Ροή
H Καρολάιν Πόλοκ, επικεφαλής προγράμματος της Διεθνούς Προστασίας της Φύσης (IUCN), συμμετέχει στη διαδικασία επικαιροποίησης του Κόκκινου Καταλόγου στην Ελλάδα. Στο έργο, που έχει αναλάβει ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., αξιολογούνται σχεδόν 17.000 είδη ζώων, φυτών και μυκήτων. Μιλώντας στο insider.gr εξήγησε ότι οι αξιολογήσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων θα γίνουν το 2024, πρόκειται να αξιοποιηθούν ως πηγή ενημέρωσης για σημαντικές αποφάσεις που επηρεάζουν τη διατήρηση της εγχώριας βιοποικιλότητας. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή, στα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως είναι οι μεγάλες πυρκαγιές και στις κυριότερες αιτίες που απειλούν τη βιοποικιλότητα.
Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη που παραχώρησε η κ. Καρολάιν Πόλοκ στο ιnsider.gr:
- Οι μεγάλες πυρκαγιές απειλούν τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης. Όντως η κλιματική αλλαγή παίζει τόσο σημαντικό ρόλο σε αυτό το φαινόμενο; Αρκετοί που βλέπουν τα σπίτια και τους τόπους τους να καίγονται πιστεύουν ότι η «κλιματική αλλαγή» είναι η δικαιολογία που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί γιατί δεν μπορούν να τους προστατεύσουν…
Όλος ο πλανήτης βιώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένων των πλημμυρών, της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, των έντονων καιρικών φαινομένων και των πυρκαγιών. Εξαιτίας αυτών, η βιοποικιλότητα σε παγκόσμια κλίμακα έχει αρχίσει και επηρεάζεται εδώ και πολλά χρόνια, και τώρα που περισσότεροι άνθρωποι, ειδικά σε αναπτυγμένες χώρες, οι κάτοικοι αρχίζουν να αισθάνονται τις συνέπειες, η κλιματική αλλαγή αρχίζει επιτέλους να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στο πολιτικό επίπεδο. Αυτό είναι απαραίτητο αν θέλουμε να επιβιώσουμε. Ωστόσο, αν και χρειαζόμαστε την πολιτική παρέμβαση για να συμβούν πράγματα, η μείωση των εκπομπών διοξειδίων του άνθρακα είναι ευθύνη όλων μας στον βαθμό που οι καθημερινές μας ενέργειες συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή.
- Ποιοι είναι οι πρωταρχικοί παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο την βιοποικιλότητα στην Ευρώπη και την Ελλάδα; Πιστεύετε ότι τα επόμενα χρόνια θα παρατηρήσουμε σημαντικές μεταβολές των οικοσυστημάτων λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας; Για παράδειγμα, τα είδη που ζουν στη Μεσόγειο θα αναζητήσουν νέα ενδιαιτήματα στην κεντρική Ευρώπη;
Πολλοί παράγοντες απειλούν την βιοποικιλότητα. Η απώλεια και η υποβάθμιση των βιοτόπων, εξαιτίας της γεωργίας, της αστικής επέκτασης, και άλλων παραγόντων αποτελεί την κύρια απειλή. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζουν η ρύπανση, τα χωροκατακτητικά είδη, η υπερεκμετάλλευση και ένα σύνολο άλλων απειλών που πυροδοτούνται από το μεταβαλλόμενο κλίμα. Όλες αυτές οι απειλές λειτουργούν συνδυαστικά και περιπλέκουν την εικόνα. Σίγουρα, ορισμένα είδη θα αλλάξουν τις συνήθειες τους για να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Κάποια θα μεταφερθούν σε πιο κατάλληλες περιοχές, καθώς αλλάζουν τα ενδιαιτήματα στις τρέχουσες περιοχές εξάπλωσης τους. Άλλα είδη δεν έχουν τόση τύχη, είτε επειδή δεν είναι τόσο κινητικά και δεν μπορούν να αλλάξουν την κατανομή τους αρκετά γρήγορα για να επιβιώσουν, ή βρίσκονται ήδη στο όριο της κατανομής τους και δεν μπορούν να πάνε αλλού. Νομίζω ότι θα δούμε μεγάλες αλλαγές σε όλη την Ευρώπη.
- Κινδυνεύει η ήπειρος από ερημοποίηση;
Πραγματικά, δεν μπορώ να πω αν η ερημοποίηση θα είναι μια πραγματικότητα για την Ευρώπη στο εγγύς μέλλον, είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ωστόσο, είμαι σίγουρη ότι οφείλουμε να προσαρμοστούμε αρκετά γρήγορα αν θέλουμε να ζήσουμε άνετα σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία.
- Ποια είδη αντιμετωπίζουν σήμερα τις μεγαλύτερες απειλές στην Ευρώπη και την Ελλάδα;
Σήμερα, στην Ευρώπη υπάρχουν 15 είδη ζώων και φυτών που έχουν καταγραφεί ως «τοπικά εκλιπόντα», μεταξύ των οποίων ένα είδος περιστερόκοτας (Pallas' Sandgrouse) το Pine Bunting, ένα είδος τσιχλονιού. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 690 είδη που αξιολογούνται ως Κρισίμως Κινδυνεύοντα (Critically Endangered) στην Ευρώπη. Σε αυτά περιλαμβάνονται είδη όπως ο Ship Sturgeon (Acipenser nudiventris) - είδος οξύρρυγχου, ο οποίος θεωρείται ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, η Palma Stick Grasshopper (Acrostira euphorbiae) - είδος ακρίδας στο νησί Λα Πάλμα, για την οποία εκτιμάται ότι έχει απομείνει ένας πληθυσμός κάτω των 200 ατόμων, και το Madeiran Land Snail, ένα είδος σαλιγκαριού της Μαδέρα που ενδέχεται να έχει ήδη εξαφανιστεί. Για την Ελλάδα, η αξιολόγηση δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, οπότε αυτή τη στιγμή είναι αδύνατο να προσδιορίσουμε ποια είδη έχουν εξαφανιστεί.
- Ποια είναι η σημασία διατήρησης ενός επικαιροποιημένου Κόκκινου Καταλόγου των απειλούμενων ειδών;
Όλες οι αξιολογήσεις του Κόκκινου Καταλόγου αξιολογούν τον κίνδυνο εξαφάνισης των ειδών και βασίζονται στις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες τη στιγμή της αξιολόγησης. Κανένα είδος δεν διαθέτει ένα πλήρες σύνολο δεδομένων, συχνά υπάρχουν ελάχιστα ή καθόλου διαθέσιμα δεδομένα για να προσδιορίσουμε το μέγεθος του πληθυσμού, τις τάσεις ή ακόμη και την πλήρη έκταση της κατανομής ενός είδους. Αυτό είναι προβληματικό για τα λιγότερο χαρισματικά είδη, για τη μελέτη των οποίων οι βιολόγοι δυσκολεύονται να βρουν χρηματοδότηση, με συνέπεια αυτά τα είδη να μένουν συχνά σε ένα «κενό» δεδομένων. Μπορεί να καταλήξουν να αξιολογούνται σε χαμηλότερη κατηγορία απειλής από την πραγματική, επειδή απλώς αγνοούμε τον ρυθμό μείωσης. Είτε λοιπόν πρόκειται για τον παγκόσμιο Κόκκινο Κατάλογο, είτε για έναν εθνικό Κόκκινο Κατάλογο, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρείται και να επικαιροποιείται τακτικά για να γνωρίζουμε την κατάσταση κινδύνου των ειδών.
- Πόσο συχνά πρέπει να επικαιροποιείται ο Κόκκινος Κατάλογος και ποια μέτρα διασφαλίζουν την ορθή διατήρησή του μέχρι την επόμενη έκδοση;
Οι αξιολογήσεις του Κόκκινου Καταλόγου δεν είναι μια φορά και για πάντα, πρέπει να διατηρούνται ενημερωμένες καθώς η κατάσταση των ειδών διαρκώς αλλάζει .Η IUCN συνιστά γενικά την επανεκτίμηση των ειδών κάθε 5-10 χρόνια, ή νωρίτερα, εάν η κατάσταση ενός είδους επιδεινώνεται πραγματικά πολύ γρήγορα. Όλους τους Κόκκινους Καταλόγους πρέπει να τους διαχειρίζονται επαγγελματικά και σε σταθερή βάση, προκειμένου να είναι εύκολα προσβάσιμα τα δεδομένα, να διατηρούνται ενημερωμένα και να αναλύονται για να βοηθούν στην ανάπτυξη πολιτικής και στον σχεδιασμό της διατήρησης των ειδών.
- Μετά την ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Κόκκινου Καταλόγου, ποια μέτρα πρέπει να λάβει μια χώρα για την προστασία των απειλούμενων ειδών;
Ο Κόκκινος Κατάλογος επικεντρώνεται αποκλειστικά στην αξιολόγηση του κινδύνου εξαφάνισης και δεν λαμβάνει υπόψη άλλους παράγοντες, οικονομικούς ή πολιτικούς. Αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τις χώρες και για αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιείται συνδυαστικά με άλλα δεδομένα. Οι χώρες δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν τον κατάλογο των απειλούμενων ειδών απλώς για να ενεργοποιούν αυτόματα τη νομοθεσία. Κάποια είδη μπορούν να εκτιμηθούν ως απειλούμενα για διάφορους λόγους, οπότε η νομοθεσία που συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατηγορία κινδύνου του Κόκκινου Καταλόγου μπορεί να οδηγήσει στην λήψη λανθασμένων μέτρων, τα οποία δεν ωφελούν τα είδη. Ακόμη, δεν πρέπει να απορρίπτουμε τα είδη με ανεπαρκή δεδομένα ως "μη απειλούμενα", γιατί μπορεί τελικώς να απειλούνται και να απαιτείται έρευνα για να τοποθετηθούν σε μια πιο αντιπροσωπευτική κατηγορία κινδύνου. Βέβαια, το σημαντικότερο είναι να προσέξουμε τι απειλή αυτά τα είδη και να αντιμετωπίσουμε τις απειλές κατά μέτωπο.
- Ενταχθήκατε στην ομάδα του Κόκκινου Καταλόγου ως ασκούμενη το 1999 και τώρα έχετε περισσότερα από 20 χρόνια εμπειρίας με απειλούμενα είδη. Ποιες βασικές διαφορές παρατηρείτε μεταξύ τότε και τώρα;
Ο αριθμός των απειλούμενων ειδών έχει σίγουρα αυξηθεί κατά τη διάρκεια αυτών των 20 ετών, εν μέρει επειδή αξιολογούνται πολύ περισσότερα είδη, αλλά και επειδή ο κόσμος έχει αλλάξει μαζικά σε αυτό το διάστημα, για παράδειγμα έχει αυξηθεί ο πληθυσμός και συνάμα έχουν επεκταθεί οι αστικοί ιστοί. Όλα αυτά έχουν μεγαλώσει την πίεση στη βιοποικιλότητα. Λυπάμαι που οι κυβερνήσεις φαίνεται να αγνόησαν συλλογικά τις προειδοποιήσεις για την απώλεια της βιοποικιλότητας και την κλιματική αλλαγή για πολλά χρόνια, οδηγώντας μας στην τωρινή κατάσταση. Πιστεύω όμως πολύ στους ανθρώπους, και ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές, ότι θα διορθώσουν τα πράγματα.
