Ροή
Ξεκίνησε διεθνώς η συζήτηση και η ανησυχία των ενδιαφερομένων σχετικά με το ποιος κατέχει και πού την αγροτική γη. Αναμενόμενο, μετά τις εξελίξεις των τελευταίων ετών: πόλεμοι, διατροφική (αν)ασφάλεια, υψηλές τιμές, ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος, αγροτική και περιφερειακή ανάπτυξη.
Στις 15 Δεκεμβρίου 2023, το αμερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας ανακοίνωσε ότι ξένοι υπήκοοι κατέχουν το 3,4% των αγροτικού ενδιαφέροντος εδαφών (καλλιεργούμενη, δασική και κτηνοτροφική γη) ή σε έκταση 13,5 εκατομμύρια στρέμματα ή σε αντιστοιχία το ένα τρίο της ελληνικής καλλιεργούμενης γης. Επεσήμανε μάλιστα η ανακοίνωση, οτι η ετήσια αύξηση των ξένων αγορών μεταξύ 2021 και 2022 ήταν της καθόλου αμελητέας τάξης του 8%, καταλήγοντας οτι αναθεωρεί τον τρόπο συλλογής των στοιχείων, προφανώς λόγω της σπουδαιότητας του θέματος. Κινητικότητα επί του θέματος έχει υπάρξει επίσης σε πολλές Αμερικάνικες Πολιτείες, όπως Μισσισιπί, Αρκάνσας, Μοντάνα, Βόρεια Ντακότα, με τη βασική προτεραιότητάς τους να αποκλείσουν αγορά γης από κινέζικα συμφέροντα.
Μεγαλύτερος αλλοδαπός ιδιοκτήτης γης στις ΗΠΑ είναι Καναδοί υπήκοοι, που κατέχουν το 32% των παραπάνω εδαφών, σε μεγάλο βαθμό δασικές εκτάσεις. Το άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η συνεχής υποχώρηση Κινέζων αγοραστών, μετά βέβαια τις συνεχείς πιέσεις που δέχονται επί του θέματος. Οι Κινέζοι, κατέχουν πια λιγότερο από το 1% της αγροτικής γης στις ΗΠΑ ή 1,5 εκατομμύρια στρέμματα.
Εκτιμάται οτι το μεγάλο ενδιαφέρον των ξένων αγοραστών εστιάζεται εσχάτως στην παραγωγή ενέργειας από εναλλακτικές μορφές. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί κάθε άλλη περίπτωση, ειδικά σε περιπτώσεις άρνησης τοπικών κυβερνήσεων να αδειοδοτήσουν ξένες επενδύσεις στην ενέργεια.
Οι αρχές των ΗΠΑ δεν επιθυμούν την κατοχή αγροτικής γης από ιδιώτες και εταιρείες κινέζικων συμφερόντων για δύο βασικούς λόγους: εμπλοκής της Κίνας στην κρίσιμη αλυσίδα αξίας αλλά και απόσπασης εμπιστευτικών πληροφοριών που δεν επιθυμούν να περάσουν σε αλλοδαπές πηγές
Δηλαδή σε μια κατάσταση διατροφικής κρίσης, που με τις πρόσφατες εξελίξεις μπορούμε να την θεωρήσουμε δυνατή, δεν είναι σαφές πως θα αντιδράσουν εταιρείες αλλοδαπών συμφερόντων, πόσο μάλιστα κινέζικων. Σε μια τέτοια κατάσταση κρίσης, θα ενδιαφερθούν άραγε οι κάτοχοι γης να το πουλήσουν εκεί που θα βρουν καλύτερη τιμή, ή εκεί που έχουν υποχρέωση, τιμώντας ένα συμβόλαιο διατροφικής ασφάλειας; Οι υποθέσεις αυτές δεν είναι εργασίας αλλά πραγματικότητα. Ήδη στις ΗΠΑ κινέζικα συμφέροντα ελέγχουν μετοχικά έναν από τους μεγαλύτερους παίκτες της αγοράς κρέατος, που με τη σειρά του ελέγχει μεγάλες εκτάσεις γης. Ο ρόλος της εν λόγω εταιρείας στην περίοδο του κορονοϊού ελέγχεται ως ύποπτος.
Οι Κινέζοι πριν 15 περίπου χρόνια είχαν αποφασίσει ότι με το 12% (τότε) των εδαφών τους μολυσμένο και την τρομακτική ζήτηση για γη από στέγαση και επιχειρήσεις, δεν είχαν τη δυνατότητα να θρέψουν τον αυξανόμενο και νεανικό τους πληθυσμό. Κατευθύνθηκαν τότε στα πέρατα της γης, αγοράζοντας ή ενοικιάζοντας μακροχρόνια γη που θα ικανοποιούσε τις διατροφικές τους ανάγκες. Ετσι, έφτασαν μέχρι και την πολύπαθη Ουκρανία, αλλά προτίμησαν να αποφύγουν την αγορά και ανέπτυξαν εμπορικού τύπου συνεργασίες. Ποιος ξέρει τι είδαν ή τι έμαθαν ή τι τους σφύριξε τότε κάποιος φίλος. Διότι οι πόλεμοι δεν στήνονται σε ένα βράδυ.
Η στάση των αμερικάνικων αρχών απέναντι στην αγροτική γη και τις μεταβιβάσεις επανεξετάζεται και υπό το πρίσμα των ποικίλων αλλαγών που φέρνει στο αγροτικό τοπίο η κλιματική αλλαγή. Η μείωση της στάθμης για παράδειγμα του μεγάλου πλωτού μέσου μεταφοράς αγροτικών προϊόντων, του ποταμού Μισσισιπί για ολόκληρο τo 2023, έθεσε πολλές περιοχές της χώρας εκτός χάρτη τροφοδοσίας των αγορών, κυρίως των εξαγωγικών αγορών. Υπό το πρίσμα αυτό, οι αρχές δεν θα επιθυμούσαν ένα ακόμη πονοκέφαλο, όπου κάποιοι αλλοδαποί κάτοχοι αγροτικών προιόντων θα καθόριζαν τη στάση τους, όχι με τα συνήθη κριτήρια αλλά υπό άλλο πρίσμα. Ηδη, διάφοροι ξένοι υπήκοοι κατέχουν το 7% των εκτάσεων κοντά στον Μισσισιπί, οι περισσότεροι να ανήκουν ευρωπαϊκής προέλευσης. Για την καλύτερη όμως κατανόηση του θέματος πριν ληφθούν αποφάσεις αποφασίστηκε η εκπόνηση σχετικής μελέτης (House Bill 280).
Στην Δανία τώρα, μετά από μια πρόσφατη αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας, δεν είναι υποχρεωτικό να αποκαλύπτεται το όνομα του αγοραστή αγροτικής γης μετά το 2014. Μάλιστα, δεν είναι πια ανάμεσα στις υποχρεώσεις του αγοραστή αγοραστής γης οτι θα πρέπει να είναι αγρότης με χαρτί από Δανέζικο Αγροτικό σχολείο! Φήμες των τελευταίων ετών, ανέφεραν οτι ένα σημαντικό μέρος των αγροτικών εκτάσεων της χώρας περνάει σταδιακά σε ξένα χέρια. Δημιουργήθηκε λοιπόν μια συμμαχία με το τίτλο “Ποιος κατέχει την γη” οι οποίοι αξιώνουν διαφάνεια. Στα επιχειρήματα που προβάλλουν, ξεχωρίζουν δύο: την ανάγκη ανανέωσης του κλάδου με νέους αγρότες και την διασφάλισης του μέχρι τώρα κόπου τους.
Αναφέρουν λοιπόν οτι λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και προκειμένου οι αγρότες να είναι πιο ανταγωνιστικοί, είναι αναγκασμένοι να αγοράσουν ή ενοικιάσουν καινούργια γη, ώστε να μεγαλώσει η συνολική τους έκταση. Κάθε ημέρα, 2 αγροτικές εκμεταλλεύσεις κλείνουν και συνήθως περνούν στην εκμετάλλευση γείτονά τους. Η τιμή της αγροτικής γης έχει αυξηθεί σημαντικά, αλλά κυρίως έχει αυξηθεί η συνολική αξία μιας βιώσιμης εκμετάλλευσης σε επίπεδα απλησίαστα από ένα νέο αγρότη. Πώς θα γίνει λοιπόν ηλικιακή ανανέωση του αγροτικού τομέα, όταν οι νέοι δεν έχουν αλλά ούτε και μπορούν να εξασφαλίσουν τα μεγάλα χρηματικά ποσά που απαιτούνται για να δημιουργήσουν ή εξαγοράσουν μια βιώσιμη εκμετάλλευση? Και όλα αυτά σημειωτέων, με την ύπαρξη ενός συστήματος εγγυοδοσίας αγοράς γης προς αγρότες, το οποίο παρόλο που αντιβαίνει τους κανόνες της ΕΕ, έχει τύχει εξαίρεσης εδώ και 25 χρόνια που η Δανία είναι μέλος της!
Το δεύτερο σημείο που επικαλούνται οι Δανοί «ενδιαφερόμενοι» επί του θέματος, είναι η διασφάλιση της υπεραξίας που δημιούργησαν οι ίδιοι τα τελευταία χρόνια. Συνασπισμένοι γύρω από δύο κορυφαίες συνεταιριστικές οργανώσεις, την Danish Crown για το χοιρινό κρέας και την Arla για τα γαλακτοκομικά, έχουν επιτύχει να είναι κατά 80% εξαγωγική χώρα, παρόλο που και το καλημέρα εκεί πληρώνεται και μάλιστα ακριβά. Πως το κατάφεραν αυτό; Κατόρθωσαν τα τελευταία 30 χρόνια να αυξήσουν την παραγωγικότητα του αγροτικού τους τομέα κατά το διπλάσιο σε σχέση με την συνολική παραγωγικότητα της Δανέζικης οικονομίας. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που ακολουθεί.
Η Εξέλιξη της παραγωγικότητας στην Δανέζικη Οικονομία
Γιατί λοιπόν τώρα να ξεπουλήσουν την επιτυχία τους αυτή για κάποια «ψωροεκατομμύρια», όσα κι αν είναι αυτά; Διότι οι μεγάλοι κολοσσοί που αναφέραμε, έχουν αξία κυριολεκτικά ανεκτίμητη και υπερβαίνει την όποια λογιστική ή χρηματιστηριακή αποτίμησή τους. Ποιος μπορεί για παράδειγμα να φτιάξει σήμερα στην καρδιά της Ευρώπης ένα σύστημα παραγωγής εκλεκτής και διασφαλισμένης αξίας τροφής; Κανείς απολύτως, όσα χρήματα κι αν διαθέτει. Το επιβεβαίωσαν και οι τελευταίες εξελίξεις. Επαναφέραμε στη Ευρωπαική δημόσια συζήτηση έννοιες ξεχασμένες, όπως διατροφική ασφάλεια, ποσοστό αυτάρκειας κ.α.
Η ΕΕ τώρα κατάλαβε το ανερχόμενο ενδιαφέρον επί του θέματος κι έκανε κάτι που ξέρει καλά: παράγγειλε μια μελέτη επί των υφιστάμενων κρατικών ή άλλων παρεμβάσεων που ισχύουν στην αγορά γης σε 22 χώρες της... Δεν θα εκπλαγείτε εαν μάθετε οτι η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται μέσα σε αυτές… Με τέτοιο χάος που επικρατεί στη δική μας αγορά γης, ποιος μελετητής θα βγάλει άκρη;
Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, η αγροτική γη ξαναμπαίνει στο προσκήνιο. Τώρα θα δώσετε απάντηση στην προ 3/ετίας περίπου είδηση, οτι ο Bill Gates, ένας από τους πιο πλούσιους ανθρώπους στον κόσμο και χωρίς καμία αγροτική παράδοση κι ευαισθησία, αγόρασε τόσο μεγάλη αγροτική έκταση στις ΗΠΑ που έγινε ο μεγαλύτερος αγρότης. Και αυτό παράλληλα με επενδύσεις σε Start up εταιρείες του χώρου της διατροφής για παραγωγή τεχνητού κρέατος, αστικής γεωργίας, κατακόρυφης καλλιέργειας κλπ κλπ. Φαίνεται οτι το διατροφικό και περιβαλλοντικό παιγνίδι τα επόμενα χρόνια θα παιχτεί παράλληλα σε πολλά ταμπλό, ένα από τα οποία θα είναι η συμβατική γεωργία με ανανεωμένο όμως πρόσωπο.
Εκείνο το χωραφάκι που σας άφησε ο παππούς σας στο χωριό, υπάρχει άραγε ή το καταπάτησε ο γείτονας; Μήπως είναι καιρός να ενδιαφερθείτε;
Επι του πιεστηρίου: Εμείς εδώ στη νοτιανατολική γωνιά της Ευρώπης, με τα γνωστά προβλήματα χρήσεων της γης αλλά και της αγροτικής μας οικονομίας, είμαστε «προστατευμένοι» από αλλοδαπούς εισβολείς που θα επιθυμούσαν να παρέμβουν στα αγροτικά μας θέματα. Το μεγάλο θέμα που απασχολεί την αγροτική χώρα, είναι η ραγδαία επέκταση των φωτοβολταικών πάρκων σε περιοχές όπου μέχρι τώρα ασκείτο αγροτική δραστηριότητα. Το Ελληνικό Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, μόλις προχθές έθεσε σε διαβούλευση νομοσχέδιο-σκούπα, όπου μεταξύ άλλων προσπαθεί να τακτοποιήσει το θέμα της εγκατάστασης φωτοβολταικών πάρκων σε παραγωγική γη, εισάγοντας παράλληλα και την έννοια, αγροφωτοβολταικά κι ας μην την κατονομάζει ευθέως στο νομοσχέδιο.
Φαίνεται μάλιστα οτι το ΥΠΑΑΤ ανησυχεί ιδιαίτερα, όπως άλλωστε και ολόκληρος ο αγροτικός κόσμος της χώρας, για την ραγδαία υποχώρηση της γης υψηλής παραγωγικότητας και τις συνέπειές της στην διατροφική μας ασφάλεια και επιθυμεί να απαγορεύσει κάθε άλλη δραστηριότητα πλην της αγροτικής παραγωγής και της παραγωγής ενέργειας στις εν λόγω γαίες.
Συγκεκριμένα στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο αναφέρεται στα άρθρο 33:
Σε αγροτεμάχια που χαρακτηρίζονται από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης της οικείας περιφερειακής ενότητας ως αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας, εκτός από την αγροτική εκμετάλλευση - αγροτική δραστηριότητα, κατά την έννοια του ν. 3874/2010 (Α΄ 151), και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς Α.Π.Ε.. Με την έναρξη ισχύος της κοινής απόφασης του τετάρτου εδαφίου, για την αποδοχή αιτήσεων για χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης που υποβάλλονται στον αρμόδιο Διαχειριστή, προς εγκατάσταση φωτοβολταικών σταθμών εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης του ενός μεγαβάτ (1 MW), στις ανωτέρω εκτάσεις, λαμβάνοντας υπόψη και την ισχύ σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα, σύμφωνα με την κοινή απόφαση του δωδέκατου εδαφίου, απαιτείται η άσκηση καλλιεργητικής δραστηριότητας. Tα είδη και οι καλλιέργειες των φυτών υποδεικνύονται από μελέτη, όπως και οι συνθήκες της καλλιέργειάς τους.
