Η νίκη του αριστερού υποψήφιου, Γκάμπριελ Μπόριτς, στον δεύτερο γύρο για τις προεδρικές εκλογές στη Χιλή με 56% έναντι του ακροδεξιού υποψήφιου Χοσέ Αντόνιο Καστ που πήρε 44%, ξεκίνησαν μια συζήτηση για τη νίκη του αριστερού ριζοσπαστισμού στη Χιλή έναντι του τυπικού εκπροσώπου του πινοσετισμού, κάνοντας λόγο για οριστική ήττα του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα που γεννήθηκε. Τα πράγματα, ως συνήθως, δεν είναι μονοσήμαντα.
Τα σύμβολα και η πραγματικότητα
Ο Χοσέ Αντόνιο Καστ σαν υποψηφιότητα είχε οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι απωθητικό για τους κεντρώους ψηφοφόρους: Φανατικός οπαδός του ιστορικού δικτάτορα της Χιλής, Αουγκούστο Πινοσέτ και με το ναζιστικό παρελθόν του πατέρα του, ο οποίος αυτοεξορίστηκε στη Χιλή μετά την πτώση του Γ’ Ράιχ, είχε όλα τα χαρακτηριστικά που χρειάζονταν για να πολώσει το εκλογικό σώμα. Παρόλα αυτά, ας μην ξεχνάμε ότι στον πρώτο γύρο έλαβε 53,5% έναντι 46,5% του αντιπάλου του.
Ο Μπόριτς από την άλλη, ένας μιλλένιαλ υποψήφιος ο οποίος αναδύθηκε από τα κοινωνικά κινήματα της Χιλής μετατόπισε το πολιτικό στυλ και τα μηνύματά του από τον πρώτο στον δεύτερο γύρο επενδύοντας στο ότι εκθέτοντας τον αντίπαλό του θα κερδίσει τον πολυπόθητο χώρο στο κέντρο. Η προεκλογική του εκστρατεία δεν εστίασε στα «ακραία» σημεία της συμμαχίας που εκπροσωπεί, όπως είναι η θέση για εθνικοποίηση των εργοστασίων παραγωγής ενέργειας, τα οποία κρίθηκαν «μη ρεαλιστικά» στην πολιτική συγκυρία και αντίθετα έμεινε σε μια πολιτική ατζέντα πιο κοντά σε αυτή των σύγχρονων δυτικών προοδευτικών κομμάτων. Κύριες αιχμές η υψηλότερη φορολόγηση των επιχειρήσεων, η επέκταση της κοινωνικής πρόνοιας, ο τερματισμός του συστήματος των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων, η μεταρρύθμιση της αστυνομίας και η προστασία του περιβάλλοντος.
Οι φόβοι για «ριζοσπαστική αριστερή στροφή» είναι αβάσιμοι
Υπάρχουν πολλοί που φοβούνται ότι θα γίνει ενός τύπου πραξικόπημα και ξαφνικά θα αρχίσουν να επιβάλλονται ριζοσπαστικές αλλαγές. Όμως ο Μπόριτς δεν σκοπεύει απ’ ό,τι φαίνεται μέχρι στιγμής να υπερβεί κατά πολύ τα εσκαμμένα. Αρχικά δυσκολεύεται λόγω του αρνητικού συσχετισμού στη Βουλή και το Κογκρέσο. Η έλλειψη σαφούς πλειοψηφίας του Κογκρέσου περιορίζει κάθε ριζική στροφή προς τα αριστερά, αν και περιορίζει επίσης οποιεσδήποτε προσπάθειες διαρθρωτικής μεταρρύθμισης, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς.
Υπάρχουν επίσης διάφοροι οικονομικοί παράγοντες που θα δείξουν προς τα που θα κινηθεί η διακυβέρνηση Μπόριτς. Ο βασικός είναι η διάρθρωση της οικονομίας της Χιλής, η οποία διατηρεί νομικές διασφαλίσεις για την «ορθόδοξη οικονομική πολιτική» (νόμος φορολογικής ευθύνης, αυτονομία της κεντρικής τράπεζας, στόχευση πληθωρισμού), οι οποίοι δεν μπορούν να αλλάξουν για να διευκολύνουν οποιαδήποτε «ριζοσπαστική αριστερή πολιτική».
Επιπλέον, η απόσυρση κεφαλαίων από τα συνταξιοδοτικά ταμεία για την ενίσχυση της οικονομίας η οποία είχε πληγεί λόγω COVID, μια κίνηση που έκανε ο απερχόμενος Πρόεδρος Πινιέρα, αδυνατίζει τις αποδόσεις του νομίσματος και των κρατικών ομολόγων της Χιλής και δυσκολεύουν το έργο του επόμενου Υπουργού Οικονομικών.
Όλα θα κριθούν στη διαχείριση του χαλκού
Το πιο σημαντικό προϊόν το οποίο συνδέεται με τη Χιλή είναι ο χαλκός. Το νόμισμα της Χιλής έχει μείνει υποτιμηθεί κατά τη διάρκεια του ράλι ανόδου της τιμής του χαλκού από τις αρχές του 2020. Η τιμή του χαλκού ανεβαίνει πάνω από 20% ετησίως, ενώ το πέσο Χιλής υποτιμάται 16%. Παρόλα αυτά, η Χιλή παραμένει ο φθηνότερος εξαγωγέας σκληρών εμπορευμάτων σε όλες τις αναδυόμενες οικονομίες καθώς καλύπτει το 28% της παγκόσμιας παραγωγής χαλκού ή 5,6 εκατ. τόνους το χρόνο.
Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Χιλή ανακοίνωσε μελλοντικές επενδύσεις 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να πετύχει τον στόχο της να διπλασιάσει σχεδόν την παραγωγή χαλκού έως το 2050, μέρος ενός μεγαλύτερου σχεδίου της κορυφαίας χώρας παραγωγού χαλκού στον κόσμο για αύξηση της παραγωγής με παράλληλη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Ο απερχόμενος Υπουργός Ενέργειας και Ορυχείων, Χουάν Κάρλος Τζομπέτ, είχε εξαγγείλει ένα νέο εθνικό σχέδιο εξόρυξης που στοχεύει να αυξήσει την ιχνηλασιμότητα του χαλκού που παράγεται στη Χιλή, να μειώσει τη χρήση νερού και να ενισχύσει την ποικιλομορφία στις εταιρείες εξόρυξης.
Ο εθνικός στόχος είναι να φτάσει η Χιλή την παραγωγή-ρεκόρ 7 εκατομμυρίων τόνων χαλκού ετησίως έως το 2030 και 9 εκατομμυρίων τόνων μέχρι το 2050. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός χρειάζονται να γίνουν στη χώρα 49 έργα ύψους επενδύσεων 74 δισ. δολαρίων. Προφανώς, μια διατάραξη αυτού του εθνικού στόχου προς όφελος της χιλιανής οικονομίας (με πιθανή αύξηση της τιμής του χαλκού και των εσόδων για τη χώρα) θα σήμαινε ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις στις μελλοντικές επενδυτικές αποφάσεις από τους διεθνείς επενδυτές
Το ζήτημα της απλοποίησης της εξόρυξης του λιθίου
Εκτός από τον χαλκό, η Χιλή είναι ο δεύτερος σε μέγεθος παραγωγός λιθίου για μπαταρίες στον κόσμο. Η προηγούμενη κυβέρνηση έχει φτιάξει ένα σχέδιο με πάνω από 70 αλλαγές στη νομοθεσία για το λίθιο που σκοπό έχει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της Χιλής και το άνοιγμα σε ξένους επενδυτές.
Μια ενδεχόμενη αριστερή στροφή σε αυτό το πεδίο μπορεί να οριστεί μόνο από την αύξηση της απόδοσης του λιθίου στο εγχώριο ΑΕΠ. Αυτή τη στιγμή οι εξορυκτικές δραστηριότητες αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% του ΑΕΠ της Χιλής. Οι φόβοι για το ενδεχόμενο μιας πολιτικής στροφής προς τα αριστερά ήταν ένας παράγοντας πίσω από την αδύναμη απόδοση των περιουσιακών στοιχείων της Χιλής φέτος, με τις μετοχές (δείκτης IPSA) να μειώνονται κατά 10% σε ετήσια βάση και το επιτόκιο συναλλάγματος κατά 14%.
Ο Μπόριτς λοιπόν έχει μπροστά του μεγάλες μάχες να δώσει και κυρίως να αποφασίσει τι θα κρατήσει από όσα έχει νομοθετήσει η προηγούμενη κυβέρνηση και τί μπορεί να απορρίψει. Στην οικονομία θα φανεί αν είναι όντως ο πραγματιστής αριστερός που εξαγγέλλει ότι είναι (καθώς δεν υποστηρίζει μοντέλα κρατικοποίησης όπως στην Κούβα ή τη Βενεζουέλα) ή αν τελικά θα μπορέσει να επιβάλλει μια ριζοσπαστική πολιτική μεγάλης κλίμακας.
