζει και τη διάρκεια της προσφοράς σε μέγιστο διάστημα το 1/3 του έτους, δηλαδή στους 4 μήνες. Ελπίζουμε ότι αυτή η απόφαση θα αποτρέψει τους επιτήδειους από παραπλανητικές πρακτικές σε βάρος του καταναλωτή και ότι ο έλεγχος θα γίνεται συστηματικά ακόμα και όταν δεν είναι παρούσες οι κάμερες», τονίζεται μεταξύ άλλων σε ανακοίνωση της Επιτροπής Καταναλωτών. «Εμείς από την πλευρά μας δεσμευόμαστε ότι θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη των τιμών και ήδη δημιουργούμε την δική μας βάση δεδομένων που καταγράφονται οι τιμές των αγαθών πρώτης ανάγκης», σημειώνεται επίσης.
