Οι πωλήσεις των οργανικών τροφίμων έφθασαν σε υψηλό όλων των εποχών το 2023 καθώς η κατανάλωσή τους συνδέεται με περιβαλλοντικά οφέλη και μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση σοβαρών ασθενειών. Τις τελευταίες δεκαετίες η οργανική γεωργία καθίσταται ολοένα και πιο δημοφιλής ενώ σύμφωνα με σχετική δημοσίευση του Exchange Africa, το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς οργανικών τροφίμων και ποτών αποτιμήθηκε σε 188,35 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 και αναμένεται να αναπτυχθεί με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 13% από το 2022 έως το 2030. Στην Ευρώπη, η αγορά οργανικών τροφίμων και ποτών αποτιμήθηκε σε 141,29 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 και αναμένεται να φθάσει τα 273,85 δισεκατομμύρια έως το 2029, καταγράφοντας σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 14,15%.
Τα οργανικά προϊόντα έχουν υψηλότερη τιμή σε σχέση με τα συμβατικά και αυτό οφείλεται στις αυστηρές οδηγίες που δίνουν οι αρμόδιες Αρχές προς τους παραγωγούς και στις ακριβότερες συνήθως μεθόδους καλλιέργειας και παραγωγής.
Τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα, για παράδειγμα, πρέπει να καλλιεργούνται χωρίς τη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων και αυτό συχνά απαιτεί περισσότερους πόρους και εργατοώρες (ένας παραγωγός βιολογικών προϊόντων που δεν χρησιμοποιεί ένα ισχυρό ζιζανιοκτόνο που καταστρέφει τα ζιζάνια, για παράδειγμα, μπορεί να χρειαστεί να προσλάβει περισσότερους εργάτες για να αφαιρέσουν τα ζιζάνια). Και τα ζωικά προϊόντα όπως το κρέας, τα πουλερικά, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά πρέπει να προέρχονται από ζώα που έχουν πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους όλο το χρόνο και εκτρέφονται χωρίς αυξητικές ορμόνες ή αντιβιοτικά. Παράλληλα, η παραγωγή οργανικών προϊόντων δεν μπορεί να βασιστεί στη δεν γενετική μηχανική.
Ωστόσο, το υψηλότερο κόστος δεν διασφαλίζει απαραίτητα καλύτερη υγεία ούτε μείωση του αποτυπώματος άνθρακα. Σύμφωνα με την Lizzy Davis, επίκουρη καθηγήτρια επιστημών διατροφής στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ, τα μακροθρεπτικά συστατικά όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπος, είναι όμοια μεταξύ βιολογικών και μη βιολογικών τροφίμων. Ορισμένες μελέτες υποδηλώνουν μικρές διαφορές μεταξύ μικροθρεπτικών συστατικών όπως βιταμίνες, μέταλλα και ορισμένα αντιοξειδωτικά. Μια μελέτη διαπίστωσε, για παράδειγμα, ότι τα βιολογικά μούρα και το καλαμπόκι μπορεί να περιέχουν υψηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών από τα μη οργανικά αντίστοιχα.
Αντικρουόμενες οι απόψεις για τα οφέλη των οργανικών τροφίμων
Οι μέθοδοι βιολογικής γεωργίας κερδίζουν δημοτικότητα παγκοσμίως, με την καλλιεργούμενη γη και τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων να αυξάνονται σημαντικά λόγω της αυξανόμενης ζήτησης των καταναλωτών για πιο υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα διατροφής. Ωστόσο, η κλιμάκωση των πρακτικών βιολογικής γεωργίας συνδέεται με πολλές προκλήσεις και η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη για να διαπιστωθούν τα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση αυτών των τροφίμων.
Σε μια πρόσφατη αναφορά που δημοσιεύθηκε στο European Journal of Clinical Nutrition, οι ερευνητές συγκρίνουν τις επιπτώσεις στην υγεία από την κατανάλωση βιολογικών τροφίμων με συμβατικές εναλλακτικές. Αν και η κατανάλωση βιολογικών τροφίμων σχετίζεται με μειωμένους καρδιομεταβολικούς κινδύνους και χαμηλότερη έκθεση σε φυτοφάρμακα, οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις κατά ορισμένων ασθενειών όπως είναι ο καρκίνος αλλά και της συνολικής βελτίωσης της υγείας, παραμένουν ασαφείς.
Σήμερα, υπάρχουν ελάχιστα έως καθόλου στοιχεία ότι η κατανάλωση οργανικών τροφίμων οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα για την υγεία από τα μη βιολογικά τρόφιμα. Αυτό ήταν το συμπέρασμα μιας -μελέτης του 2012 από την Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ, καθώς και άλλης του 2019 που δημοσιεύτηκε στο Nutrients.
Αλλά και μεταγενέστερες έρευνες που διερευνούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των βιολογικών τροφίμων στην υγεία στέλνουν αντιφατικά μηνύματα. Σε μια μελέτη του 2018 σε περίπου 70.000 ενήλικες στη Γαλλία, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι κατανάλωναν βιολογικά τρόφιμα πιο συχνά είχαν 25% λιγότερες διαγνώσεις καρκίνου από εκείνους που δεν κατανάλωναν ποτέ βιολογικά τρόφιμα. Αλλά αρκετά χρόνια νωρίτερα, μια μελέτη σε περίπου 623.000 μεσήλικες γυναίκες στη Βρετανία δεν βρήκε διαφορά στα ποσοστά καρκίνου μεταξύ των βιολογικών και των μη βιολογικών που τρώνε.
Οι έρευνες συχνά αναφέρουν την έκθεση σε φυτοφάρμακα ως ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα έναντι των συμβατικά παραγόμενων τροφίμων. Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι τα επίπεδα συνθετικών φυτοφαρμάκων στα οποία εκτιθέμεθα όταν τρώμε μη βιολογικά τρόφιμα μπορούν να μας βλάψουν. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτά τα φυτοφάρμακα δεν είναι επιβλαβή. Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι αγρότες που εκτίθενται τακτικά σε υψηλά επίπεδα αυτών των φυτοφαρμάκων μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν ορισμένες ασθένειες όπως η νόσος του Πάρκινσον και ορισμένες μορφές καρκίνου. Ομοίως, μερικοί άνθρωποι μπορεί να προτιμούν τα βιολογικά τρόφιμα για να αποφύγουν τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς ή τα G.M.O., αλλά υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι αποτελούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.
Κάποια οργανικά προϊόντα είναι λιγότερο φιλικά προς το περιβάλλον
Σύμφωνα με το USDA, τα πρότυπα βιολογικών προϊόντων στοχεύουν στην προώθηση της χρήσης φυσικών ουσιών στη γεωργία και τη γεωργία, ενώ απαγορεύουν τη χρήση συνθετικών ή τεχνητών. Τα βιολογικά πρότυπα για τα ζώα, εν τω μεταξύ, αποσκοπούν στη διατήρηση ενός γενικού επιπέδου ευημερίας για τα ζώα φάρμας και απαγορεύουν τη χρήση αντιβιοτικών και ορμονών. Όμως, στην πράξη, τα βιολογικά πρότυπα δεν είναι τόσο αυστηρά όσο μπορεί να υπονοεί το συγκεκριμένο πλαίσιο. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις από την οδηγία «χωρίς συνθετικά χημικά». Παράλληλα, ενώ τα βιολογικά πρότυπα για τα ζώα είναι σίγουρα καλύτερα από το τίποτα, εξακολουθούν να επιτρέπουν μια αρκετές δυσάρεστες πρακτικές και απέχουν κατά πολύ από μια φυσική διαβίωση που προβλέπεται για τα ζώα φάρμας.
Όσον αφορά στις επιπτώσεις στο περιβάλλον, συχνά οι βιολογικές καλλιέργειες αποδεικνύονται πιο επιβλαβείς.
Η συμβατική γεωργία απαιτεί λιγότερη γη από τη βιολογική γεωργία. Αυτό ίσχυε, σε διαφορετικούς βαθμούς, και στις επτά κατηγορίες τροφίμων. Και αυτή η διαφορά είναι ακόμη πιο έντονη όσον αφορά τα βιολογικά ζωικά προϊόντα, τα οποία απαιτούν σχεδόν διπλάσια γη για να παραχθούν από τα μη βιολογικά αντίστοιχα. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι τα οργανικά συστήματα απαγορεύουν τη χρήση πολλών συνθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Ο λόγος που οι αγρότες χρησιμοποιούν αυτές τις χημικές ουσίες είναι επειδή αυξάνουν τις αποδόσεις. Στις βιολογικές καλλιέργειες, η κατάργησή τους μειώνει τις αποδόσεις, επομένως οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερη γη για να παράγουν ισοδύναμη ποσότητα τροφής.
Από την άλλη, όσον αφορά στη χρήση ενέργειας η παραγωγή βιολογικών τροφίμων καθίσταται πιο αποδοτική, κάτι που οφείλεται στο γεγονός ότι οι συνθετικές χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε μη βιολογικά αγροκτήματα απαιτούν πολλή ενέργεια για να παραχθούν. Τα βιολογικά αγροκτήματα, αντίθετα, περιορίζουν τη χρήση των εν λόγω χημικών ουσιών, δίνοντάς τους μικρότερο ενεργειακό αποτύπωμα. Η μόνη εξαίρεση σε αυτό είναι τα λαχανικά, τα οποία απαιτούν περισσότερη ενέργεια όταν καλλιεργούνται βιολογικά.
Φυσικά, τα βιολογικά προϊόντα εξακολουθούν να παρουσιάζουν οφέλη. Ο περιορισμός της χρήσης αντιβιοτικών στα ζώα, για παράδειγμα, αποτελεί αναμφίβολα ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Και αυτό επειδή η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών στη γεωργία οδηγεί στην αύξηση των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, τα οποία αποτελούν σοβαρή απειλή τόσο για τα ζώα όσο και για τους ανθρώπους. Η μείωση των συνθετικών φυτοφαρμάκων στη φυτική παραγωγή είναι επίσης σημαντική, καθώς τα φυτοφάρμακα συχνά καταλήγουν να σκοτώνουν φυτά και οργανισμούς τα οποία δεν σχετίζονται με την διαδικασία.
