Ροή
Απομένοντας λιγότερο από δύο εβδομάδες από τις Ευρωεκλογές, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επισκέφθηκε το Βερολίνο σε μία ύστατη προσπάθεια επίδειξης της γαλλογερμανικής ενότητας. Επιδίωξη του Μακρόν, να καθορίσει την ευρωπαϊκή ατζέντα και τις στρατηγικές προτεραιότητες για το μέλλον της Ευρώπης μαζί με τον Γερμανό ομόλογό του, Όλαφ Σολτς.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Ευρώπη δεν είναι σίγουρη εάν η ιστορική γαλλογερμανική κινητήριος δύναμη της ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει αυτή την ευθύνη. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ο Μακρόν και ο Σολτς έχουν μια αδιάφορη έως «παγωμένη» διαπροσωπική σχέση ή ότι οι Γάλλοι κατηγορούν τους Γερμανούς ότι είναι στενόμυαλοι και κρυμμένοι πίσω από τον τριμερή συνασπισμό τους, καθώς και ότι οι Γερμανοί υποστηρίζουν ότι η Γαλλία δεν έχει σωστές θέσεις για την Ουκρανία.
Δεν είναι καν το γεγονός ότι Παρίσι και Βερολίνο βρίσκονται διαμετρικά αντίθετα σε βασικά ζητήματα όπως η ενέργεια. Ο νέος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι ότι ο Σολτς και ο Μακρόν μοιάζουν όλο και πιο αδύναμοι ηγέτες της ΕΕ, πολιτικά αποδυναμωμένοι στο εσωτερικό και ανίκανοι να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη σε ένα κοινό όραμα για την ένωση.
Και οι δύο προεδρεύουν σε οικονομίες που παρουσιάζουν υποτονικούς ρυθμούς ανάπτυξης, κυρίως η Γερμανία. Και οι δύο κινδυνεύουν να ηττηθούν από ακροδεξιά κόμματα ενόψει των Ευρωεκλογών στις 6-9 Ιουνίου. Στην περίπτωση του Μακρόν, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι εκλογές θα μπορούσαν να είναι μια αποτυχία, με το κόμμα Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν να κατατροπώνει το δικό του κεντρώο κόμμα της Αναγέννησης κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίστοιχα, οι Σοσιαλιστές του Σολτς κινδυνεύουν να νικηθούν περνώντας σε μια ταπεινωτική τρίτη θέση από την ακροδεξιά.
Ο συνδυασμός οικονομικής δυσπραγίας, έλλειψης προσωπικής χημείας και πολιτικής αδυναμίας είναι τοξικός και σύμφωνα με επικριτές αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά την εξουσία τους κατά τις διαπραγματεύσεις για τις κορυφαίες θέσεις μετά τις εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου. Ο Ντινγκ Τσουν, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Φουντάν στη Σαγκάη, αναφέρει ότι η επίσκεψη Μακρόν δείχνει ότι οι δύο πλευρές έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία της επίτευξης συναίνεσης και καλύτερου συντονισμού σε βασικά ζητήματα. Περιέγραψε την προσωπική σχέση Μακρόν και Σολτς πολύ λιγότερο εγκάρδια από εκείνη μεταξύ Μακρόν και της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ. Όμως, εάν ο γαλλογερμανικός άξονας χαλαρώσει, θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τη στρατηγική αυτονομία και το συμφέρον της ΕΕ.
Στάσιμη η γαλλογερμανική μηχανή
Μια άμεση συνέπεια είναι ότι η γαλλογερμανική βλάβη του κινητήρα καθιστά την κούρσα διεκδίκησης των κορυφαίων θέσεων στην ΕΕ λιγότερο προβλέψιμη. Κανονικά, Σολτς και Μακρόν θα χρησιμοποιούσαν τη συνάντησή τους στο Βερολίνο για να ευθυγραμμίσουν τις επιλογές τους για τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Με τη Γαλλίδα Κριστίν Λαγκάρντ επικεφαλής της ΕΚΤ, το πιο ισχυρό αξίωμα της ΕΕ - του προέδρου της Κομισιόν - θα πήγαινε συνήθως σε Γερμανό υποψήφιο και θα υποστηριζόταν αυτόματα από τον συνασπισμό στο Βερολίνο. Η Γαλλία θα αναζητούσε έναν ισχυρό δεύτερο ρόλο, πιθανώς έναν ρόλο εκτελεστικού αντιπροέδρου που θα αναλάμβανε το χαρτοφυλάκιο του ανταγωνισμού και της βιομηχανικής πολιτικής.
Όμως, ο Μακρόν δεν έχει υποστηρίξει ανοικτά την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο αξίωμα της προέδρου της Κομισιόν, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές της να συγκεντρώσει την υποστήριξή του. Αντ΄ αυτού κορυφαίος συνεργάτης του αποκάλυψε την προηγούμενη εβδομάδα ότι ο Μακρόν θα ήθελε να στηρίξει τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας και πρώην πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί, σύμφωνα με το Politico, το γεγονός ότι ο Γερμανός σοσιαλδημοκράτης Mάρκους Τονς αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να στηρίξει τον Ντράγκι έναντι της φον ντερ Λάιεν - κάτι που θα μπορούσε να σημάνει περαιτέρω χάος στον γερμανικό συνασπισμό.
Πολιτικές που «πέφτουν στο κενό»
Η επίσκεψη Μακρόν στη Γερμανία χαρακτηρίζεται ως μια σημαντική διπλωματική στιγμή, καθώς ήταν η πρώτη κρατική επίσκεψη Γάλλου ηγέτη εδώ και 24 χρόνια και συνέπεσε με την 75η επέτειο του Βασικού Νόμου της Γερμανίας, που καθορίζει το δημοκρατικό σύνταγμα της χώρας. Ο Μακρόν πρότεινε τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού της ΕΕ για να τροφοδοτήσει τις επενδύσεις στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, την τεχνητή νοημοσύνη και τα πράσινα έργα.
Όμως τέτοιες προτάσεις πέφτουν όλο και περισσότερο στο κενό. Όταν ο Μακρόν εξέθεσε το μεγάλο του όραμα για την Ευρώπη στην αποκαλούμενη ομιλία του Σορβόννη ΙΙ, η αντίδραση από το Βερολίνο ήταν δυσφορία και άρνηση πίσω από κλειστές πόρτες. Ακόμη και όταν το Παρίσι και το Βερολίνο καταφέρνουν να βλέπουν τα πράγματα με την ίδια ματιά, οι προσπάθειές τους να ηγηθούν «πέφτουν στο κενό».
Τον Απρίλιο, οι δύο πλευρές αφιέρωσαν κάποιες ημέρες για να ευθυγραμμίσουν τους στόχους τους στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θα ακολουθούσε. Ο στόχος ήταν να ξεκινήσουν οι συνομιλίες για μια ένωση κεφαλαιαγορών, την οποία ο Ντράγκι έχει περιγράψει ως αναγκαίο βήμα προς την απελευθέρωση της δυναμικής της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ωστόσο, αυτή η γαλλογερμανική πρωτοβουλία έγινε αντιληπτή από μία ομάδα 10 χωρών που δεν συμμετείχαν στις εργασίες για την προετοιμασία του Συμβουλίου, με αποτέλεσμα τα συμπεράσματα να στερούνται συγκεκριμένης δράσης.
Παρ' όλα αυτά, Γερμανία και Γαλλία συμφώνησαν τώρα εκ νέου να προχωρήσουν στην ένωση κεφαλαιαγορών και να στηρίξουν τη δημιουργία ενός κοινού αποταμιευτικού προϊόντος προκειμένου η ΕΕ να μπορέσει να χρηματοδοτήσει μακροπρόθεσμες προτεραιότητες, όπως πράσινη μετάβαση, άμυνα και καινοτομία. Επιπλέον, Μακρόν και Σολτς ζήτησαν από τα οικονομικά επιτελεία τους να προχωρήσουν τις εργασίες για κοινή εποπτεία και εναρμόνιση των κανόνων πτώχευσης, ενώ με προτροπή του γαλλογερμανικού άξονα αναμένεται να ξεκινήσουν οι συζητήσεις στην ΕΕ για το πλαίσιο εκκαθάρισης προβληματικών τραπεζών και ενιαίας ασφάλισης των καταθέσεων, στα πρότυπα των ΗΠΑ, σύμφωνα με πηγές.
Μελέτη που εκπόνησε ο πρώην διοικητής της γαλλικής κεντρικής τράπεζας Κριστιάν Νουαγιέ, έδειξε ότι η ΕΕ υποφέρει από χρόνιες υποεπενδύσεις στις αγορές κεφαλαίου και στην καινοτομία από την χρηματοπιστωτική κρίση και εφεξής με τις πρόσθετες ανάγκες χρηματοδότησης να υπολογίζονται σε 1 τρισ. ευρώ ετησίως έως το 2030.
Η Κίνα είναι ακόμη ένα σημαντικό σημείο δυσλειτουργίας. Ο Σολτς αρνήθηκε να συναντηθεί με τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ από κοινού με τον Μακρόν στις αρχές Μαίου και το Βερολίνο αντιτάχθηκε σθεναρά στις γαλλικές πιέσεις για τη διεξαγωγή έρευνας αναφορικά με τις επιδοτήσεις στα κινεζικά αυτοκίνητα, φοβούμενος αντίποινα.
Το ίδιο ισχύει και με τη διεύρυνση. Ενώ το Παρίσι και το Βερολίνο εργάστηκαν στενά σε μια λευκή βίβλο που διευκρινίζει την ανάγκη για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ ως συμπλήρωμα για την είσοδο νέων μελών, αυτή η συζήτηση έχει έκτοτε «παγώσει» - όπως και η άμεση προοπτική έναρξης επίσημων ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία και τη Μολδαβία. Το αποτέλεσμα; Η Ευρώπη δεν διαθέτει πλέον ούτε κινητήρα ούτε και συνεκτικό οδικό χάρτη.
Μελόνι - Τουσκ ανεβαίνουν
Ενώ το Παρίσι και το Βερολίνο βλέπουν να χάνουν την επιρροή τους, άλλοι ηγέτες της ΕΕ δράττουν την ευκαιρία για να αυξήσουν τη δική τους. Εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και της αποδυνάμωσης του γαλλογερμανικού άξονα, πολιτικοί, όπως ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, η Εσθονή Κάγια Κάλλας και η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι έχουν αναδειχθεί σε ισχυρούς παίκτες στη σκηνή της ΕΕ.
Η Μελόνι βρίσκεται τώρα σε πρωταγωνιστική θέση ως προς τη διαμόρφωση των πολιτικών ισορροπιών μετά τις Ευρωεκλογές, καθώς η φον ντερ Λάιεν χρειάζεται επειγόντως την υποστήριξή της τόσο στο Συμβούλιο όσο και στο Κοινοβούλιο, εάν επιθυμεί μία δεύτερη θητεία. Επίσης, η Γαλλίδα ακροδεξιά πολιτικός Μαρίν Λεπέν «φλερτάρει» την Μελόνι, καλώντας την να συμμετάσχει σε μια διευρυμένη δεξιά ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - κάτι που οι κεντρώοι σύμμαχοι του Μακρόν είναι ανίκανοι να αποτρέψουν.
Όσον αφορά την Πολωνία, ανώτεροι αξιωματούχοι της ΕΕ υπογραμμίζουν ότι ο Τουσκ έχει γίνει μια αναπόφευκτη δύναμη. Αυτό συμβαίνει μέσω της αναβίωσης του λεγόμενου Τριγώνου της Βαϊμάρης που αποτελείται από Παρίσι, Βερολίνο και Βαρσοβία, αλλά θα μπορούσε επίσης να γίνει πιο αμφιλεγόμενο σε περίπτωση που το Παρίσι και η Βαρσοβία καταλήξουν να ανταγωνίζονται για βασικούς ρόλους στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Ωστόσο, ακόμη και οι σκληροπυρηνικοί αντιρρησίες παραδέχονται ότι υπάρχει ένα τίμημα από τη γαλλογερμανική δυσλειτουργία. Όπως είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, δεν μας αρέσει όταν το γαλλογερμανικό ζευγάρι είναι πολύ δυνατό, αλλά επίσης δεν μας αρέσει όταν είναι πολύ αδύναμο, επειδή δεν γίνεται τίποτα.
