Το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Αττικής (ΡΣΑ), τουλάχιστον σε επίπεδο μελέτης, βρίσκεται προς των πυλών. Εξαιτίας της παρέλευσης αρκετού χρονικού διαστήματος από την θεσμοθέτησή του, κρίνεται σκόπιμη από το ΥΠΕΝ η εκπόνηση μελέτης για την άμεση αξιολόγηση και αναθεώρηση του ρυθμιστικού σχεδίου, και ενώ δεν έχουν τηρηθεί όσα προβλέπονται στο υφιστάμενο Ρυθμιστικό που θεσπίστηκε με νόμο πριν 11 χρόνια (ν. 4277/2014). Πλέον, οι αρχικές διεργασίες δρομολογούνται με σκοπό την αξιολόγηση και όπου απαιτείται αναθεώρηση του ΡΣΑ.
Ειδικότερα, μέσω της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του Υπερταμείου (Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας - Ε.Ε.ΣΥ.Π.), για λογαριασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προχωρά η ωρίμανση της διαγωνιστικής διαδικασίας για την επιλογή αναδόχου εκπόνησης μελέτης «ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ-ΑΤΤΙΚΗΣ». Η μελέτη (κόστους σχεδόν 1 εκατ. ευρώ) έχει ενταχθεί στον Άξονα Προτεραιότητας 2: «Αστική Αναζωογόνηση και Λοιπές Δράσεις ΠΙ» του Χρηματοδοτικού Προγράμματος «ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ» έτους 2021 του Πράσινου Ταμείου, από όπου θα λάβει και τη χρηματοδότησή της. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών από ενδιαφερόμενες μελετητικές εταιρείες ορίστηκε για τις 12/03/2025.
Όπως σημειώνεται αναφορικά με τη σκοπιμότητα της αναθεώρησης του ΡΣΑ «οι σημαντικές κοινωνικό οικονομικές αλλαγές ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, αλλά και οι περιβαλλοντικές συνθήκες που αλλάζουν λόγω της κλιματικής αλλαγής, υπερτονίζουν την ανάγκη αφενός για την αξιολόγηση του υπάρχοντος σχεδίου, αφετέρου για τον εμπλουτισμό του και την αναθεώρηση του σε συγκεκριμένους τομείς».
Προστίθεται, μάλιστα, ότι παρατηρούνται «σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των ρυθμίσεων του ν. 4277/2014 αναφορικά με την αξιολόγηση της εφαρμογής του ΡΣΑ, και ειδικότερα στις ρυθμίσεις των άρθρων 35 (κατάρτιση των προβλεπόμενων ανά διετία εκθέσεων εφαρμογής του ΡΣΑ), 36 (για την κατάρτιση των απαιτούμενων σχεδίων δράσης του προγράμματος δράσης για την εφαρμογή του ΡΣΑ), και 37 (για την υλοποίηση του προβλεπόμενου συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης του ΡΣΑ, βάσει δεικτών).
Επί τάπητος πληθυσμιακές τάσεις, μεταναστευτικό, οικονομία/τουρισμός, πολεοδομικά, οικιστικό απόθεμα
Περαιτέρω, όπως επίσης τονίζεται βασικά ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ένα επικαιροποιημένο ΡΣΑ και να προταθεί ο τρόπος διαχείρισής τους μεταξύ άλλων αφορούν:
· Πληθυσμιακές τάσεις σε επίπεδο δημογραφικών δεδομένων (νέα απογραφή ΕΛΣΤΑΤ 2021) και κοινωνικοοικονομικών μεταβολών για την δεκαετία 2011-2021. Κατόπιν της πρόσφατης απογραφής είναι κρίσιμο το ΡΣΑ να λάβει υπόψη του τα νέα δημογραφικά δεδομένα και τις τάσεις που θα προκύψουν. Οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές των δύο τελευταίων δεκαετιών (δεδομένων και των ελλείψεων σε στοιχεία της απογραφής του 2011) δεν έχουν αποτυπωθεί επαρκώς στην κινητικότητα του πληθυσμού. Η ανάλυση των δημογραφικών δεδομένων της νέας απογραφής αναμένεται να δώσει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το κατά πόσο η κρίση επηρέασε την πληθυσμιακή κινητικότητα και τη χωρική διασπορά του τόσο εσωτερικά της Αττικής, όσο και εξωτερικά (από/προς την Αττική).
· Μεταναστευτικές ροές (προβλήματα/ προοπτικές). Η ένταση των μεταναστευτικών ροών τα τελευταία χρόνια στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου έχει αυξηθεί σημαντικά δεδομένων των κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων στις παραδοσιακές χώρες προέλευσης. Οι σύγχρονες μητροπόλεις του ευρωπαϊκού Νότου, συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας, καλούνται να θέσουν το ερώτημα της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών με όρους απασχόλησης, εξασφάλισης κατοικίας, πρόσβασης σε δομές υγείας και πρόνοιας κ.τ.λ.
· Το φαινόμενο της υποβάθμισης και της «περιθωριοποίησης» περιοχών απασχολεί τα τελευταία χρόνια αρκετούς Δήμους της Πρωτεύουσας. Ο εντοπισμός των περιοχών αυτών και των συνθηκών που οδήγησαν και συντηρούν τα φαινόμενα αυτά είναι σκόπιμο να οδηγήσει σε προτάσεις συγκεκριμένων πολιτικών κινήτρων και παρεμβάσεων με ενιαίο χαρακτήρα που να εκφεύγει του τοπικού χαρακτήρα του φαινομένου.
· Κλαδικές και διαρθρωτικές αλλαγές της οικονομικής ανάπτυξης και εξέλιξης της Περιφέρειας (αποβιομηχάνιση – τριτογενοποίηση – κεντρικές λειτουργίες, ανάπτυξη και εξέλιξη ζωνών παραγωγικών δραστηριοτήτων, ανάπτυξη και διάχυση στον αστικό ιστό χρήσεων τουρισμού, νέες μορφές τουριστικής ανάπτυξης). Ενδεικτικά αναφέρονται ο τουρισμός με τις νέες μορφές του ως ένας από τους βασικούς μοχλούς της οικονομίας, οι χωρικές συγκεντρώσεις εξειδικευμένων δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα (π.χ. δομές υγείας, υπερτοπικό εμπόριο, γραφειακές συγκεντρώσεις, τριτοβάθμια εκπαίδευση κ.τ.λ.), η εξειδίκευση της χωρικής ανάπτυξης του δευτερογενούς τομέα, ο διακομιστικός χαρακτήρας περιοχών σε συνδυασμό με τον νέο ρόλο του λιμανιού και των σιδηροδρομικών υποδομών.
· Ολοκλήρωση του Πολεοδομικού Σχεδιασμού στους Δήμους της Αττικής. Η πλειονότητα των δήμων της Αττικής διαθέτουν σήμερα πολεοδομικά σχέδια, τα οποία όμως είναι σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένα και δεν απαντούν στις σύγχρονες πολεοδομικές προκλήσεις (Γ.Π.Σ. σε επίπεδο οικισμού, ξεπερασμένων και θεσμικά χρήσεων γης, αλλά και διοικητικής δομής λόγω του Προγράμματος Καλλικράτης). Η ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού στους δήμους της Αττικής είναι επιτακτική καθώς και η παρακολούθηση των αποτελεσμάτων τους και η σύνδεσή/συσχέτιση τους με το υπερκείμενο πλαίσιο του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού.
· Το οικιστικό απόθεμα της Αθήνας/Αττικής άλλαξε σημαντικά κατά τη διάρκεια των χρόνων της οικονομικής κρίσης τόσο σε μέγεθος, όσο και σε χαρακτηριστικά. Το real estate έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των κεντρικών κυρίως γειτονιών με σημαντικές αλλαγές στη κοινωνική τους σύνθεση. Η πάγια πολεοδομική θεώρηση των τελευταίων χρόνων για μίξη των χρήσεων γης φαίνεται να ανατρέπεται από το «χέρι» της αγοράς και αναζητούνται οι όροι και οι πολιτικές που θα μπορούσαν να ανασχέσουν τη συγκεκριμένη τάση.
· Αντιμετώπιση του γερασμένου κτιριακού δυναμικού που εντοπίζεται σε παραδοσιακές οικιστικές περιοχές της Πρωτεύουσας. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα γειτονιών όπως το Παγκράτι, η Κυψέλη, οι Αμπελόκηποι, η Νεάπολη κ.λ.π. που αναπτύχθηκαν κατά κύριο λόγο τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 με νέες τότε πολυκατοικίες. Το κτιριακό δυναμικό των περιοχών αυτών «γερνάει» συνολικά και θα πρέπει να βρεθούν τρόποι αντιμετώπισης της τάσης αυτής.
· Αυθαίρετη δόμηση. Το ζήτημα της αυθαίρετης δόμησης έχει οδηγήσει διαχρονικά στην σταδιακή υποβάθμιση του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος. Από το 2010 μέχρι σήμερα τέσσερις Νόμοι έχουν ψηφιστεί για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων υποδηλώνοντας την πολιτική πρόθεση της αντιμετώπισης του ζητήματος.
· Διαχείριση αστικών κενών (π.χ. στρατόπεδα εντός αστικού ιστού, μεγάλες αποβιομηχανοποιημένες εκτάσεις, νεκροταφεία κ.λπ.) και παράλληλα τάσεων ερήμωσης ή εγκατάλειψης περιοχών και κτιριακού δυναμικού (π.χ. γειτονιές κέντρων Αθήνας και Πειραιά, εγκαταλελειμμένες βιομηχανίες εντός αστικού ιστού κ.λπ.). Αξιολόγηση υφιστάμενων έργων αναπλάσεων και σχεδιασμού σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΡΣΑ.
Οι αναπλάσεις περιοχών και ακινήτων
Επισημαίνεται ότι το 2022 αναμένεται να ξεκινήσουν να υλοποιούνται αναπλάσεις ακινήτων, κυρίως πρώην βιομηχανιών, λειτουργώντας συμπληρωματικά με την ανάπλαση της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Οι κυριότερες από αυτές είναι η δημιουργία του «Κυβερνητικού Πάρκου» στην έκταση της ΠΥΡΚΑΛ, με τη μεταφορά σε αυτό εννέα Υπουργείων, η δημιουργία ενός πάρκου βιοτεχνολογίας στην Παιανία, εντός του ΒΙΟ.ΠΑ. Παιανίας, η ανάπτυξη της Πολιτείας Καινοτομίας στο Νέο Φάληρο του Πειραιά, με διαγωνισμό ΣΔΙΤ στο ακίνητο της πρώην ΧΡΩΠΕΙ, επί της οδού Πειραιώς, η υλοποίηση ανάπτυξης των πρώην Κτημάτων Καμπά στην Κάντζα της Παλλήνης (Cambas Park), η δημιουργία πάρκου πολιτισμού και φιλοξενίας στον Ταύρο, στις παλιές εγκαταστάσεις της Βιοχάλκο στην οδό Πειραιώς 252, πλησίον της Σχολής Καλών Τεχνών και του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
Μεταφορές, κυκλοφορία, περιβάλλον και πράσινο
· Αξιολόγηση υφιστάμενου συστήματος μεταφορών και κυκλοφορίας σε σχέση με τους νέους προωθούμενους τρόπους αστικής κινητικότητας (δίκτυο πεζοδρόμων, μέσα μεταφοράς φιλικά στο περιβάλλον όπως ποδήλατο, μικροκινητικότητα, ηλεκτροκίνηση (e-mobility), κ.λπ.). Προγραμματισμός και εξέλιξη νέων έργων υποδομής, διασφάλιση ολοκληρωμένου μεταφορικού δικτύου.
· Αξιολόγηση υφιστάμενου δικτύου πρασίνου και χώρων εκτόνωσης. Εμπλουτισμός προτύπων και διασφάλιση κινήτρων για την αναβάθμιση, επέκταση και διασύνδεση του δικτύου (π.χ. διασύνδεση του παραλιακού μετώπου με τους μεγάλους χώρους εκτόνωσης εντός του αστικού ιστού, πράσινες συνδέσεις των ορεινών όγκων με το παραλιακό μέτωπο) για τη βελτίωση του μικροκλίματος της Πρωτεύουσας.
· Περιβαλλοντική-δασική διαχείριση και προστασία. Η περιβαλλοντική διάσταση του αστικού σχεδιασμού γίνεται όλο και περισσότερο επίκαιρη δεδομένης της κλιματικής αλλαγής. Οι διαρκείς καταστροφές στο περιαστικό και δασικό περιβάλλον της Αττικής κάνουν επιτακτικότερη την ανάγκη για την πρόληψη – προστασία και τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος μέσω του χωροταξικού σχεδιασμού και συγκεκριμένα του νέου ΡΣΑ. Σημαντικό θέμα που θα πρέπει να ρυθμίζεται αποτελεί και η αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος μετά από φυσικές καταστροφές αλλά και ο προγραμματισμός σημαντικών έργων υποδομής τόσο για την πρόληψη όσο και για τη διαχείριση φυσικών καταστροφών.
· Διαχείριση υδάτινων πόρων, υγρότοποι ρέματα, ποτάμια, κλπ.
· Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ανθεκτικότητα, κλπ.
