Η ενεργειακή δημοκρατία στην αυτοδιοίκηση απαιτεί πρόσβαση σε ηλεκτρικό χώρο, αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και ενεργοποίηση των ενεργειακών κοινοτήτων και του εικονικού συμψηφισμού με στόχο να υλοποιηθούν επενδύσεις και προγράμματα για τη μείωση του ενεργειακού κόστους των ευάλωτων νοικοκυριών και των ΟΤΑ. Αυτό ήταν το βασικό συμπέρασμα από τη συνάντηση εργασίας που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 11 Απριλίου 2025, στο Δημαρχιακό Μέγαρο Αθηνών. Στο πλαίσιο της συνάντησης υπεγράφη ψήφισμα από Δημάρχους και εκπροσώπους Δήμων από όλη την χώρα, με θέμα την «Ενεργειακή Δημοκρατία στην Αυτοδιοίκηση» με βασικά αιτήματα τη δίκαιη πρόσβαση στον ηλεκτρικό χώρο για ΟΤΑ και ενεργειακές κοινότητες και τη χρηματοδότηση έργων ενεργειακών κοινοτήτων για τους Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης.
Πιο συγκεκριμένα, αίτημα των δήμων που υπέγραψαν το ψήφισμα είναι η θεσμοθέτηση και άμεση εφαρμογή ρυθμίσεων που θα εξασφαλίζουν πρόσβαση στον ηλεκτρικό χώρο για έργα ενεργειακών κοινοτήτων ΟΤΑ, με έμφαση σε έργα που εξυπηρετούν δημοτικές υποδομές και ευάλωτα νοικοκυριά. Για τα έργα αυτά πρέπει να εφαρμόζεται το μοντέλο του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Απόλλων» και της πρόβλεψης από το νόμο 5016/24 άρθρο 105 παρ.10 όπου αναφέρεται ότι οι επιλέξιμοι σταθμοί του Προγράμματος προβαίνουν αμελλητί σε τροποποίηση ή έκδοση των απαιτούμενων αδειών για την εγκατάσταση τους και ότι οι αρμόδιες αρχές χειρίζονται τις σχετικές αιτήσεις κατά απόλυτη αρμοδιότητα, ζητείται η επέκταση της εν λόγω πρόβλεψης σε όλες τις ενεργειακές κοινότητες ΟΤΑ που αποσκοπούν στην κάλυψη ενεργειακών αναγκών δημοτικών υποδομών και ευάλωτων καταναλωτών. Ακόμη, όπως επισημαίνεται στο ψήφισμα, όσον αφορά στις προϋποθέσεις εφαρμογής του ενεργειακού και εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού ζητείται να ανοίξει άμεσα η συγκεκριμένη κατηγορία για υποδοχή αιτημάτων όρων σύνδεσης και για τους ΟΤΑ καθώς αποτελούν επίσης φορείς της Γενικής Κυβέρνησης (όπως προβλέπει το άρθρο 28 παρ.1. του ν.5151/24). Στόχος της προτεινόμενης ρύθμισης είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης με εφαρμογή ενεργειακού και εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού. Όσον αφορά στη χρηματοδότηση των έργων ενεργειακών κοινοτήτων ΟΤΑ, οι δήμοι ζητούν να εκδοθεί υπουργική απόφαση για την εφαρμογή του άρθρου 60 του Ν. 5037/2023, ώστε να προκηρυχθούν ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα για έργα ενεργειακών κοινοτήτων ΟΤΑ. Τα προγράμματα αυτά, σύμφωνα με το ψήφισμα, μπορούν να αξιοποιούν τους διαθέσιμους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης που έχουν προβλεφθεί για ενεργειακές κοινότητες, δίνοντας προτεραιότητα σε έργα που αφορούν δημοτικές υποδομές και ευάλωτα νοικοκυριά.
Δούκας: Να αξιοποιήσουμε πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και να γίνουν γρήγορα οι νομικές παρεμβάσεις
Βασικός μοχλός για την επίτευξη της πράσινης μετάβασης των δήμων είναι, σύμφωνα με το ψήφισμα, η χρηματοδότηση προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών και των πολιτών γενικότερα. Προς αυτή την κατεύθυνση υλοποιείται το πρόγραμμα «Απόλλων», το οποίο θεωρείται το μεγαλύτερο πρόγραμμα ενεργειακού συμψηφισμού στη χώρα όπου μέσω της εγκατάστασης νέων ΑΠΕ και του εικονικού συμψηφισμού αναμένεται να ενισχυθούν ενεργειακά τα ευάλωτα νοικοκυριά και να μειωθούν τα ενεργειακά κόστη για τους πολίτες, για τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, τις ΔΕΥΑ και τους ΓΟΕΒ/ΤΟΕΒ. Ωστόσο, όπως επεσήμανε κατά την ομιλία του ο Δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, το πρόγραμμα «Απόλλων» πάει πάρα πολύ αργά.«Υπάρχουν 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τα οποία πρέπει να απορροφηθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2026. Πώς θα απορροφηθούν; Το «Απόλλων» πάει αργά, έχει μια σειρά από δυσκολίες. Γιατί λοιπόν όσοι έχουν φτιάξει ενεργειακές κοινότητες και μπορούν με εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό να έχουμε ενέργεια να μην αξιοποιήσουμε άμεσα τα χρήματα αυτά, τα οποία είναι χρήματα που δίνει η Ευρώπη για ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά και για τους δήμους. Σε σχέση με άλλα ψηφίσματα που κατά καιρούς έχουν γίνει στην ΚΕΔΕ και σε δημοτικά συμβούλια, εδώ έχουμε και συγκεκριμένες εύκολες και γρήγορες νομικές παρεμβάσεις και κατευθύνσεις για να προχωρήσουμε άμεσα», σημείωσε σχετικά. Ταυτόχρονα, όπως ανέφερε, οι προτάσεις αυτές αναμένεται να κατατεθούν στην κυβέρνηση και να τεθούν υπ’ όψιν του υπουργείου προκειμένου να αξιοποιηθούν οι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Στάμτσης: Σημαντικός ο ρόλος των δήμων και των ενεργειακών κοινοτήτων για να πιάσουμε τους στόχους της ενεργειακής μετάβασης
Η Ελλάδα διανύει μια περίοδο αλλαγής του ενεργειακού μείγματος εν μέσω μιας γενικευμένης αστάθειας και των εμπορικών δασμών. Όπως εξήγησε ο γενικός διευθυντής του ΕΣΑΗ, Γιώργος Στάμτσης, βρισκόμαστε στη μέση της ενεργειακής μετάβασης, δηλαδή στα 15.000 μεγαβάτ ΑΠΕ και αυτή η παραγωγή δεν μπορεί πάντα να απορροφηθεί. Η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί μέχρι να εξελιχθεί η αποθήκευση ενέργειας, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Ο κ. Στάμτσης υπογράμμισε ότι χρειάζονται άλλα 15.000 μεγαβάτ για να πιάσουμε τους στόχους και σε αυτό θα πρέπει να συμμετάσχουν και οι δήμοι και οι ενεργειακές κοινότητες οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση. Αναλύοντας περαιτέρω, είπε ότι είναι κρίσιμη η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και τα έργα θα πρέπει να είναι ανοιχτά προκειμένου να συμμετάσχουν οι πολίτες. Στο ίδιο πλαίσιο, έκανε λόγο και για το δεύτερο σύστημα εμπορίας ρύπων που θα δημιουργηθεί και θα αφορά τον κάθε πολίτη ατομικά. Σε δύο χρόνια θα επιβαρυνθούν με τέλος ρύπων και σε έξι χρόνια θα έχουμε πάνω από 4 δις ευρώ τα οποία θα αναδιανεμηθούν στα νοικοκυριά. Ως εκ τούτου, οι δήμοι θα πρέπει να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση του πλαισίου για το πώς θα οριστούν οι δικαιούχοι αυτών των χρημάτων.
Πρόγραμμα «Απόλλων»: Τα «αγκάθια» για τους δήμους
Η συμμετοχή των δήμων στα έργα ΑΠΕ θα πρέπει να είναι ουσιαστική και όχι τυπική. Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, και Α’ Αντιπροέδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, αναλύοντας τα τρωτά σημεία του προγράμματος σημείωσε ότι πρέπει να σταματήσει η τακτική που θέλει τους δήμους και τα νοικοκυριά να έχουν απλά γνώμη και όχι σύμφωνη γνώμη, όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ενώ για τα αντισταθμιστικά οφέλη υπογράμμισε ότι πρόκειται για «ψίχουλα».«Το “Πρόγραμμα Απόλλων”, το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα στους Δήμους, στην πράξη λειτουργεί υπέρ συγκεκριμένων μεγάλων επενδυτών. Δημιουργείται ένα ιδιότυπο ενεργειακό “χρηματιστήριο”, όπου κάποιοι θα πωλούν ενέργεια με κρατικά συμβόλαια, ενώ άλλοι θα καλούνται να την αγοράσουν. Μας υπόσχονται “φθηνή” ή “δωρεάν” ενέργεια για τους ευάλωτους, όμως στην πράξη ούτε δωρεάν είναι ούτε κατανέμεται δίκαια», ανέφερε σχετικά. Για το ίδιο θέμα τόνισε ότι οι δήμοι και οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να διεκδικήσουν τα 15.000 μεγαβάτ που βρίσκονται στον αέρα. Ως προς τα κωλύματα της χρηματοδότησης, οι συμμετέχοντες εκπρόσωποι των ΟΤΑ ανέδειξαν το πρόβλημα της αδυναμίας δανεισμού των ΟΤΑ από τράπεζες, κάτι που καθιστά ως μοναδική λύση την αξιοποίηση των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης ή από άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Τέλος, επανέλαβαν την ανάγκη για ξεχωριστό ηλεκτρικό χώρο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την επαναλειτουργία των ενεργειακών κοινοτήτων.
