Οι ζημιές της κλιματικής αλλαγής που αντιλαμβάνεται ο μέσος πολίτης, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Πρώτον, τις εμφανείς ζημιές που προκαλούν οι καταστροφές στο τοπίο και την παραγωγή και δεύτερο οι μεγάλες αναταράξεις που προκαλεί στην οικονομική και κοινωνική ζωή, του τόπου ή και ευρύτερα, ανάλογα της θέσης της έκτασης και της σημασίας της ζημιάς.
Το πρώτο κομμάτι είναι προφανές: σπίτια, αποθήκες, κολώνες ηλεκτρισμού, επιχειρήσεις, υποδομές κυρίως μεγάλης παλαιότητας κλπ. κλπ. Αυτό είναι το προφανές κομμάτι, για το οποίο οι αποζημιώσεις, κρατικές και ιδιωτικές-ασφαλιστικές- είναι ένα ικανοποιητικό εργαλείο.
Το μεγάλο όμως πρόβλημα προκύπτει, όταν σβήσουν τα φώτα: αποσυρθούν τα νερά, τιθασευτούν οι φλόγες, ξεραθούν τα δένδρα από την ξηρασία ή τον παγετό!
Ο παραγωγικός ιστός της πληγείσας περιοχής έχει πληγεί σε μικρό η μεγάλο βαθμό. Οι μεμονωμένες οικονομικές μονάδες έχουν κόστος που ποικίλει, από μικροπράγματα έως ολοκληρωτική καταστροφή. Οι επιπτώσεις σε συγγενείς κλάδους της παραγωγής και της οικονομίας σημαντικές.
Αντιλαμβάνεστε ότι εμείς εδώ θα ασχοληθούμε με τα θέματα που αγγίζουν την ύπαιθρο χώρα και την διατροφή, οι αστικές περιοχές ανήκουν αλλού.
Φέτος, τα ακραία φαινόμενα, μας έδειξαν τα όριά τους ή καλύτερα τα δόντια τους. Σε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο επικράτησαν τον χειμώνα ήπιες καιρικές συνθήκες το οποίο μεταφράζεται σε ανομβρία ή και ξηρασία. Οι παγκόσμιοι σιτοβολώνες της Βορείου Αμερικής θα έχουν τόσο χαμηλές παραγωγές που δεν είχαν ποτέ τους φανταστεί. Οι παραγωγοί έπεσαν από τα σύννεφα! Μαζί τους όμως θα έπεσαν και οι μυλωνάδες, οι μακαρονάδες, οι ζωοτροφάδες, οι φορτηγατζήδες που δεν θα έχουν φορτία να μεταφέρουν, τα εξειδικευμένα λιμάνια των Μεγάλων Λιμνών που δεν θα φορτώνουν το ένα μετά το άλλο πλοίο για εξαγωγή σε ολόκληρο τον κόσμο. Από τα σύννεφα όμως θα πέσετε κι εσείς, όταν θα ξοδεύετε το μισό σας εισόδημα για είδη διατροφής.
Οκ το αρνάκι δεν είναι καθημερινό κρέας, το βάζουμε όμως στο τραπέζι μας κάτι λίγες φορές το χρόνο. Να δώσουμε όμως 150 και 200 ευρώ για να πάρουμε ένα αρνάκι το Πάσχα, είναι πρόβλημα. Φέτα όμως αγοράζετε. Θα τρώτε λαδερά και θα σας στέκεται στο λαιμό με 9 και 10 ευρώ το κιλό. Ας αφήσουμε το λάδι που του χρόνου εκτός του ότι δεν θα υπάρχει θα είναι και ποιοτικά ...ιδιαίτερο.
Δεν έχει νόημα να συνεχίσω, το θέμα το έχετε καταλάβει.
Από την ξηρασία και την παγωνιά δεν έχασε μόνο ο παραγωγός που είδε τις αποδόσεις του στα τάρταρα. Χάνετε κι εσείς!
Για πρώτη φορά φέτος τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τόσο μεγάλη διεθνοποίηση των επιπτώσεων ακραίων κλιματικών φαινομένων.
Το προηγούμενο παρόμοιο φαινόμενο που προσωπικά έχω υπόψη μου, ήταν με τον πολλαπλασιασμό της τιμής του φουντουκιού, άρα και της πραλίνας της γνωστής Μερέντα, λόγω ζημιάς της Τούρκικης παραγωγής. Αντιπροσωπεύοντας το 70% της παγκόσμιας παραγωγής, τα δάση φουντουκιάς στον Εύξεινο πόντο, έπαθαν πριν λίγα χρόνια ζημιά από παγετό. Έλλειψε το φουντούκι από την διεθνή αγορά, ανέβηκε στα ύψη και η τιμή του. Υπάρχουν κι επιμέρους ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες, όπου οι Τούρκοι έμποροι, επιδόθηκαν σε ανατολίτικο παζάρι, υπέθαλψαν την γρήγορη και απότομη άνοδο του προϊόντος.
Στη Βόρειο Αμερική, με τα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, τις ασφαλίσεις και αντασφαλίσεις, τα μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας και τις μεγάλες εμπορικές υποδομές τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Όταν όμως το προϊόν λείπει από την αγορά, ότι και να γίνει η τιμή του θα πάρει την ανηφόρα.
Κάτι ανάλογο προσπαθεί να στηθεί τις τελευταίες ημέρες με το πευκόμελο λόγω της φωτιάς στη Βόρειο Εύβοια. Διάφοροι, ελαφρά τη καρδία και επηρεασμένοι ακόμη από τις φοβερές εικόνες με τις φλόγες να κατατρώνε τα πάντα και τα μελίσσια, προτρέπουν τους καταναλωτές να πληρώσουν περισσότερο για το πευκόμελο. Το θέμα είναι αρκετά ποιο σύνθετο και σίγουρα ξεφεύγει των παντογνωστών του διαδικτύου.
Το μέλι είναι ένα ακριβό προϊόν και αύξηση τιμής είναι βέβαιο ότι θα αρχίσει να κινητοποιεί διαδικασίες υποκατάστασης, με πολύ σημαντικές συνέπειες μεσοπρόθεσμα για τους συντελεστές. Θυμίζω ότι το κυρίαρχο στο ελληνικό νοικοκυριό ελαιόλαδο, το 1991, γνώρισε μια τρομακτική αύξηση τιμής κι έφτασε στον παραγωγό τις 1.000 δρχ. το κιλό.
Ο μέσος μισθός τότε πρέπει να ήταν κάτι λιγότερο από 100.000 δρχ.
Οι νοικοκυρές, φρονίμως ποιούσες, δοκίμασαν για πρώτη φορά τα διάφορα σπορέλαια, που μέχρι τότε τα είχαν στο πυρ το εξώτερον.
Δεν έπαθαν και τίποτα, ανέλαβε και την συνέχεια το μάρκετινγκ και το μονοπώλιο του ελαιόλαδου έσπασε.
Τη συνέχεια την ξέρετε: περιμένουμε πότε θα έλθουν οι Ιταλοί έμποροι να μας ξεστοκάρουν ή πότε θα πάθει ζημιά η Ισπανία να σκουπίσουμε τις αποθήκες μας!
Από την μεγάλη αύξηση τιμών, δεν σημαίνει ότι ο παραγωγός βγαίνει κερδισμένος.
Οι παραγωγοί ροδάκινων που είδαν τη σοδειά τους να καταστρέφεται στο μεγαλύτερο ποσοστό της, δεν θα αντισταθμίσουν τη χασούρα, επειδή η τιμή του προϊόντος τσίμπησε λιγάκι.
Ούτε οι σιτοκαλλιεργητές θα ρεφάρουν τώρα που η τιμή ανέβηκε στα 30 λεπτά το κιλό από 25 λεπτά πέρσι. Η παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 50% τουλάχιστον. Υπολόγισα, ότι για να πάρω φέτος το ίδιο εισόδημα από τα σιτάρια που είχα πέρυσι, θα πρέπει η τιμή να ανέβει στα 37,5 λεπτά το κιλό, πράγμα που απεύχομαι να συμβεί: δεν θα πρέπει να καταστραφεί το σύμπαν για να ρεφάρω εγώ!
Μετά την φετινή εξέλιξη, φαίνεται ότι το πρόβλημα που δημιουργούσαν οι καταστροφές και ήταν τοπικής ή εθνικής σημασίας για λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, τώρα έγινε πρόβλημα του ανεπτυγμένου κόσμου και χρήζει αντιμετώπισης.
Το ποιο πιθανόν είναι ότι μια παρόμοια καταστροφή δεν θα συμβεί σε ένα ή δύο χρόνια, χωρίς φυσικά και να το αποκλείουμε. Από την άλλη οι αποθήκες δεν γεμίζουν από την μια στιγμή στην άλλη. Για παράδειγμα, η ζήτηση για σπόρο αναμένεται να αυξηθεί πολύ και η υφιστάμενη παραγωγή δεν θα καλύψει την ζήτηση για την ερχόμενη καλλιεργητική περίοδο.
Άρα και καλά να πάει η παραγωγή του χρόνου τα αποθέματα δεν θα αποκατασταθούν στα συνήθη επίπεδα.
Το πρόβλημα τώρα με τις κατεστραμμένες περιοχές. Η ζημιά στη βόρειο Εύβοια είναι πρακτικά καθολική. Το γεγονός ότι ανέβηκε τις τελευταίες ημέρες του Αυγούστου η πληρότητα στα δωμάτια στο 40%, δεν αντισταθμίζει καμία απώλεια!!!
Οι θέσεις εργασίας, εξαφανίζονται και οι κάτοικοι είναι σε απόγνωση. Ελπίδα τους είναι τα κονδύλια αποκατάστασης που θα διαθέσει το κράτος. Αυτά όμως θα είναι παραδοσιακά, γραφειοκρατικά, λίγο παραγωγικά και πολύ ανακατασκευής υποδομών.
Κάποιοι από τους ντόπιους, θα γίνουν εργάτες στα έργα αυτά. Οι νεότεροι, διότι η δουλειά αυτή είναι ιδιαίτερα κουραστική. Έχετε δει να φτιάχνουν κορμοφράγματα (καμένοι κορμοί ο ένας πάνω στον άλλο για να εμποδίζουν την μεταφορά εδάφους) μέσα στην κάπνα και την ζέστη!
Ούτε για κατάδικους δεν είναι δουλειά αυτή!!! Καλύτερα υπάλληλος καθαριότητας στο Δήμο, κι έτσι αρχίζουν τα προβλήματα.
Συγκεντρώσαμε λοιπόν τα προβλήματα σε δύο ομάδες: την αποκατάσταση του παραγωγικού ιστού και διαδικασίας στις πληγείσες περιοχές και δεύτερο την εξομάλυνση των επιπτώσεων στην αγορά από ελλείψεις.
Οφείλουμε λοιπόν να σκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο και να δημιουργήσουμε όργανα και θεσμούς που θα βοηθούν στην ανάκαμψη των περιοχών σε εύλογο χρονικό διάστημα αλλά και δεν θα επιτρέπουν στις τιμές των ειδών διατροφής να αποσπούν τη μερίδα του λέοντος του οικογενειακού προϋπολογισμού των μεσαίων νοικοκυριών.
Για τους χαμηλόμισθους ούτε λόγος!!!
Οραματιζόμαστε λοιπόν ένα Ταμείο το οποίο θα επεμβαίνει αμέσως μετά τη ζημιά και θα πράττει γρήγορα, έξυπνα και εξειδικευμένα αναλόγως της περίστασης.
Στην παγωνιά ας πούμε της βορείου Ελλάδας στις αρχές Απρίλη που κατέστρεψε την παραγωγή στις δενδροκαλλιέργειες, θα μπορούσε να πάει στους τοπικού γεωπόνους και να τους εγγυηθεί την αξία των αγροτικών εφοδίων που χρειάζονται οι παραγωγοί για να συνεχίσουν να παράγουν. Φυσικά τα χρήματα αυτά θα τα κρατήσει από τους παραγωγούς σε ένα χρονικό διάστημα στο μέλλον.
Για τους μελισσοκόμους που έχασαν τα μελίσσια τους στις φωτιές, θα μπορούσε να προκηρύξει ένα διαγωνισμό αγοράς ορισμένων χιλιάδων κυψελών, τις οποίες με τη σειρά τους θα διένειμε στους παραγωγούς. Φυσικά οι τιμές θα ήταν ίσως και μισές από αυτές που θα επιτύγχανε καθένας παραγωγός μόνος του.
Για να μη χαθεί το επάγγελμα του ρυτινοσυλλέκτη θα μπορούσε να συνεννοηθεί με τα Σούπερ Μάρκετ να οργανώσουν ειδικές δράσεις γνωριμίας του καταναλωτικού κοινού με την ρετσίνι: Που χρησιμοποιείται, γιατί είναι ωφέλιμη κλπ. κλπ.
Σήμερα ο μέσος καταναλωτής ξέρει ως μοναδική χρήση τη ρετσίνα.
Στην ίδια συνεννόηση με τους λιανοπωλητές θα μπορούσε να ήταν η δημιουργία ειδικών ραφιών από προϊόντα πληγεισών περιοχών. Άρα θα ξέρεις ότι όταν αγοράσεις λάδι ή φέτα από την επιχείρηση που εδρεύει εκεί, σίγουρα θα πάνε τα λεφτά εκεί που τα χρειάζονται κι όχι στο ...Ταμείο Μολυβιάτη κι από εκεί στον κρατικό προϋπολογισμό.
Αυτά για το σκέλος των δράσεων που αφορούν την ανάταξη της παραγωγής.
Ας σημειωθεί ότι για πολλές από τις δράσεις αυτές το Ταμείο μπορεί να έχει έσοδα από την συμμετοχή σε δράσεις και σίγουρα ο κρατικός προϋπολογισμός από την λειτουργία της αγοράς: οι χιλιάδες κυψέλες θα τιμολογηθούν νόμιμα, όπως και τα εφόδια που θα εγγυηθεί για τις καλλιέργειες.
Τι γίνεται όμως με την τιθάσευση της αγοράς; Εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα.
Παρακολουθώντας φέτος της διαρκή αύξηση από την άνοιξη και μετά τόσο των τιμών των σιτηρών όσο και του τριφυλλιού, στο μυαλό μου έχω διαρκώς το παιδί πάνω στο μηχανάκι που κάνει όλη την ημέρα διανομές και θέλει να σταματήσει να φάει μια τυρόπιτα, δηλαδή σιτάρι (με αύξηση μέχρι τώρα 25% και φέτα με αναμενόμενη αύξηση πάνω από 30%).
Αυτός όμως, τα ίδια έπαιρνε τα ίδια θα παίρνει. Πρόβλημα μέγα!!!
Εδώ η σύγχρονη τεχνολογία ίσως μας δώσει μια λύση. Θυμάμαι πριν λίγα χρόνια την χαρά που έκανε μια Βορειοηπειρώτισσα όταν βγήκε η Κάρτα σίτισης εάν θυμάμαι καλά που μπορούσε να ψωνίσει στο Σούπερ μάρκετ κάποιο ποσό το μήνα, και να μεγαλώσει έτσι τα 4 παιδιά της. Μαζεύαμε φιστίκια και το έλεγε και το ξαναέλεγε!!!
Να μια λύση που συμβάλει τα μέγιστα στην διατήρηση της κοινωνικής συνοχής αλλά και την λειτουργία της αγοράς.
Η χαμηλότοκη χρηματοδότηση εμπόρων και βιομηχανιών τροφίμων, έναντι περιορισμένης και συμφωνημένης αύξησης της τιμής του τελικού προϊόντος.
Τα σιτάρια για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα χέρια των εμπόρων, με την πλειονότητα των παραγωγών να έχει πληρωθεί τιμές από 25 έως 28 λεπτά το κιλό. Το επιπλέον είναι κέρδος που θα αποκομίσουν οι ενδιάμεσοι κρίκοι της αλυσίδας. Απολύτως θεμιτό. Θεμιτό όμως θα είναι, εάν κάποιο ενδιάμεσοι, έμποροι, μύλοι ή βιομηχανίες, χρηματοδοτηθούν εκτάκτως προνομιακά, να συμφωνήσουν να κρατήσουν την τιμή τους σε κάποια όρια για ένα συμφωνημένο διάστημα, μέχρι να περάσει η μπόρα.
Πολλές ιδέες μπορούν να πέσουν για τη δράση του Ταμείου μας. Χρειάζεται φυσικά εξειδίκευση και μελέτη, γιατί αφορά τις άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, εμείς μια πρόταση κάναμε.
Και πρόταση χωρίς χρηματοδότηση δεν είναι πρόταση αλλά ιδέα, δες τε πως το Ταμείο μας θα γίνει και της μόδας χρηματοδοτούμενο από τα πλέον μοντέρνα χρηματοδοτικά εργαλεία, τα πράσινα ομόλογα.
Δεν ψάχνουν στο ΥΠΟΙΚ να βρουν δράσεις που να χρηματοδοτούν βιώσιμα πράσινα projects με τα περιβόητα πράσινα ομόλογα;
Σας προτείνουμε λοιπόν την δημιουργία αυτού του Ταμείου που και την κλιματική αλλαγή αφορά και την βιωσιμότητα της παραγωγικής και όχι της κερδοσκοπικής οικονομίας.
