Η «αποφράς» ημέρα της 15ης/8/1971 και τι μας λέει για το σήμερα

Είναι πραγματικά ένας κόσμος γεμάτος… παράδοξα.

Θα μπορούσε να είναι διασκεδαστικό αν δεν έκρυβε τόσους εφιάλτες.

Σε λίγες ημέρες είναι η επέτειος του μεγάλου «συμβάντος», αν μας επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουμε όρους σημαντικούς για την φιλοσοφία.

Πριν από 52 χρόνια, στα μέσα του Αυγούστου του 1971, «έσπασε» η οικονομική σχέση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η ανοικοδόμηση του πλανήτη μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναφερόμαστε στην συμφωνία του Μπρέτον Γουντς (1945) με την οποία είχε καθοριστεί ότι όποιος είχε στα χέρια του μια ουγκιά χρυσού, ήταν το ίδιο σαν να κρατούσε 35 δολάρια εγγυημένα από τις ΗΠΑ.

Μετά από μήνες εσωτερικών ζυμώσεων και αντιρρήσεων ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρ. Νίξον ανακοίνωσε σε ένα… έκπληκτο πλανήτη ότι όποιος κρατάει πλέον στα χέρια του 35 δολάρια δεν μπορεί να τα εξαργυρώσει στο Fort Knox (το αμερικάνικο θησαυροφυλάκιο) με μία ουγγιά χρυσό!
Και το ερώτημα με το οποίο βρέθηκαν παγιδευμένοι όλοι στον πλανήτη ήταν πρωτοφανές : τότε τι είναι αυτό που κρατάμε στα χέρια μας, αυτό που αποκαλούμε δολάριο;

Πέρασε μία δεκαετία αλλεπάλληλων κρίσεων, πληθωρισμού, πολέμων, ανατροπών μέχρι που ο επικεφαλής της Fed Πωλ Βόλκερ (1981), αποφάσισε (με την συμφωνία της Ουάσιγκτον βέβαια) να ανακοινώσει στον πλανήτη ότι όποιος έχει δολάρια στην κατοχή του, δεν μπορεί να τα ανταλλάξει με χρυσό αλλά θα μπορεί να παίρνει «τόκο» από τις ΗΠΑ κάπου 18%!

Αυτό από μόνο του κατέστρεψε (στις ΗΠΑ και στον πλανήτη) πολλές επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας, παραγωγικούς τομείς, κλ.π., που χρωστάγανε σε δολάρια και τώρα έπρεπε να πληρώσουν με τον απίθανο «τόκο» 18%.

Αλλά ταυτόχρονα έκανε το δολάριο και πάλι ένα «μέρος» στο οποίο όλοι ήθελαν να βάλουν τα λεφτά τους, τόσο μεγάλη «απόδοση» που έδινε.

Και κάπως έτσι ο κόσμος άρχισε να ασχολείται μαζικά με τις επενδύσεις που «από το χρήμα βγάζουν χρήμα», χωρίς να χρειάζεται να μεσολαβήσει η επένδυση σε ένα εργοστάσιο, άνθρωποι που δουλεύουν σ’ αυτό, προϊόντα που φτιάχνονται και προϊόντα που πουλιούνται και αγοράζονται.

Το «παιχνίδι» αυτό παρέδωσε στις χρηματιστηριακές αγορές τον «Όλυμπο» της παγκόσμιας Οικονομίας.

Το κυρίαρχο αγαθό πλέον ακούει στο όνομα εμπόρευμα «χρέους» και μάλιστα σε δολάρια.

Ένας πολύ ισχυρός «σεισμός» το 2008, ράγισε τα θεμέλια αυτού του υπερ-παγκόσμιου παλατιού στην κορφή του κόσμου, αλλά αυτό ακόμα και έτσι συνέχισε να κυριαρχεί στις ζωές των θνητών.

Βέβαια – θεός φυλάξει - κανείς δεν είχε πετάξει μέχρι τότε στα «σκουπίδια» τον χρυσό, αυτό το… άχρηστο λαμπερό μέταλλο, που εξακολουθούσε παρ’ όλα αυτά από την παράμερη και σκοτεινή γωνιά του, να είναι ο μέγας αναμφισβήτητος – ιστορικά - μετρητής της «αξίας».

Τελευταία μάλιστα μετά τον μεγάλο «σεισμό» του 2008 και αφού απέτυχαν διάφορα άλλα εργαλεία, για να σταθεροποιηθεί το οικοδόμημα, κάποιοι άρχισαν να ξαναμαζεύουν χρυσό και να τον βάζουν σαν στήριγμα στα θεμέλια του δικού τους «σπιτιού». Πολλούς τόνους χρυσού…

Το δολάριο όμως παρέμεινε ο κυρίαρχος του παιχνιδιού και όλοι συνέχισαν να «εκδίδουν» τα δικά τους νομίσματα στην βάση του «άφθονου» αυτού υλικού που τυπώνεται στην Ουάσιγκτον και αυξάνεται διαρκώς η προσφορά του, όσο πιο πολύ μεγαλώνει το χρέος του οικονομικού γίγαντα που λέγεται αμερικάνικη οικονομία.

Μέχρι που κάποια στιγμή το 2011, λίγο μετά τον «σεισμό» του 2008, ένας από τους μεγάλους ειδικούς περί την αξιοπιστία αυτού του κυρίαρχου προϊόντος που ακούει στο όνομα χρέος, τόλμησε να δηλώσει ότι αυτό το προϊόν «δεν είναι το πλέον αξιόπιστο, δεν είναι πλέον ΑΑΑ». Γιατί; Γιατί αυτοί που το εκδίδουν πολιτικά και οικονομικά δεν είναι πλέον τόσο αξιόπιστοι όσο ήταν πριν.

Ανησυχία απλώθηκε σ’ ολόκληρο τον πλανήτη γιατί αυτός που το είπε είχε βαρύ όνομα. S&P τον έλεγαν και ήταν μέλος από τα πιο σημαντικά της οικογένειας, που φτιάχνει αυτό το προϊόν του χρέους στην Ουάσιγκτον.

Ο καιρός πέρναγε, πανδημίες ήρθαν και έφυγαν, πόλεμος ήρθε και δεν λέει να… φύγει, νέες διαφωνίες για το πόσο από αυτό το «προϊόν» πρέπει να παράγεται ξέσπασαν και ξαφνικά νάσου και δεύτερο ισχυρό μέλος της οικογένειας (Fitch) βγαίνει και λέει, «προσέχετε όσοι παίρνετε αυτό το ‘προϊόν’ στα χέρια σας, δεν είναι τόσο καλό όσο λένε...».

Και όλοι άρχισαν να κοιτάζονται για το τι πραγματικά συμβαίνει…

Όταν τα δύο από τα τέσσερα παιδιά της «οικογένειας» λένε ότι το «προϊόν» αυτό (το αμερικάνικο χρέος) δεν είναι τόσο αξιόπιστο όσο λένε, κάτι σοβαρό συμβαίνει.

Πολύ περισσότερο μάλιστα που τόσο το 2011 όσο και το 2023, τόσο η S&P όσο και η Fitch, αναφέρουν τις ίδιες ακριβώς αιτίες σαν τις υπεύθυνες της αναξιοπιστίας: την αδυναμία πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης της κατάστασης στις ΗΠΑ…

Και τότε όλοι όσοι σ’ αυτό τον πλανήτη, «έκοβαν» και συνεχίζουν να «κόβουν» το δικό τους νόμισμα με βάση τα «πακέτα» του αμερικανικού χρέους (δολάρια) που έχουν στο δικό τους χρηματοκιβώτιο, κοιτάζουν στον καθρέφτη και αναρωτιούνται τι ακριβώς έχουν στο θησαυροφυλάκιό τους και πόσα άλλα προϊόντα θα μπορούν να αγοράζουν με αυτό από αύριο…

Κάποιοι μάλιστα αποφάσισαν να «μαζευτούν» σε μία συνάντηση στην Ν. Αφρική στα τέλη του μήνα, συνάντηση των Brics την αποκαλούν και συμμετέχουν σ’ αυτή οι μεγαλύτερες μετά τις ΗΠΑ οικονομίες του πλανήτη, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Βραζιλία, κλ.π.. Μαζεύονται για να δουν αν και πως μπορούν να απαλλαγούν, έστω και εν μέρη από αυτό το αμφίβολης πλέον ποιότητας αξιακό «προϊόν» που λέγεται χρέος/δολάριο.

Δεκάδες άλλοι που έμαθαν για την συνάντηση ζήτησαν να συμμετάσχουν και αυτοί γιατί και τα δικά τους θησαυροφυλάκια είναι γεμάτα από αυτό που λέγεται «αμερικάνικο χρέος».

Το χειρότερο είναι ότι την αμφιβολία για την ποιότητα αυτού του προϊόντος την τροφοδοτούν κατά πρώτο λόγο – μαζί με την S&P και την Fitch - οι συζητήσεις που ΤΩΡΑ γίνονται στην Ουάσιγκτον και μάλιστα σε μέρη που ακούγονται οι επίσημες γνώμες, όπως το Κογκρέσο.

Εκεί η κα Γέλεν πρώην επικεφαλής της Fed και νυν επικεφαλής του Υπ. Οικονομικών στις ΗΠΑ, ενημέρωσε σχετικά πρόσφατα (σε ελεύθερη μετάφραση) ότι «οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνηθίσουν πλέον σε μία νέα κατάσταση όπου ο κυρίαρχος ρόλος του δολαρίου στην διεθνή οικονομία δεν είναι δεδομένος…».

Κάπου σ’ αυτό το σημείο ήμαστε ΣΗΜΕΡΑ.

Δηλαδή 52 χρόνια από εκείνη την αποφράδα ημέρα που ο Ρίτσαρντ Νίξον το 1971, με ζωντανό τηλεοπτικό μήνυμα, ενημέρωσε τον κόσμο ότι οι «καλές ημέρες» που ακολούθησαν την Νίκη στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουν τελειώσει… Και ότι από δω και μπρος, όπως λένε και οι Κρητικοί… «ξασας».

Γ. Αγγέλης