Φέτος η γειτονική Τουρκία αποτέλεσε μια έκπληξη πρώτου μεγέθους στις αγορές του σκληρού σιταριού, αυτό με το οποίο κάνουν τα μακαρόνια, αλλά κυρίως, εκεί που έχει καταλήξει η προβληματική και πανταχόθεν βαλλόμενη Ελληνική γεωργία, σε αυτό που οι Ελληνες παραγωγοί έχουν εναποθέσει τις όποιες ελπίδες τους έχουν απομείνει για να βγάλουν πέρα τη χρονιά! Η Τουρκία αντικατέστησε τον τεράστιο Καναδά στις εξαγωγικές αγορές!!!
Εκ των υστέρων αποκαλύπτεται ότι, όχι μόνο δεν ήταν έκπληξη, αλλά μάλλον γεγονός αναμενόμενο, που απλά έπιασε στον ύπνο τις «πάντα ξύπνιες» αγορές αλλά και τις κρατικές και ιδιωτικές υπηρεσίες εμπορικών πληροφοριών σε ολόκληρο τον κόσμο! Συνέβη αυτό που σε στρατιωτικούς όρους λένε πέρασε κάτω από τα ραντάρ.
Η Τουρκία απασχολεί ένα σημαντικό μέρος του εδάφους της για την καλλιέργεια σκληρού σιταριού. Η ετήσια παραγωγή της δεν είναι καθόλου σταθερή, αφού μεγάλο μέρος των εκτάσεων αυτών βρίσκεται σε περιοχές ευάλωτες τόσο από την κλιματική αλλαγή, όσο και από τα συνήθη καπρίτσια του καιρού. Η εσωτερική της αγορά δεν είναι ελεύθερη. Το κράτος μεριμνά για την επάρκεια πάσης φύσεως σιτηρών στην αγορά σε τιμές λογικές και για το λόγο αυτό συχνά, όταν υπάρχουν φόβοι ότι δεν θα φτάσει το σιτάρι, επιβάλλονται εξαγωγικοί περιορισμοί ή άλλου είδους έλεγχοι. Η ετήσια παραγωγή κυμαινόταν τα τελευταία μέχρι τα 2,5 εκατομμύρια τόνους, ποσό που κάλυπτε τις εσωτερικές ανάγκες. Κάποιες χρονιές υπήρχε ένα εξαγωγικό πλεόνασμα της τάξης μέχρι 200.000 τόννοι, κάποιες άλλες χρονιές ελλείψεις, που καλύπτονταν από εισαγωγές από Ρωσία και Καζακστάν που κάνουν μέτρια ποιότητας προιόν, αλλά κυρίως από τον μακρινό Καναδά, που συνήθως έχει εκλεκτής ποιότητας σιτηρά.
- Διαβάστε επίσης: Η Τουρκία φέτος... έσωσε την τιμή των μακαρονιών και τον πληθωρισμό
Για λόγους σύγκρισης αναφέρουμε ότι η δική μας συνολική παραγωγή φτάνει τους 1 εκατομμύριο τόνους.
Η Τουρκία όμως διαθέτει παράλληλα και μια τεράστια αλεστική ικανότητα, για την ακρίβεια την μεγαλύτερη αλεστική δυναμικότητα σε ολόκληρο τον πλανήτη! Βασικό της προιόν είναι τα άλευρα από μαλακό σιτάρι που προορίζεται για το καθημερινό ψωμί και άλλες συναφείς χρήσεις. Εισάγει φθηνά σιτάρια από Ουκρανία και Ρωσία, εξ’ου και η εμπλοκή της στην Διώρυγα των σιτηρών και την συμφωνία της Κων/πολης, τα μετατρέπει σε άλευρα, τα οποία εξάγει σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχουν χώρες όπως το γειτονικό της Ιράκ, αλλά και η μακρινή Βενεζουέλα, που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα Τούρκικα άλευρα για την τροφοδοσία της τοπικής τους αγοράς.
Λογικά, ήταν θέμα χρόνου, ο κλάδος να επεκταθεί και στην επεξεργασία σκληρών σιταριών για παραγωγή σιμιγδαλιού και στη συνέχεια προιόντων ζυμαρικών: μακαρόνια, πλιγούρι και άλλα ζυμαρικά όπως ραβιόλι, νούντλς. Αυτό συνέβη τα τελευταία χρόνια και σήμερα, η Τουρκία με 24 μεγάλες βιομηχανίες ζυμαρικών, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγός χώρα ζυμαρικών του κόσμου, μετά την Ιταλία. Η αξία των εξαγωγών για το 2023 εκτιμάται σε 2,4 δισ. δολάρια, αφού 1,5 εκατομύρια τόνοι ζυμαρικών θα αποσταλούν σε 160 χώρες!
Εντυπωσιακά μεγέθη!
Να επισημάνουμε ότι στη στροφή αυτή συνέβαλε και η ύπαρξη μιας ακμαίας και ιδιαίτερα ανταγωνιστικής βιομηχανίας κατασκευής μηχανημάτων αλευροποιίας και ζυμαρικών που έχει στο μεταξύ δημιουργηθεί.
Στις χώρες-πελάτες του αλευριού από μαλακό σιτάρι, προστέθηκαν έτσι και οι χώρες που έχουν τα ζυμαρικά στην παραδοσιακή τους κουζίνα, όπως οι χώρες της Βόρειας Αφρικής, που προτιμούν πολύ το πλιγούρι.
Φέτος λοιπόν, όλη η αγορά είχε στραμμένη την προσοχή της στον Καναδά, ο οποίος σε καλές χρονιές παράγει περί τους 6,5 εκατ. τόνους και εξάγει τους 4,5 με 5 εκαττ. τόνους . Φέτος η καλλιέργεια εκεί δεν πήγαινε καλά από νωρίς και τελικά η παραγωγή έπεσε τον Σεπτέμβριο στους 4,5 εκατ. τόνους. Εχοντας λοιπόν αυτό το μήνυμα, οι απανταχού αγοραστές ζυμαρικών, αγόραζαν σιτάρι σε υψηλές τιμές. Στα μέσα Ιουλίου έφτασε στην Ελλάδα λίγο κάτω από τα 40 λεπτά (τιμές παραγωγού) το κιλό για τα καλής ποιότητας, μιας και υπήρχαν πολλά δεύτερης ποιότητας εξαιτίας των βροχών του Μαΐου-Ιουνίου. Υπήρχε πάντως μεταξύ των παραγόντων της αγοράς μια συγκρατημένη αισιοδοξία για τις τιμές, παρ’ όλη την χαμηλή μας ποιότητα.
Κανείς μέχρι τον Ιούνιο δεν είχε δώσει σημασία στην παραγωγή της Τουρκίας. Αρχές Ιουλίου όμως, ανακοινώνεται οτι αίρονται οι όποιο εξαγωγικοί δασμοί της Τουρκικής Κυβέρνησης και το σκληρό σιτάρι μπορούσε να εξαχθεί μέχρι νεοτέρας. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε ποια θα είναι η νεότερη, αφού στην αγορά της Μεσογείου το Τούρκικο σιτάρι διατίθονταν σε πολύ χαμηλότερες τιμές από αυτές της μέχρι τότε αγοράς.
Πανικός στους παραγωγούς αλλά και σε εμπόρους με ακριβά αγορασμένα σιτάρια!
Η κατάσταση από ψυχολογικής άποψης επιδεινώθηκε λόγω των διακοπών του Αυγούστου, που σχεδόν σταματούν οι φορτώσεις. Οταν με το καλό ξαναάνοιξαν τα τμήματα αγορών, περί το τέλος Αυγούστου, διαπιστώθηκε οτι η αγορά ήταν πλημμυρισμένη από τουλάχιστον 1 εκ τόνους Τούρκικο σιτάρι. Τότε όλοι ανακάλυψαν οτι η Τουρκία είχε παραγωγή ίση με αυτή του Καναδά! Δύσκολο να το χωνέψουν όλοι οι συντελεστές: Οι Καναδοί άρχισαν να μετρούν τις ημέρες μέχρι να τελειώσει το Τούρκικο σιτάρι, οι Ελληνες παραγωγοί και τοπικοί έμποροι και μεσίτες βασισμένοι σε αποσπασματικές πληροφορίες περίμεναν να ανέβουν οι τιμές όπως συμβαίνει συνήθως μετά την επανέναρξη της αγοράς, οι Ιταλοί το διασκέδαζαν αφού έβρισκαν τις ποσότητες που θα χρειάζονταν μέχρι τα Χριστούγεννα δίπλα τους, γλιτώνοντας κάμποσα μεταφορικά.
Η μεγάλη πτώση της Χρηματιστηριακής τιμής του σκληρού σιταριού κατά 15% σε μια εβδομάδα, επαλήθευσε την αγορά...
Γιατί όμως η Τουρκία είχε τόσο μεγάλη παραγωγή; Οι εκ των μετά Χριστό προφήτες εκτιμούν ότι μετά από έναν άνυδρο χειμώνα, η παραγωγή της ευεργετήθηκε από κάποιες βροχές της άνοιξης. Αυτό όμως, παρόλο που μπορεί να συμβεί, δεν φαίνεται οτι μπορεί να ερμηνεύσει από μόνο του όλη της αλήθεια. Και το ισχυριζόμαστε, διότι σε έκθεση του Αμερικάνικου Υπουργείου Γεωργίας με ημερομηνία 6 Απριλίου, αναφέρεται ως το υπάριθμ’ ένα πρόβλημα της παραγωγής σιτηρών στην Τουρκία τη μεγάλη ξηρασία. Η δοξασία ότι η «Άνοιξη φτιάχνει τα σιτάρια» ισχύει, έχει όμως και τα όριά της. Οταν τα φυτά φτάνουν ταλαιπωρημένα και νηστικά μέχρι τέλος Μαρτίου, δύσκολα μετά να υπεραποδώσουν όσο ευνοικός και να είναι ο καιρός. Και δεν είναι εύκολα αποδεκτό οτι οι τούρκοι αγρότες έριξαν όλη τη συνιστώμενη ποσότητα από τα πανάκριβα λιπάσματα του περισινού χειμώνα...
Αρα υπάρχουν και άλλοι λόγοι πλην του καιρού που εξηγούν το μεγάλο αυτό πλεόνασμα.
Πρώτον, τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε εξέλιξη μεγάλα αρδευτικά έργα, τα οποία προφανώς παραδίδονται σταδιακά σε χρήση. Άρα οι μεγάλες μεταβολές της παραγωγής λόγω καιρού τώρα μπορούν να μετριαστούν, αφού υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης, μέρους των εκτάσεων με σιτάρι.
Δεύτερο στοιχείο είναι η υπερβολικά υπερτιμημένη Λίρα, με προφανή οφέλη για τις εξαγωγές.
Τρίτο, είναι η προφανώς μεγάλη συρρίκνωση της εσωτερικής κατανάλωσης, λόγω της ακρίβειας και της πολύ σημαντικής μείωσης της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού. Δεν μαθαίνουμε πολλά από τα επίσημα μέσα, αλλά όσοι έχουν επαφές με Τούρκους πολίτες, κι εμείς οι φυστικάδες έχουμε, αντιλαμβάνονται οτι τα πράγματα στη ζήτηση εκεί, έχουν ζορίσει πολύ.
Τέταρτο και πιο σημαντικό ίσως στοιχείο, είναι μια απόφαση της Τουρκικής Κυβέρνησης του 2012 να επιτρέψει για εξαγωγικούς και μόνο λόγους, την παραγωγή ζυμαρικών από 100% αλεύρι από μαλακό σιτάρι σε αντίθεση με οτι ισχύει διεθνώς περί ζυμαρικών από 100% σκληρό σιτάρι. Η απόφαση αυτή, αντικατέστησε μια παλαιότερη, που επέτρεπε την ανάμειξη μέχρι 30% των δύο σιτηρών. Το 2012 λόγω της ακρίβειας του σκληρού σιταριού και προκειμένου να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα σε αγορές που θέλουν φθηνό προιόν, όπως της Βόρειας Αφρικής, το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 100%. Σήμερα όλοι διατείνονται, πως το ποσοστό αυτό έχει επανέλθει στο 30%. Δηλαδή θα πρέπει να πιστέψουμε οτι σε μια εποχή καλπάζοντος πληθωρισμού τροφίμων σε μιά χώρα με κατευθυνόμενη αγροτική οικονομία, οι πάσης φύσεως ιθύνοντες έχουν γράψει στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την ανταγωνιστικότητα και την φθηνή τροφοδοσία της εσωτερικής αγοράς!!!
Δύσκολο εγχείρημα, παρόλο που με κάθε ευκαιρία το επαναλαμβάνουν Τούρκοι εξαγωγείς και βιομήχανοι, κι αυτό λέει πολλά...
Από την άλλη ιταλικές ιδιωτικές πηγές, ήδη από το 2012, είχαν εκτιμήσει οτι η τότε απόφαση για 100% παραγωγή από μαλακό σιτάρι, θα δημιουργούσε ένα εξαγωγικό πλεόνασμα περί τους 400.000 τόνους. Προσθέστε σε αυτό την όποια αύξηση της παραγωγής καθώς και την μείωση της εσωτερικής αγοράς και θα έχετε το ποσό των 1 εκ και πλέον τόννων που θα εξάγει φέτος η Τουρκία. Η εξήγηση αυτή εμφανίζεται περισσότερο πιστευτή από την μοναδική αύξηση της παραγωγής.
Δημιουργούνται τώρα δύο πολύ σημαντικά ερωτήματα, το ένα παγκόσμιας διάστασης και το άλλο Ελληνικής.
Τα συστήματα πληροφόρησης πάνω στα οποία βασίζονται όλοι οι συντελεστές της αγοράς για να προγραμματίσουν την πορεία τους, πως έκαναν ένα τόσο μεγάλο λάθος; Και το πρόβλημα θα ήταν μικρό, ίσως και να μην είχε γίνει αντιληπτό, σε εποχές αφθονίας και χαμηλών τιμών τροφίμων. Σήμερα που ο πληθωρισμός τροφίμων είναι πονοκέφαλος για νοικοκυριά και κράτος σε όλο τον κόσμο, ενώ παράλληλα οι κερδοσκόποι καραδοκούν και αισχροκερδούν, τέτοια λάθη κοστίζουν ακριβά, είναι για την ακρίβεια ανεπίτρεπτα. Παράλληλα, τα Καναδικά έντυπα, δεν έκαναν καμία σχετική αναφορά ή πρόβέψη για το θέμα προτού αυτό έλθει στην επικαιρότητα, για να μη πούμε οτι υπερηφανεύονταν που η Τουρκία ήταν στους μεγάλους πελάτες της.
Το όλο λοιπόν σύστημα, δημόσιο και ιδιωτικό, χρειάζεται αυτό που λέμε στα καφενεία εδώ στα χωριά ¨λίφτινγκ”!
Το δεύτερο ερώτημα αφορά εμάς, εδώ στην Ελλάδα: η κατάσταση αυτή δεν διαμορφώθηκε σε μια ημέρα. Ούτε τα αρδευτικά γίνονται σε μια νύκτα, ούτε οι μύλοι στήνονται σε χρόνο μηδέν, ενώ οι πολλές αλλαγές στις δομές της εσωτερικής αγοράς γίνονται σταδιακά κι έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στο μέγεθος και την δομή της. Γνωρίζοντας λοιπόν οτι η Ελλάδα έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή σκληρού σιταριού, το οποίο δυστυχώς μεταποιεί ένα μικρό μόνο μέρος αλλά εξάγει την πλειονότητα ακατέργαστο στην Ιταλία, ενώ ταυτόχρον ατο σκληρό σιτάρι είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τους Ελληνες παραγωγούς, δεν θα έπρεπε κάποιος από αυτούς που συνήθως ονομάζουμε αρμόδιους να ενδιαφερθεί για τις τεκτονικές αλλαγές που συμβαίνουν στη γείτονα και θα την καταστίσουν μεγάλο εξαγωγέα στο άμεσο μέλλον;
Ως αρμόδιους θα μπορούσε κανείς να φανταστεί, τις πάσης φύσεως υπηρεσίες Πρεσβείας που εδρεύουν στην Τουρκία, τους εκπροσώπους μας στους διεθνείς οργανισμούς που εισπράττουν τα μηνύματα έγκαιρα στα διεθνή fora, τους αρμόδιους για την οικονομική διπλωματία σε Υπουργεία στην Αθήνα. Οι συντελεστές της Πλατείας Βάθης, δεν θα πρέπει, δυστυχώς, να περιλαμβάνονται στις παραπάνω ομάδες, αφού αφενός έχουν συνηθίσει να ασκούν πολιτική με στοιχεία χρονολογικών σειρών παρελθόντων ετών, αφετέρου τα τελευταία χρόνια είναι πολύ απορροφημένοι με την διανομή των Ευρωπαικών κονδυλίων και μόνο.
Βέβαια υπάρχει και δικαιολογία, εδώ πιάσανε στον ύπνο τον Καναδά, από την Ελλάδα περίμενες να βγάλει το φίδι από την τρύπα! Ασε που η όλη κατάσταση θυμίζει την προετοιμασία της Χαμάς στην πρόσφατη επίθεσή της. Σιωπηρή προετοιμασία κάτω από τη μύτη των ενδιαφερομένων!
Για τον Καναδά το σκληρό σιτάρι είναι ένα εξαγωγικό προιόν μεταξύ πολλών άλλων. Για εμάς, η καλλιέργεια σκληρού σιταριού, εμφανίζεται σήμερα σαν η μοναδική λύση να μπορέσουν πολλοί αγρότες μας να βγάλουν τη χρονιά. Με τα 28 και 30 λεπτά το κιλό που είναι σήμερα η αγορά, οι καλύτεροι παραγωγοί έχουν γυρίσει τα χρήματά τους ενώ η πλειονότητα έχει μπει μέσα για τα καλά.
Εξ’ου και η πλέον βαρετή σπορά φέτος: κανείς δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για το πως θα εξασφαλίσει τις επιδοτήσεις, τα περίφημα “καρτελάκια”. Εαν λοιπόν χάσουμε και αυτό το προιόν στους μεγάλους κάμπους, δύο καλλιέργειες θα μας έχουν μείνει: αυτή των φωτοβολταικών και η άλλη των επιδοτήσεων!
Με το πνεύμα αυτό, εντυπωσιάζει το γεγονός οτι κανείς δεν ασχολήθηκε με το θέμα.
Μπορεί οι εν λόγω πληροφορίες να μην είναι της ίδιας σημασίας με αυτές που αφορούν την ασφάλεια των νησιών και του Έβρου που έχουν συνηθίσει να συλλέγουν οι Πρεσβείες . Είναι όμως απαραίτητες, εάν θέλουμε να έχουμε τα χρήματα και τον ακμαίο αγροτικό πληθυσμό να αγοράσουμε όπλα και να στηρίξουμε αξιόμαχο στρατό. Με τα σιτάρια θα πει κάποιος? Ναι με τα σιτάρια αγαπητέ φίλε, που όταν παρ’ ολίγο να μας λείψουν πρόπερσι, έγινε ολόκληρη συζήτηση περί επιδίωξης διατροφικής αυτάρκειας, που ειρήσθω εν παρόδω, είναι εκτός τόπου και χρόνου. Τώρα που πέρασε ο άμεσος κίνδυνος, γιατί να υποτιμήσουμε την σημασία της καλλιέργειας τόσο για τα χρήματα όσο και για την κοινωνική της διάσταση; Ο Καναδάς δεν έχει τέτοια προβλήματα και απλώς θα χάσει κάποια χρήματα από την ιστορία αυτή. Εμείς όμως θα χάσουμε τα αυγά και τα πασχάλια, κυριολεκτικά.
Ετσι λοιπόν, την επόμενη φορά που η Τουρκία θα ξαναβγεί στις διεθνείς αγορές ως εξαγωγέας σκληρού σιταριού και μάλιστα με στυλ ταύρου σε υαλοπωλείο, δεν θα έχει κανείς το δικαίωμα ούτε να εκφράσει έκπληξη ούτε να ψελλίσει δικαιολογίες
Το ξέραμε, το βλέπαμε, απλώς είναι ένα από τα πολλά θέματα που κανείς μας δεν θα ήθελε να συμβεί και με την παράβλεψή του, νομίζαμε ότι το ξορκίζαμε.
