Παγκοσμίως η πανδημία COVID-19 συνεχίζει να είναι παρούσα, δημιουργώντας ολοένα και περισσότερες προκλήσεις στα συστήματα υγείας για τη διαχείρισή της.
Διανύοντας το δεύτερο χρόνο της έξαρσής της, και παρά το γεγονός ότι είναι ίσως από τις πιο πολυσυζητημένες ασθένειες όλων των εποχών, οι συνέπειες της κρίσης στη δημόσια υγεία δεν έχουν ακόμα ξεδιπλωθεί.
Γι‘ αυτό, τα συστήματα θα πρέπει να επιδείξουν ανθεκτικότητα και ανταποκρισιμότητα ώστε να διασφαλιστεί η υγεία του πληθυσμού.
Προϋπόθεση η πρόληψη
Πρόσφατη μελέτη της PWC ανέφερε ότι η εστίαση στην πρόληψη θα πρέπει να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα στο μέλλον για τα συστήματα υγείας, ώστε να ανοικοδομηθεί η οικονομία και να ισορροπήσει η κοινωνία.
Μελέτη της McKinsey έδειξε ότι το παγκόσμιο φορτίο των νόσων μπορεί να μειωθεί κατά περίπου 40% τις επόμενες δεκαετίες με πάνω από 70% του οφέλους να προέρχεται από τη στήριξη της πρόληψης μέσω μιας πληθώρας μέτρων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται ο εμβολιασμός . Η καλύτερη υγεία θα διασφαλίσει μια υγιή κοινωνία και μια υγιή οικονομία. Μάλιστα, η καλύτερη υγεία θα μπορούσε να συνεισφέρει 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ της Ευρώπης έως το 2040, ισοδύναμο με μια αύξηση 10% ή επιπλέον 0,5% του ΑΕΠ ετήσια ανάπτυξη πάνω από τις τρέχουσες ετήσιες προβλέψεις, καθώς θα έχουμε λιγότερους θανάτους, μειωμένη νοσηρότητα, μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στην εργασία και αυξημένη παραγωγικότητα .
O εμβολιασμός, αποτελεί από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα δημόσιας υγείας. H στήριξή του όμως θα πρέπει να γίνεται συστηματικά και μεθοδικά από την πλευρά της πολιτείας μέσα από τα προγράμματα εμβολιασμού και επιστημονικές οδηγίες, ώστε να διασφαλίζεται η εμπιστοσύνη του πληθυσμού και των επαγγελματιών υγείας, ειδικά εν μέσω της πανδημίας.
H τρέχουσα περίοδος, με το άνοιγμα του εμβολιασμού έναντι της Covid-19 στις εφηβικές ηλικίες και τη δυνατότητα αυτού στα ιατρεία των παιδιάτρων αλλά και την ομαλή επιστροφή των παιδιών στα σχολεία, αποτελεί το ιδανικό διάστημα για την πολιτεία αλλά και την οικογένεια να ενδυναμώσουν τους εμβολιασμούς ρουτίνας.
Να μη μείνει πίσω ο εμβολιασμός ρουτίνας
Μια από τις πρώτες και άμεσες ενέργειες που μπορούν να πραγματοποιηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η έκδοση οδηγιών από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού που θα τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα εμβολιασμού των εφήβων έναντι της COVID-19 και παράλληλα θα υπενθυμίζουν την αναγκαιότητα τήρησης του εμβολιασμού ρουτίνας. Η επικαιρότητα του COVID-19 εμβολιασμού στα παιδιά >12 ετών καθιστά αναγκαία την έκδοση οδηγιών για την διαχείριση του εμβολιασμού ρουτίνας και την έγκαιρη και άμεση ανανέωση του ΕΠΕ για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη γονέων και εφήβων στον εμβολιασμό (άρα και για τον COVID-19 εμβολιασμό). Με αυτόν τον τρόπο θα απαντηθούν από τις επίσημες πηγές πληροφόρησης της πολιτείας μας τα ερωτήματα και οι ανησυχίες των γονέων, αναδεικνύοντας παράλληλα τους ατομικούς αλλά και συλλογικούς κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία από τη μη συμμόρφωση.
Συγχρόνως, η ενδεχόμενη ανανέωση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών Παιδιών & Εφήβων, καθώς έχει ήδη υπάρξει χρονική απόκλιση από την καθιερωμένη πρακτική της ετήσιας αναθεώρησης, θα μεταφέρει ευκρινές μήνυμα στους Παιδιάτρους, στους υπόλοιπους Επαγγελματίες Υγείας και στο κοινό ότι, πέραν της αντιμετώπισης της πανδημίας, πρέπει να προτεραιοποιηθούν και οι υπόλοιπες ανάγκες πρόληψης μέσω εμβολιασμού. Επίσης, θα δοθεί η ευκαιρία στην Επιτροπή να εξετάσει την κάλυψη και πρόσθετων εμβολιαστικών αναγκών που έχουν αναδειχθεί στο μεσοδιάστημα.
Νέες συστάσεις για τον εμβολιασμό COVID-19 στα παιδιά άνω των 12 ετών
Το Νοέμβριο του 2020 η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού εν μέσω της πανδημίας προέβη σε υπενθύμιση των συστάσεων, ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση του εμβολιασμού ρουτίνας σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού. Παράλληλα, υπάρχει η ανάγκη για σαφή επιστημονική καθοδήγηση προς τους επαγγελματίες υγείας και τους γονείς. Συχνά ο παιδίατρος καλείται να διαχειριστεί τα ερωτήματα και τις ανησυχίες του γονέα για τον εμβολιασμό των εφήβων έναντι της νόσου COVID-19 που θέτουν οι γονείς, ενώ συγχρόνως αντιμετωπίζει την πρόκληση κάλυψης του κενού στα εμβόλια ρουτίνας των εφήβων. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να εκδοθούν οδηγίες από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού που θα τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα εμβολιασμού των εφήβων έναντι της COVID-19 και θα αναδεικνύουν την αναγκαιότητα τήρησης του εμβολιασμού ρουτίνας με κάλυψη συγκεκριμένων εμβολιαστικών στόχων.
Γιατί πρέπει να ανανεωθεί το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού
Συγχρόνως με τις οδηγίες, η ανανέωση του Προγράμματος Εμβολιασμού θα ενδυναμώσει την εμπιστοσύνη του πληθυσμού στην προτεραιότητα που έχει θέσει η κυβέρνηση για την αξία του εμβολιασμού. Η ανανέωση του θα σηματοδοτήσει μία επιστροφή στην κανονικότητα και την επένδυση του συστήματος στην προαγωγή της υγείας μέσω του εμβολιασμού. Να υπενθυμιστεί ότι η τελευταία ανανέωση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών για παιδιά και εφήβους είχε γίνει τον Ιούνιο του 2020, με την επικαιροποίησή του πλέον να παρουσιάζει καθυστέρηση. Η αναπόφευκτη πραγματικότητα που διαμορφώθηκε εν μέσω πανδημίας και γνωρίζουμε όλοι, είναι η μείωση των εμβολιασμών ρουτίνας σε παιδιά και εφήβους και συνεπώς η αδυναμία θωράκισης τους έναντι πολλαπλών νοσημάτων. Όπως έχει αναφερθεί από την Unicef, τη διευθύντρια του Τμήματος Ανοσοποίησης και Εμβολίων στον ΠΟΥ Κέιτ O’Μπράιαν, αλλά και από την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρία, η πανδημία της Covid-19 οδήγησε σε μια μεγάλη οπισθοδρόμηση του παιδικού εμβολιασμού, οδηγώντας μας πάνω από μια δεκαετία πίσω. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πτώση του τοίχους ανοσίας απέναντι σε ασθένειες που μέχρι σήμερα είχαν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μέσω των εμβολίων.
Η ανανέωσή του ΕΠΕ και η έκδοση οδηγιών για τους γονείς και τους επαγγελματίες υγείας φαίνεται μονόδρομος για την πολιτεία ώστε να στείλει ένα σαφές μήνυμα προς την κοινωνία ότι προστατεύει τη δημόσια υγεία στο σύνολο της, οραματίζεται καλύτερη υγεία για τον πληθυσμό και έχει μία ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων. Η πανδημία COVID-19 και οι προκλήσεις για τον εμβολιασμό θα πρέπει να λειτουργήσουν ως ευκαιρίες για να ενισχυθούν οι πολιτικές υγείας για τη βελτίωση της πρόσβασης σε όλα τα εμβόλια, συμπεριλαμβανομένων της ρουτίνας, και να διαμορφώσουν τα θεμέλια, πάνω στα οποία μπορεί να δημιουργηθεί ένα σταθερό οικοσύστημα εμβολίων και μία εθνική εμβολιαστική πολιτική, ως εθνική προτεραιότητα με συγκεκριμένους εμβολιαστικούς στόχους.
Η ανάγκη ένταξης του HPV εμβολιασμού στα αγόρια στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού
Κλινικά και κοινωνικά οφέλη
Ο HPV ευθύνεται για το 5% όλων των καρκίνων παγκοσμίως , συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου και αιδοίου, της κεφαλής & τραχήλου, του πέους, του πρωκτού και των γεννητικών κονδυλωμάτων, επηρεάζοντας σημαντικά και τα δύο φύλα. Το φορτίο της νόσου από τον HPV στους άνδρες είναι υψηλό, και ευθύνεται για περίπου ~10.000 περιστατικά ανδρικών καρκίνων και ~390.000 περιπτώσεις πρωκτογεννητικών κονδυλωμάτων στην Ευρώπη . Τα αγόρια έχουν υψηλή πιθανότητα νόσησης ανεξαρτήτως ηλικίας, ενώ έχουν και χαμηλότερη ανοσολογική απόκριση στη φυσική λοίμωξη από ό,τι τα κορίτσια. Τα αντισώματα που παράγουν οι άνδρες δεν είναι επαρκώς «ανθεκτικά» έναντι του HPV, καθιστώντας τους ιδιαίτερα ευαίσθητους σε επακόλουθες ασθένειες και λοιμώξεις από τον HPV . Θεωρώντας τον HPV έναν ιό που επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, υπο-εκτιμάται σημαντικά το βάρος της νόσου στους άνδρες. Συνεπώς ο εμβολιασμός είναι το μοναδικό μέσο πρόληψης για τα αγόρια και αναμένεται, εκτός από την άμεση προστασία που θα τους παρέχει, να βοηθήσει «εμμέσως» και στη προφύλαξη των κοριτσιών. Παράλληλα, ο αποκλεισμός των αγοριών από τον εμβολιασμό έναντι του HPV πλήττει την ισότητα των δύο φύλων, δημιουργώντας διακρίσεις όσον αφορά την ευημερία και την υγεία των αγοριών έναντι των κοριτσιών.
Οικονομικά οφέλη
Ο εμβολιασμός κατά του HPV είναι μία οικονομικά αποδοτική λύση για το σύστημα υγείας, με δεδομένα κόστους-αποτελεσματικότητας από διάφορες χώρες της Ευρώπης να επιβεβαιώνουν ότι η μετάβαση σε ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα και για τα δύο φύλα είναι οικονομικά αποδοτική λύση σε σχέση με τον εμβολιασμό μόνο των κοριτσιών . Ο εμβολιασμός κατά του HPV μπορεί επίσης να θεωρηθεί επένδυση με σημαντική απόδοση στο σύστημα υγείας (Return of investment/ROI). Mελέτη από το Ινστιτούτο Office of Health Economics στο Η.Β. έδειξε ότι η βρετανική κυβέρνηση με το υπάρχον πρόγραμμα εμβολιασμού των κοριτσιών ηλικίας 12 ετών σώζει 140 ζωές κοριτσιών εξασφαλίζοντας υψηλή ανταποδοτικότητα ως 50%. Για κάθε 1 £ που δαπανά η κυβέρνηση, παίρνει πίσω 1,5 £.
Διεθνείς και ευρωπαϊκές στρατηγικές
Η ανάγκη ένταξης των αγοριών στις συστάσεις εμβολιασμού έναντι του HPV στην Ελλάδα κινείται προς την κατεύθυνση του οράματος για την εξάλειψη του HPV εναρμονιζόμενη με τις διεθνείς στρατηγικές για την εξάλειψη του HPV και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο εμβολιασμός κατά του ΗPV αποτελεί μέρος της στρατηγικής τόσο του Π.Ο.Υ όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση του καρκίνου. Πιο συγκεκριμένα,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ανακοίνωσε στις 17 Νοεμβρίου το 2020 ότι ο καρκίνος τραχήλου μήτρας θα έχει εξαλειφθεί ως παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας όταν όλες οι χώρες καταφέρουν να έχουν <4 περιστατικά/100.000 γυναίκες/έτος, κάτι που είναι εφικτό εντός του αιώνα εάν, μέσω μιας Παγκόσμιας 90-70-90 Στρατηγικής , επιτευχθούν μέχρι το 2030 οι εξής τρεις στόχοι :
• 90% των κοριτσιών <15 ετών να εμβολιαστούν πλήρως κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV)
• 70% των γυναικών να εξετασθούν προληπτικά με ένα τεστ υψηλής ακρίβειας (HPV test) σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών
• 90% των γυναικών με (προ)καρκίνο τραχήλου μήτρας να τύχουν ενδεδειγμένης θεραπείας και υποστηρικτικής φροντίδας.
Το Φεβρουάριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την καταπολέμηση κατά του καρκίνου, στο οποίο αναφέρονται μεταξύ των κύριων προληπτικών δράσεων (συμπεριλαμβανομένου του προσυμπτωματικού ελέγχου) ο HPV-εμβολιασμός σε ποσοστό μεγαλύτερο του >90% των κοριτσιών και η αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού των αγοριών.
Η Ελλάδα μπορεί να προχωρήσει σε μία στρατηγική για μία χώρα χωρίς καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και άλλους καρκίνους που σχετίζονται με τον HPV
H πολιτική υγείας στη χώρα μας εναρμονιζόμενη με τις στρατηγικές του Π.Ο.Υ. και της ΕΕ, οφείλει να κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση εξαλείφοντας καρκίνους που σχετίζονται με τον HPV, όπως είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Αυτό μπορεί να συμβεί με στήριξη αποτελεσματικών μέτρων πολιτικής υγείας όπως ο HPV εμβολιασμός και στα δυο φύλα. Σήμερα 47 πλέον από τις 53 χώρες από την ευρωπαϊκή περιφέρεια του Π.Ο.Υ. αποζημιώνουν τον εμβολιασμό για τον HPV στα κορίτσια, με 22 από αυτές να αποζημιώνουν και τον εμβολιασμό των αγοριών. Στην Ελλάδα σήμερα αποζημιώνεται μόνο ο εμβολιασμός των κοριτσιών και ενηλίκων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (συμπεριλαμβανομένων ενηλίκων ανδρών όπως οι MSM και οι ανοσοκατεσταλμένοι). Η Ελλάδα έχει πλέον τη δυνατότητα να προχωρήσει σε μία στρατηγική για μία χώρα χωρίς HPV και χωρίς καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, εισάγοντας, μεταξύ άλλων μέτρων, τον εμβολιασμό των αγοριών στην Ελλάδα.
