Με πρόταση κανονισμού για τον οικολογικό σχεδιασμό, η οποία τέθηκε σε διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση από την Τρίτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να θωρακίσει τους καταναλωτές από το Greenwashing και να εξοικονομήσει ενεργειακούς πόρους προωθώντας παράλληλα τη αρχή της κυκλικότητας.
Η νέα πρόταση επεκτείνει το υφιστάμενο πλαίσιο οικολογικού με την κάλυψη του ευρύτερου δυνατού φάσματος προϊόντων και με τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των απαιτήσεων με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται τα προϊόντα. Μεταξύ άλλων, καθορίζει νέες απαιτήσεις για να καταστούν τα προϊόντα πιο ανθεκτικά, αξιόπιστα, επαναχρησιμοποιήσιμα, αναβαθμίσιμα, επισκευάσιμα, ευκολότερα στη συντήρηση, την ανακαίνιση και την ανακύκλωση, καθώς και αποδοτικότερα ως προς την ενέργεια και τους πόρους.
Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης μέτρα για τον τερματισμό της καταστροφής μη πωληθέντων καταναλωτικών αγαθών, καθώς και για την επέκταση των πράσινων δημόσιων συμβάσεων και την παροχή κινήτρων για βιώσιμα προϊόντα.
Ειδική μέριμνα για τα δομικά προϊόντα
Η νέα πρόταση προωθεί την αναθεώρηση του κανονισμού για τα δομικά προϊόντα δημιουργώντας ένα εναρμονισμένο πλαίσιο για την αξιολόγηση και τη γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιδόσεων των δομικών προϊόντων. Οι νέες απαιτήσεις για τα προϊόντα θα διασφαλίσουν ότι ο σχεδιασμός και η κατασκευή των δομικών προϊόντων βασίζονται στην πλέον σύγχρονη τεχνολογία, ώστε να καθίστανται τα προϊόντα αυτά πιο ανθεκτικά, επισκευάσιμα, ανακυκλώσιμα και ευκολότερα στην ανακατασκευή τους.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 50 % περίπου της εξόρυξης και κατανάλωσης πόρων, για πάνω από το 30 % των συνολικών αποβλήτων που παράγει ετησίως η ΕΕ, για το 40 % της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια.
Αλλάζει προφίλ η γρήγορη μόδα
Τα ειδικά μέτρα θα περιλαμβάνουν και απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, σαφέστερη πληροφόρηση, ψηφιακό διαβατήριο προϊόντος και υποχρεωτικό ενωσιακό πρόγραμμα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Προβλέπει επίσης μέτρα για την αντιμετώπιση της ακούσιας ελευθέρωσης μικροπλαστικών από κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τη διασφάλιση της ακρίβειας των οικολογικών ισχυρισμών και την προώθηση κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών επαναχρησιμοποίησης και επισκευής. Για την αντιμετώπιση της γρήγορης μόδας, η στρατηγική καλεί επίσης τις εταιρείες να μειώσουν τον αριθμό των συλλογών ετησίως, να αναλάβουν την ευθύνη και να αναλάβουν δράση για την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος άνθρακα και του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους, και καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ευνοϊκά φορολογικά μέτρα για τον τομέα της επαναχρησιμοποίησης και επισκευής. Η Επιτροπή θα προωθήσει τη μετάβαση αυτή και με δραστηριότητες ευαισθητοποίησης.
Τα οφέλη
Όπως εκτιμά η Επιτροπή, ο καθορισμός κριτηρίων όχι μόνο για την ενεργειακή απόδοση, αλλά και για την κυκλικότητα και τη συνολική μείωση του περιβαλλοντικού και κλιματικού αποτυπώματος των προϊόντων, θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανεξαρτησία ως προς την ενέργεια και τους πόρους και σε λιγότερη ρύπανση. Θα ενισχύσει την ενιαία αγορά, με την αποφυγή της ύπαρξης αποκλίνουσας νομοθεσίας σε κάθε κράτος μέλος, και θα δημιουργήσει οικονομικές ευκαιρίες για καινοτομία και δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδίως όσον αφορά την ανακατασκευή, τη συντήρηση, την ανακύκλωση και την επισκευή. Μάλιστα, η πρόταση θα θεσπίσει ένα πλαίσιο και μια διαδικασία μέσω των οποίων η Επιτροπή, σε στενή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, θα καθορίσει σταδιακά τις απαιτήσεις για κάθε προϊόν ή ομάδα προϊόντων.
Ως προς τις αλλαγές για τα δομικά προϊόντα, αξίζει να σημειωθεί ότι το οικοσύστημα των δομικών κατασκευών αντιπροσωπεύει σχεδόν το 10 % της ενωσιακής προστιθέμενης αξίας και απασχολεί περίπου 25 εκατομμύρια άτομα σε περισσότερες από 5 εκατομμύρια επιχειρήσεις. Η βιομηχανία δομικών προϊόντων αριθμεί 430.000 εταιρείες στην ΕΕ, με κύκλο εργασιών 800 δισ. ευρώ. Πρόκειται κυρίως για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτές αποτελούν βασικό οικονομικό και κοινωνικό πλεονέκτημα για τις τοπικές κοινότητες στις ευρωπαϊκές περιφέρειες και πόλεις.
Ομοίως, η νέα στρατηγική για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στοχεύει στο να παράσχει στήριξη καθ' όλη τη διάρκεια της μετασχηματιστικής του πορείας.
Νέες απαιτήσεις για να προστατευτούν οι καταναλωτές από το Greenwashing
Επιπλέον, οι ειδικές ανά προϊόν απαιτήσεις πληροφόρησης θα διασφαλίσουν ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αγορών τους. Όλα τα προϊόντα που υπόκεινται σε ρύθμιση θα διαθέτουν ψηφιακά διαβατήρια προϊόντος, κάτι το οποίο θα διευκολύνει την επισκευή ή την ανακύκλωση των προϊόντων, καθώς και την παρακολούθηση των ουσιών που προκαλούν ανησυχία κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού.
Οι προτάσεις βασίζονται στην επιτυχία των υφιστάμενων κανόνων οικολογικού σχεδιασμού της ΕΕ, οι οποίοι έχουν επιφέρει αξιοσημείωτες μειώσεις στην κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ και σημαντική εξοικονόμηση για τους καταναλωτές. Μόνο το 2021 οι υφιστάμενες απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού εξοικονόμησαν 120 δισ. ευρώ στους καταναλωτές. Οι κανόνες έχουν επίσης οδηγήσει σε μείωση κατά 10 % της ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας από τα προϊόντα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής τους. Έως το 2030 το νέο πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση 132 εκατ. ΤΙΠ πρωτογενούς ενέργειας, ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου σε 150 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, η οποία είναι σχεδόν ισοδύναμη με τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από την ΕΕ.
Σημειώνεται ότι η διαβούλευση θα διαρκέσει 12 εβδομάδες από την ημερομηνία δημοσίευσης όλων των γλωσσικών εκδόσεων, ενώ σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, η Επιτροπή θέλει να συγκεντρώσει απόψεις σχετικά με τις κατηγορίες νέων προϊόντων και τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν πρώτα, ώστε ο καθορισμός των προτεραιοτήτων να είναι διαφανής και συμπεριληπτικός.
