Τα ηλεκτρονικά απόβλητα αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς αλλά η ανακύκλωση μένει πίσω με αποτέλεσμα να εκτρέπονται δυνητικά επιβλαβή υλικά στο περιβάλλον ενώ χάνεται μια σημαντική ευκαιρία για ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Έκθεση του ΟΗΕ αποκαλύπτει ότι τα ηλεκτρονικά απόβλητα αυξάνονται πέντε φορές πιο γρήγορα από τον ρυθμό που καταγράφει η ανακύκλωσή τους με τους επιστήμονες να κάνουν έκκληση για ανάληψη δράσης.
Η τέταρτη έκθεση για την Παγκόσμια Παρακολούθηση Ηλεκτρονικών Απορριμμάτων των Ηνωμένων Εθνών που διεξήχθη από το Ινστιτούτο των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση και την Έρευνα (UNITAR) και τη Διεθνή Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU), αναφέρει ότι περισσότεροι από 62 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων παρήχθησαν το 2022, αύξηση 82 τοις εκατό από το 2010. Λιγότερο από το ένα τέταρτο από αυτό τεκμηριώθηκε ότι είχε συλλεχθεί και ανακυκλωθεί σωστά.
Η παραγωγή ηλεκτρονικών σκραπ αυξάνεται κατά περίπου 2,8 εκατομμύρια τόνους ετησίως και βρίσκεται σε καλό δρόμο για να φθάσει περίπου τους 90 εκατομμύρια τόνους το 2030, που είναι αύξηση 33% από τον αριθμό του 2022. Από την άλλη, η έκθεση προβλέπει μείωση του τεκμηριωμένου ποσοστού συλλογής και ανακύκλωσης από 22,3% το 2022 σε 20 %έως το 2030 λόγω του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ των προσπαθειών ανακύκλωσης (και των υποδομών) και του ρυθμού ανάπτυξης του ηλεκτρονικού σκραπ. Η έκθεση αποδίδει αυτή την διαφορά σε προκλήσεις που σχετίζονται με την τεχνολογική πρόοδο, την υψηλότερη κατανάλωση, τις περιορισμένες επιλογές επισκευής, τους μικρότερους κύκλους ζωής προϊόντων, την ηλεκτρονοποίηση, τις ελλείψεις σχεδιασμού και την ανεπαρκή υποδομή διαχείρισης ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα ποσοστά συλλογής και ανακύκλωσης τείνουν να είναι υψηλότερα για τον βαρύτερο εξοπλισμό, όπως μεγάλες συσκευές, εξοπλισμός θερμότητας και οθόνες.
Η αξία των μετάλλων που είναι ενσωματωμένα σε χωματερές ηλεκτρονικά απόβλητα το 2022 εκτιμάται σε 91 δισεκατομμύρια δολάρια, συμπεριλαμβανομένων 19 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τον χαλκό, 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τον χρυσό και 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τον σίδηρο.
Το 2022, το ευρωπαϊκό ποσοστό ανακύκλωσης ηλεκτρονικών αποβλήτων ήταν 42,8%. Από τη συνολική ποσότητα ηλεκτρονικών αποβλήτων που δημιουργήθηκαν παγκοσμίως εκείνο το έτος, περίπου το 50% παράχθηκε στην Ασία ξεπερνώντας τους 30 εκατομμύρια μετρικούς τόνους. Από αυτούς, περίπου τα 17,6 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων ανακυκλώθηκαν εκτός τυπικών συστημάτων σε χώρες υψηλού και ανώτερου μεσαίου εισοδήματος με ανεπτυγμένη υποδομή διαχείρισης ηλεκτρονικών αποβλήτων και περίπου 19,8 εκατομμύρια τόνοι κατευθύνθηκαν προς τον άτυπο τομέα σε χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος. Όμως, όπως αναφέρει η έκθεση, οι υλικές αξίες που ανακτήθηκαν από τον άτυπο τομέα αντισταθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από το κόστος για την υγεία και το περιβάλλον.
«Ποσοστό που δεν ξεπερνά 1% της ζήτησης για βασικά στοιχεία σπάνιων γαιών καλύπτεται από την ανακύκλωση ηλεκτρονικών απορριμμάτων», λέει ο Kees Baldé, επικεφαλής της έκθεσης της UNITAR. «Με απλά λόγια, το business as usual δεν μπορεί να συνεχιστεί. Αυτή η νέα έκθεση αντιπροσωπεύει μια άμεση έκκληση για μεγαλύτερες επενδύσεις στην ανάπτυξη υποδομών, περισσότερη προώθηση της επισκευής και επαναχρησιμοποίησης και την υιοθέτηση μέτρων για να σταματήσουν οι παράνομες αποστολές ηλεκτρονικών αποβλήτων».
Το 2021, στην ΕΕ συλλέχθηκαν κατά μέσο όρο 11 κιλά απορριμμάτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού ανά κάτοικο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, η ποσότητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού που διατέθηκε στην ευρωπαϊκή αγορά αυξήθηκε από 7,6 εκατομμύρια τόνους το 2012 σε 13,5 εκατομμύρια τόνους το 2021. Ο συνολικός ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός που συλλέχθηκε αυξήθηκε από 3,0 εκατομμύρια τόνους το 2012 σε 4,9 εκατομμύρια τόνους το 2021. Την ίδια χρονιά , η Αυστρία ήταν στην κορυφή των χωρών της ΕΕ στη συλλογή ηλεκτρονικών απορριμμάτων, με μέσο όρο 15,46 κιλά ανά κάτοικο.
Τι κάνει η ΕΕ για να μειώσει τα ηλεκτρονικά απόβλητα
Ο απορριφθείς ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός περιέχει δυνητικά επιβλαβή υλικά που ρυπαίνουν το περιβάλλον και αυξάνουν τους κινδύνους για τα άτομα που ασχολούνται με την ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων. Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, η ΕΕ θέσπισε νομοθεσία για την πρόληψη της χρήσης ορισμένων χημικών ουσιών, όπως ο μόλυβδος.
Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (ΣΔΚΟ), το οποίο συγκαταλέγει τη μείωση των αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού στις βασικές του προτεραιότητες. Συγκεκριμένα η πρόταση έθεσε άμεσους στόχους όπως το «δικαίωμα επισκευής» και η βελτίωση της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης εν γένει, η καθιέρωση κοινού φορτιστή, και η θέσπιση συστήματος ανταμοιβής, ώστε να ενθαρρύνεται η ανακύκλωση ηλεκτρονικών ειδών.
Τον Μάρτιο του 2023, η Επιτροπή παρουσίασε μια νέα πρόταση για την προώθηση της επισκευής αγαθών. Στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης Θα απαιτούσε από τους πωλητές να επισκευάζουν προϊόντα εκτός εάν είναι φθηνότερο η αντικατάστασή τους. Πέρα από την εγγύηση, θα παρείχε δικαιώματα για να γίνουν οι επισκευές ευκολότερες και φθηνότερες.
Στο πλαίσιο αυτό, η αγορά ανταποκρίνεται αναλόγως. Για παράδειγμα, το USB Type-C θα γίνει ο κοινός φορτιστής για τις περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές στην ΕΕ έως το τέλος του 2024. Οι φορητοί υπολογιστές θα πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με θύρα USB Type-C έως τις 28 Απριλίου 2026.
