Η Κομισιόν παρουσίασε την Τετάρτη το φιλόδοξο σχέδιο Παγκόσμια Πύλη (Global Gateway) σαν απάντηση στον κινέζικο Νέο Δρόμο του Μεταξιού, γνωστό και ως πρωτοβουλία Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος (One Belt, One Road ή OBOR). Μέσω της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοινώθηκε ότι ως το 2027, η Ε.Ε. θα επενδύσει 300 δισεκατομμύρια ευρώ παγκόσμια, σε έργα υποδομής, ψηφιακά και κλιματικά έργα ως «καλύτερη εναλλακτική λύση στην Πρωτοβουλία OBOR της Κίνας».
Πρώτη βοήθεια στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες
Το Global Gateway έχει ως πρώτο σκοπό να ενισχύσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της Ευρώπης, άρα να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης του ευρωπαϊκού εμπορίου και την ίδια στιγμή να προωθήσει τους στόχους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής καθώς θα προμοτάρει έργα ψηφιοποίησης που θα βοηθήσουν τεχνολογικά στις ανεπάρκειες που εμφανίστηκαν την περίοδο της πανδημίας.
Ο ανταγωνισμός με το Πεκίνο σε πρώτο πλάνο
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μέχρι την Τετάρτη έβλεπε τη δημοφιλία της στους διαδρόμους των Βρυξελλών να είναι στα κάτω της. Όμως η ανακοίνωση του Global Gateway φαίνεται ότι ήταν το σημείο κλειδί για να την εξυμνήσει σχεδόν όλο το πολιτικό φάσμα της Κομισιόν. Οι εκπρόσωποι όλων των μεγάλων ευρω-ομάδων χαιρέτησαν ως πολύ θετική την εξέλιξη, καθώς δεν υπάρχει έντονη διαφωνία σε σχέση με το ότι το Πεκίνο συνιστά δυνητική απειλή, η οποία πρέπει να αναχαιτιστεί. Μάλιστα στην ομιλία της, η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν, είπε ότι το Global Gateway είναι «ο οδικός χάρτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια παγκόσμια επένδυση σε βιώσιμες υποδομές για να αποδείξει ότι μια προσέγγιση που καθοδηγείται από δημοκρατικές αξίες μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν την παγκόσμια πρόκληση».
«Μπορούμε να κλείσουμε το χάσμα με την Κίνα», είπε επίσης η φον ντερ Λάιεν, για να κάνει σαφές παντού τι ακριβώς εννοεί, ενώ στο επίσημο έγγραφο που συνοδεύει την αναγγελία του Global Gateway διαβάζουμε ότι πρόκειται για μια πρωτοβουλία επενδύσεων που στοχεύει στη διεθνή σταθερότητα και συνεργασία.
Συγκεκριμένα, η ΕΕ, η οποία υπολείπεται στην παραγωγική ικανότητα υποδομών από την Κίνα, θα προσεγγίσει κυρίως τα Βαλκάνια και την Αφρική, «χτυπώντας» τους Κινέζους στο αδύναμο σημείο τους: Θα προσφέρει τα δάνειά της με δικαιότερους και ευνοϊκότερους όρους προκειμένου να περιορίσει τους οικονομικούς κινδύνους που συνδέονται με την κατασκευή μεγάλων έργων. «Θέλουμε να προσφέρουμε αμοιβαία οφέλη μέσω ποιοτικών υποδομών, με βάση τις αξίες και τις αρχές μας», αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο της Ε.Ε. Η στρατηγική θα επικεντρωθεί στις φυσικές υποδομές: από καλώδια οπτικών ινών έως «πράσινες γραμμές» μεταφοράς ενέργειας.
Τα χρηματοδοτικά εργαλεία του Global Gateway
Η στρατηγική Global Gateway βασίζεται στα νέα χρηματοδοτικά μέσα που εισήχθησαν με τον τελευταίο προϋπολογισμό της ΕΕ, όπως το Μέσο Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας - Παγκόσμια Ευρώπη (Ndici), το Μέσο Προενταξιακής Βοήθειας, καθώς και το Interreg, το InvestEu και το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας του EU Horizon Europe. Όλα αυτά τα εργαλεία θα επιτρέψουν στην ΕΕ να κινητοποιήσει δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε τομείς προτεραιότητας. Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Plus, το χρηματοδοτικό σκέλος του μέσου Ndici, θα διαθέσει έως και 135 δισεκατομμύρια ευρώ για εγγυημένες επενδύσεις για έργα υποδομής μεταξύ 2021 και 2027. Έως και 18 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν υπό μορφή απευθείας αναθέσεων από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Μπορούν οι "επιχορηγήσεις" να είναι πιο πετυχημένες από τα δάνεια;
Η στρατηγική Global Gateway βασίζεται στο γεγονός ότι η Κίνα παρέχει δάνεια στις χώρες με τις οποίες αναπτύσσει σχέσεις χτισίματος υποδομών μέσω του OBOR, σύμφωνα με την Επίτροπο Διεθνών Συνεργασιών της ΕΕ Γιούττα Ουρπιλάινεν. Η Ουρπιλάινεν τονίζει ότι η χρηματοδότηση που προσφέρει το Πεκίνο είναι συχνά δυσμενής, μη διαφανής και κάνει ορισμένες φτωχότερες χώρες, ειδικά στην Αφρική, να εξαρτώνται από την Κίνα μέσω του μηχανισμού χρέους που προκύπτει. Η Ε.Ε., σύμφωνα με την φον ντερ Λάιεν, θα διασφαλίσει ότι οι τοπικές κοινότητες θα επωφεληθούν από τα έργα υποδομής στο πλαίσιο του Global Gateway και θα φέρει μαζί της και τον ιδιωτικό τομέα, για τον οποίο η συμμετοχή της Ε.Ε σημαίνει μικρότερο ρίσκο.
Η δυσκολία που έχει η στρατηγική Global Gateway είναι ότι ήρθε με κάποια χρόνια καθυστέρηση, οπότε και η Κίνα έχει σχεδόν εδραιώσει το 30% των επενδύσεων σε υποδομές που γίνονται στην αφρικανική ήπειρο και θα συνεχίσει να "ξοδεύει" χρήματα γι' αυτό το σκοπό. Η Ουρπιλάινεν είναι αισιόδοξη. Ανέφερε ότι "αν κοιτάξω τα στατιστικά στοιχεία, μεταξύ 2013 και 2018 η Ευρώπη ήταν ο μεγαλύτερος πάροχος αναπτυξιακής βοήθειας στον κόσμο και η αναπτυξιακή μας βοήθεια, που είναι καθαρά επιχορηγήσεις, για το 2013-2018, είναι πολύ κοντά στα αναφερόμενα έργα της πρωτοβουλίας OBOR της Κίνας".
Όμως δεν αρκεί προφανώς κανείς να ξοδεύει παρόμοια ποσά ή να προωθεί συγκεκριμένους τρόπους χρηματοδότησης. Στις πολιτικές πρωτοβουλίες έχει σημασία και το timing και μόνο το μέλλον θα δείξει αν η Ε.Ε. έπραξε σωστά τώρα κι αν προλαβαίνει να μπει στο τρένο των παγκόσμιων επενδύσεων.
