Φρένο στην αποκλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή, που επίκεντρό της είναι η κόντρα Παλαιστινίων - Ισραηλινών, θέτει η σύγκρουση ΗΠΑ και Κίνας.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Handelsblatt, έχει περάσει ένας χρόνος από τότε που ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο κρατικός και Κινέζος ομόλογός του, Σι Τζινπίνγκ συναντήθηκαν προσωπικά. Τώρα, υπάρχει ελπίδα για μια συνάντηση στα μέσα Νοεμβρίου.
Η Ουάσινγκτον και το Πεκίνο «εργάζονται προς την κατεύθυνση μιας συνάντησης», ανακοίνωσε ο Λευκός Οίκος το Σαββατοκύριακο, μετά την τριήμερη επίσκεψη στις ΗΠΑ του κορυφαίου αξιωματούχου εξωτερικής πολιτικής της Κίνας Γουάνγκ Γι. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά σχέδια, τόσο ο Μπάιντεν όσο και ο Σι θέλουν να παραστούν στη σύνοδο κορυφής της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (Apec) στο Σαν Φρανσίσκο στις 11-17 Νοεμβρίου.
Οι ηγέτες είχαν να συναντηθούν από τη σύνοδο κορυφής της G20 στο Μπαλί το περασμένο φθινόπωρο. Η προοπτική συνομιλιών σε ανώτατο επίπεδο είναι πλέον μια «θετική εξέλιξη», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, και ο Γουάνγκ έβγαλε επίσης συμφιλιωτικούς τόνους: Η Κίνα θα επιδιώξει «συναίνεση και συνεργασία».
Η αμερικανική κυβέρνηση βλέπει μεγαλύτερη ανάγκη να βελτιωθούν οι επαφές με την Κίνα μετά το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς. «Θέλουμε ανταγωνισμό, όχι νέες συγκρούσεις», τόνισε πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν.
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει προσπαθήσει μάταια να πείσει την Κίνα να επιβάλει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή και, μαζί με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της, να αποτρέψει μια πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ φοβάται ότι το Ιράν, ως οικονομικός υποστηρικτής της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, θα μπορούσε να προκαλέσει έναν πολυμέτωπο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η Ουάσινγκτον ελπίζει ότι το Πεκίνο ειδικότερα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την επιρροή του στο Ιράν για να αποτρέψει κάτι τέτοιο.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Γουάνγκ, ο Μπλίνκεν προέβαλε το ακόλουθο επιχείρημα: Αν η Κίνα ήθελε να ενισχύσει τον ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή, έπρεπε να γίνει αντιληπτή ως υπεύθυνος διεθνής παράγοντας. Η Κίνα «παροτρύνθηκε» να «υιοθετήσει μια πιο εποικοδομητική στάση», ανέφερε το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών.
Αλλά μόλις την Παρασκευή, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Γουάνγκ στις ΗΠΑ, το Πεντάγωνο έδωσε στη δημοσιότητα πλάνα από ένα δραματικό περιστατικό: πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, ένα κινεζικό μαχητικό αεροσκάφος και ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό B-52 είχαν πλησιάσει επικίνδυνα να συγκρουστούν.
Ο πιλότος του κινεζικού αεροσκάφους είχε πετάξει με «μη ασφαλή και αντιεπαγγελματικό τρόπο» κάτω και μπροστά από το αμερικανικό αεροσκάφος, σε απόσταση μόλις τριών μέτρων, που ισοδυναμεί με περίπου τρία μέτρα. Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε τις ΗΠΑ για την κατάσταση, ενώ το Πεντάγωνο απέρριψε τις κατηγορίες.
Τέτοια περιστατικά συμβαίνουν όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια. Η σημερινή περίπτωση υπογραμμίζει για άλλη μια φορά το ενδεχόμενο κλιμάκωσης στον Ινδο-Ειρηνικό - σε μια εποχή, από όλες τις άλλες, που ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή συνεχίζει να οδηγεί στην αποξένωση των υπερδυνάμεων.
«Οι εντάσεις συνεχίζουν να βράζουν κάτω από την επιφάνεια» λέει ο Ράιαν Χας, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Brookings της Ουάσινγκτον. Παρά την επανάληψη των τακτικών ανταλλαγών, δεν υπάρχει «καμία προσέγγιση σε βασικά ζητήματα», όπως ο εμπορικός πόλεμος, η πολιτική ασφαλείας, το λαθρεμπόριο του οπιοειδούς φεντανύλης ή ακόμη και η αντιμετώπιση της Μέσης Ανατολής. Εάν ο Μπάιντεν και ο Σι συναντηθούν τον Νοέμβριο, θα το κάνουν κυρίως «για να επιδείξουν τον κρατικό τους χαρακτήρα σε περιόδους αυξημένης αστάθειας στο διεθνές σύστημα».
Οι ΗΠΑ, ο σημαντικότερος σύμμαχος του Ισραήλ και ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων, βρίσκονται όλο και περισσότερο ανάμεσα στα μέτωπα: Το βράδυ της Πέμπτης, ο αμερικανικός στρατός βομβάρδισε δύο βάσεις στην ανατολική Συρία, για τις οποίες υπάρχουν υποψίες ότι χρησιμοποιούνται από ιρανικές ομάδες.
Η πορεία του Μπάιντεν στο Ισραήλ δεν τον ωφελεί στην προεκλογική εκστρατεία
Εκτός από την εμπλοκή της Ουκρανίας σε πόλεμο κατά της Ρωσίας, η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει να αποτρέψει έναν ακόμη μεγάλο πόλεμο, ειδικά κατά την προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές.
Έτσι, ο Λευκός Οίκος πίεσε για την καθυστέρηση μιας μεγάλης ισραηλινής χερσαίας επίθεσης στη Γάζα και αντ' αυτού για στενά περιορισμένα πλήγματα κατά της Χαμάς. Τα ποσοστά δημοτικότητας του Μπάιντεν στον αμερικανικό πληθυσμό έχουν μειωθεί μετά το ξέσπασμα του πολέμου Ισραήλ-Γάζας, με τους νεότερους, αριστερούς ψηφοφόρους ιδίως να αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την υποστήριξη του Μπάιντεν προς το Ισραήλ, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις.
Ο Σι Γίνχονγκ, καθηγητής πολιτικής στο κρατικό Πανεπιστήμιο Renmin του Πεκίνου, βλέπει την Κίνα σε θέση-κλειδί στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή: «Είναι πιθανό ότι η Κίνα, η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη για το Ιράν μετά τη Ρωσία, θα ζητήσει και θα νουθετήσει την Τεχεράνη να μην αναμειχθεί στον πόλεμο μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ».
Ωστόσο, η Κίνα φαίνεται να έχει μεγαλύτερη πρόθεση να χρησιμοποιήσει την κατάσταση στη Μέση Ανατολή για να τοποθετηθεί ως γεωπολιτική εναλλακτική λύση έναντι των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση στο Πεκίνο έχει επικρίνει τη βία στο Ισραήλ εναντίον αμάχων, αλλά δεν έχει καταδικάσει σαφώς τη Χαμάς για τις επιθέσεις της. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, η Κίνα μπλόκαρε επανειλημμένα τα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ψηφίσματα για την αναγνώριση του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα. Και ενώ ο Μπάιντεν υποδέχθηκε την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στον Λευκό Οίκο λίγο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, ο Σι συναντήθηκε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο Πεκίνο.
Την περασμένη εβδομάδα, φιλιππινέζικα και κινεζικά πλοία συγκρούστηκαν στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η ανάγνωση πολλών παρατηρητών ήταν ότι οι ελιγμοί της Κίνας στα ανοικτά των Φιλιππίνων είχαν ως στόχο να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ να παράσχουν στρατιωτική υποστήριξη σε μια τρίτη χώρα-εταίρο, μαζί με το Ισραήλ και την Ουκρανία.
Στην πραγματικότητα, ο Λευκός Οίκος είχε μόλις πρόσφατα προειδοποιήσει για μια συμφόρηση στις στρατιωτικές προμήθειες στο εξωτερικό, εάν το Κογκρέσο των ΗΠΑ δεν ενέκρινε εγκαίρως νέες αμυντικές πιστώσεις. Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, το Κογκρέσο θα πρέπει να έχει ψηφίσει έναν προϋπολογισμό που θα περιλαμβάνει και στρατιωτικό προϋπολογισμό.
Απειλείται η Ταϊβάν με τον επόμενο πόλεμο;
Αλλά και η κυβέρνηση των ΗΠΑ στέλνει αντιφατικά μηνύματα στο Πεκίνο, άλλοτε καλοπροαίρετα και άλλοτε καταγγελτικά.
Η Ουάσινγκτον, για παράδειγμα, θέλει να αναβιώσει την αμοιβαία επικοινωνία μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων που το Πεκίνο διέκοψε πριν από περισσότερο από ένα χρόνο. Στον Λευκό Οίκο, τα στρατιωτικά καλώδια θεωρούνται ως βάση για την αποτροπή στρατιωτικών ατυχημάτων στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και για στενότερη συνεργασία στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Για το λόγο αυτό, οι ΗΠΑ στέλνουν τη διευθύντρια του Πενταγώνου για την Κίνα, Σίνθια Κάρας, στο λεγόμενο Xiangshan Forum στο Πεκίνο, ένα αμυντικό συνέδριο υψηλού επιπέδου που αρχίζει αυτή την Κυριακή.
Αλλά την ίδια στιγμή, το Πεντάγωνο χτυπάει μια αιχμηρή νότα στην «Ετήσια Έκθεση για την Κίνα», η οποία δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα. Οι Αμερικανοί κατηγορούν την κινεζική κυβέρνηση για «προκλητική συμπεριφορά στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού» και για «δυσανάλογη συσσώρευση όπλων για να επιδείξει την ισχύ της στο εξωτερικό».
Για τον Ράιαν Χας, τον εμπειρογνώμονα του Brookings, καμία από τις δύο πλευρές δεν δίνει σήμερα στον εαυτό της «ψεύτικες ελπίδες για τομές ή δραματική βελτίωση των σχέσεων». Πάνω απ' όλα, η διαμάχη για την Ταϊβάν μοιάζει αδιέξοδη. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το νησιωτικό κράτος οικονομικά και στρατιωτικά εδώ και δεκαετίες, ενώ η Κίνα το θεωρεί μέρος της δικής της επικράτειας και απειλεί όλο και πιο απροκάλυπτα με επιθέσεις.
Το 1979, οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να υποστηρίξουν την αμυντική ικανότητα της Ταϊβάν με την «Πράξη για τις σχέσεις με την Ταϊβάν». Μια επίθεση της Κίνας κατά της Ταϊβάν θα μπορούσε επομένως να οδηγήσει σε πόλεμο μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων, φοβούνται οι ειδικοί. Η Ταϊβάν έχει επίσης οικονομική σημασία επειδή το 90% όλων των τσιπ υψηλής τεχνολογίας παγκοσμίως κατασκευάζονται στο νησί.
Η κατεύθυνση προς την οποία θα ταλαντευθεί το εκκρεμές των σινο-αμερικανικών σχέσεων θα μπορούσε να αποφασιστεί τις επόμενες εβδομάδες. Ο Γου Ξίνμπο, διευθυντής του Κέντρου Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Fudan, δήλωσε στην κινεζική κρατική εφημερίδα Global Times ότι το παράθυρο ευκαιρίας για σταθεροποίηση είναι μάλλον μικρό. Η Κίνα θα παρακολουθεί στενά πώς θα συμπεριφερθούν οι ΗΠΑ μετά από μια πιθανή συνάντηση μεταξύ του Μπάιντεν και του Σι.
Η επόμενη ευαίσθητη στιγμή θα είναι οι εκλογές στην Ταϊβάν τον Ιανουάριο του 2024. Εάν το επικριτικό για την Κίνα Δημοκρατικό Προοδευτικό Κόμμα συνεχίσει να κυβερνά, «οι σχέσεις και στις δύο πλευρές του στενού της Ταϊβάν θα επιδεινωθούν περαιτέρω», δήλωσε ο Γου. Αυτό, με τη σειρά του, θα επηρέαζε αναπόφευκτα τη σχέση ΗΠΑ-Κίνας.
