Οι ευρωεκλογές πλησιάζουν και τα ευρωπαϊκά κράτη αγκαλιάζουν όλο και πιο θερμά το όραμα της κυκλικής οικονομίας αλλά ένας βασικός πυλώνας της, η βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων πάσχει σε μεγάλο βαθμό. Και αυτό επειδή σύμφωνα με τα στοιχεία, παρατηρείται μία «γκρίζα κυκλικότητα» στην διακίνηση των αποβλήτων τα οποία αντί να μειωθούν και να τύχουν ορθότερης διαχείρισης, είτε κάνουν τον γύρο της... Ευρώπης είτε καταλήγουν εκτός ευρωπαϊκών συνόρων επιβαρύνοντας τελικά τα οικοσυστήματα τρίτων χωρών.
Κάθε χρόνο, στην ΕΕ παράγονται 2,1 δισεκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων. Η ποσότητα των απορριμμάτων και ο τρόπος διαχείρισής τους ποικίλλει πολύ μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, αλλά είναι σαφές ότι τα περισσότερα πασχίζουν να αυξήσουν την ανακύκλωση και να μειώσουν τις χωματερές.
Για να μειώσει τα απόβλητα και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, η ΕΕ έχει υιοθετήσει φιλόδοξους στόχους για την ανακύκλωση και την υγειονομική ταφή και επιχειρεί να βελτιώσει το πλαίσιο για τα απορρίμματα συσκευασίας. Βασικός στόχος είναι η στροφή προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο, γνωστό ως κυκλική οικονομία.
Οι πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων σε όλη την ΕΕ
Η βασική γραμμή που ακολουθεί η ΕΕ είναι η πρόληψη της σπατάλης και η επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων όσο το δυνατόν περισσότερο ενώ βασικός πυλώνας της στρατηγικής της είναι και η ανακύκλωση (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης), ενώ ζητούμενο αποτελεί πλέον και η χρήση απορριμμάτων για την παραγωγή ενέργειας. Η πιο επιβλαβής επιλογή για το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων είναι η αλόγιστη διάθεση των απορριμμάτων, για παράδειγμα σε χώρους υγειονομικής ταφής, μια επιλογή η οποία είναι και η λιγότερο κοστοβόρα.
Παρόλο που η κατά κεφαλήν παραγωγή αποβλήτων έχει αυξηθεί, ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη διαχειρίζεται τα απόβλητα έχει βελτιωθεί, με περισσότερη ανακύκλωση και κομποστοποίηση και μείωση των χωματερών.
Σύμφωνα με την Οδηγία της ΕΕ για την υγειονομική ταφή, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να μειώσουν την ποσότητα των αστικών απορριμμάτων που αποστέλλονται στους χώρους υγειονομικής ταφής στο 10% ή λιγότερο των συνολικών αστικών απορριμμάτων που παράγονται έως το 2035. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, μία από τις λύσεις που υιοθετούνται είναι η εξαγωγή μέρους των απορριμμάτων της ΕΕ (συχνά με ανορθόδοξο τρόπο), μία τακτική η οποία εφαρμόζεται με αντίστοιχο τρόπο και σε άλλες ηπείρους ενώ οι χώρες υποδοχής εκμεταλλεύονται επίσης τα απόβλητα συχνά επίσης με ανορθόδοξο τρόπο και μεθόδους που βλάπτουν το περιβάλλον. Αυτός ο φαύλος κύκλος έχει οδηγήσει πολλά μέλη της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας αλλά και της αγοράς να υποστηρίζουν ότι με αυτή την μέθοδο, τα κράτη και οι κυβερνήσεις είναι σα να σπρώχνουν το πρόβλημα «κάτω από το χαλί».
Ποιες χώρες υποδέχονται τα απόβλητα των ευρωπαϊκών κρατών
Το 2022, οι εξαγωγές αποβλήτων της ΕΕ σε χώρες εκτός ΕΕ ανήλθαν σε 32,1 εκατομμύρια τόνους. Η πλειονότητα των αποβλήτων που εξάγονται εκτός ΕΕ (55%) αποτελείται από απόβλητα σιδηρούχων μετάλλων (σίδηρος και χάλυβας), τα οποία πηγαίνουν κυρίως στην Τουρκία. Η ΕΕ εξήγαγε επίσης πολλά απορρίμματα χαρτιού (15%), με κύριο προορισμό την Ινδία.
Το 2022, το 39% των απορριμμάτων της ΕΕ κατέληξε στην Τουρκία (12,4 εκατομμύρια τόνοι), και ύστερα στην Ινδία (3,5 εκατομμύρια τόνοι), το Ηνωμένο Βασίλειο (2 εκατομμύρια τόνοι), την Ελβετία (1,6 εκατομμύρια τόνοι) και τη Νορβηγία (1,6 εκατομμύρια τόνοι).
Η ΕΕ διακηρύσσει ότι θέλει να καταπολεμήσει τις παράνομες εξαγωγές και να διασφαλίσει την διαχείριση των απορριμμάτων με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο στις χώρες προορισμού. Τον Φεβρουάριο του 2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε αυστηρότερους κανόνες για τις αποστολές απορριμμάτων σε χώρες εκτός ΕΕ.
Οι κανόνες θα απαγορεύσουν τις εξαγωγές πλαστικών απορριμμάτων σε χώρες εκτός του ΟΟΣΑ και θα θεσπίσουν αυστηρότερους όρους για τις εξαγωγές σε χώρες του ΟΟΣΑ. Η αποστολή απορριμμάτων σε άλλη χώρα της ΕΕ θα είναι δυνατή μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
