Η δημογραφική εικόνα της χώρας μας σήμερα διαφέρει σημαντικά από αυτήν των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Η αύξηση των θανάτων και η μείωση των γεννήσεων είναι δύο από τις κρίσιμες παραμέτρους που καθορίζουν τη μελλοντική εικόνα της Ελλάδας και οδηγούν στην περαιτέρω μείωση του πληθυσμού μας.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας την τελευταία 70ετία σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) είναι τα ακόλουθα:
- Υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού μας σε ένα εξαιρετικά περιορισμένο τμήμα της επικράτειας (τo 50% στο 2% της επιφάνειας) και την υπερ-αστικοποίηση, άμεσες συνέπειες της μεταπολεμικής εσωτερικής μετανάστευσης,
- Σημαντική αύξηση των προσδόκιμων ζωής μας ανάμεσα στο 1951 και το 2023, τόσο στη γέννηση (+15, 8 έτη στους άνδρες και +17,5 στις γυναίκες) όσο και στα 65 έτη (+5,8 και +7,7έτη αντίστοιχα), καθώς και μεγαλύτερη επιβράδυνση των κερδών τους μετά το 1995 σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ,
- Μείωση της γονιμότητας (του αριθμού δηλαδή των παιδιών) στις μεταπολεμικές γενεές (2,05 παιδιά/γυναίκα στη γενεά 1951, 1,5 στη γενεά 1981), με αποτέλεσμα και την ταχεία μείωση των γεννήσεων μετά το 1980.
- Μείωση των γάμων και αύξηση των διαζυγίων και των συμφώνων συμβίωσης, με αποτέλεσμα την αλλαγή της σύνθεσης και της δομής των νοικοκυριών και των οικογενειών με την ανάδυση νέων οικογενειακών μοντέλων.
- Συνεχή αύξηση του ειδικού βάρους των 65 ετών και άνω (από 6,8% το 1951 και 13,1% το 1991 σε 23% το 2023), άμεση επίπτωση της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και της μείωσης της γονιμότητας (μια αύξηση που συνοδεύτηκε αναπόφευκτα και από και τη μείωση του ειδικού βάρους των νέων 0-19 ετών),
- Συνεχή αύξηση των θανάτων λόγω της δημογραφικής γήρανσης, η οποία, σε συνδυασμό με την μείωση των γεννήσεων, οδήγησε στην εμφάνιση αρνητικών φυσικών ισοζυγιών (περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις) μετά το 2010,
- Αναστροφή των μεταναστευτικών ισοζυγίων, που από θετικά μέχρι το 2010 μετατράπηκαν σε αρνητικά (είχαμε πολύ περισσότερες εξόδους από εισόδους την περίοδο 2011-2024),
- Συνεχή μείωση του πληθυσμού μας μετά το 2010, απόρροια των αρνητικών φυσικών και μεταναστευτικών ισοζυγίων.
Περιφερειακές ανισότητες
Σε περιφερειακό επίπεδο στην Ελλάδα παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις όλων των δημογραφικών δεικτών. Πιο συγκεκριμένα, όταν σε εθνικό επίπεδο η μεταβολή ανάμεσα στις δύο τελευταίες απογραφές ανέρχεται στο -3%, στις Περιφερειακές Ενότητες (Π.Ε) κυμαίνεται από -14 έως +11%, στους Δήμους από -33 έως +18%, ενώ στις Δημοτικές Ενότητες από -82 έως >+300%.
Σε επίπεδο χώρας το 30% του πληθυσμού είναι 60 ετών και άνω. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό στην Π.Ε Ευρυτανίας είναι 43% ενώ στην Π.Ε Μυκόνου είναι μόλις 18%.
Σε επίπεδο Δήμων, η διαφορά ανάμεσα στον Δήμο Μυκόνου και στους δυο Δήμους των Τζουμέρκων είναι τεράστια, καθώς στον πρώτο ο πληθυσμός 60 και άνω αποτελεί σχεδόν το 18% ενώ στους δυο τελευταίους υπερβαίνει το 58%.
Ενώ στην απογραφή του 2021 τα άτομα 20-49 ετών αποτελούν σε εθνικό επίπεδο το 37%, το ποσοστό αυτό στις Π.Ε κυμαίνεται από 44% (Μύκονος) έως 28% (Ευρυτανία), ενώ ο Δήμος Θήρας έχει υπερδιπλάσιο πληθυσμό 20-49 ετών (45%) από αυτόν του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων (21%).
Επιπλέον το 2021 ο ετήσιος δείκτης γονιμότητας κυμαινόταν από 1 παιδί/γυναίκα στη Φωκίδα (ελάχιστο) έως 2 παιδιά/γυναίκα στην Ζάκυνθο (μέγιστο), όταν στη χώρα ανερχόταν στο 1,4 παιδιά/γυναίκα.
