Αύξηση της τάξεως του 1 δισ. ευρώ το χρόνο στο ΑΕΠ μπορεί να επιτύχει η Ελλάδα, εάν καταφέρει να απορροφήσει το μερίδιο που της αναλογεί στη διενέργεια κλινικών μελετών, έναν τομέα στον οποίο εδώ και χρόνια παραμένει ουραγός στην Ευρώπη.
Παράλληλα, εκτιμάται ότι θα ανοίξουν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, θα σημειωθεί σημαντική αύξηση στα φορολογικά έσοδα, ενώ θα εξασφαλιστεί πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες για τους ασθενείς.
Η χώρα μας διαθέτει τις προοπτικές να καταστεί ανταγωνιστικός προορισμός διενέργειας κλινικών μελετών τα επόμενα χρόνια, εάν εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες και ανταποκριθεί στις προκλήσεις που διαμορφώνει το σχετικό πλαίσιο, σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο.
Ουραγός στην Ευρώπη
Η κλινική έρευνα θεωρείται μία από τις πλέον παραγωγικές επενδύσεις, με εξαιρετικά υψηλή προστιθέμενη αξία για την υγεία και για την οικονομία.
Ωστόσο, η Ελλάδα υστερεί σε κλινική ερευνητική δραστηριότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στην Ευρώπη επενδύονται ετησίως περίπου 35 δισ. ευρώ, η Ελλάδα απορροφά περίπου 100 εκατ. ευρώ.
Σε σύγκριση με τη χώρα μας, η Ουγγαρία προσελκύει 5 φορές περισσότερες, η Δανία 30 φορές περισσότερες και το Βέλγιο προσελκύει 70 φορές περισσότερες επενδύσεις σε φαρμακευτική Έρευνα & Ανάπτυξη.
Το μερίδιο της Ελλάδας σήμερα αποτελεί μόνο το 0,67% των παγκόσμιων κλινικών μελετών, ενώ κάθε 1% αύξηση συνεπάγεται 10.000 ασθενείς υπό καινοτόμες θεραπείες.
Προοπτικές και προσκόμματα
Ο πληθυσμός της Ελλάδας αποτελεί περίπου το 1.5% του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης. Εάν από τη συνολική δαπάνη σε Ε&Α στο φαρμακευτικό κλάδο που πραγματοποιείται στην Ευρώπη το 1.5% επενδυόταν στην Ελλάδα, αυτό θα σήμαινε 0.5 δισ. ευρώ σε επενδύσεις στις κλινικές μελέτες. Σύμφωνα με σχετική μελέτη της PwC, το ποσό αυτό «μεταφράζεται» σε 1 δισ. ευρώ αύξηση του ΑΕΠ, 180 εκατ. έσοδα από φόρους και 23.000 νέες θέσεις εργασίας.
Με τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, μεταξύ των οποίων η δυνατότητα συμψηφισμού των επενδύσεων με το clawback, επήλθε μια μικρή αύξηση στον αριθμό των κλινικών μελετών: από 134 κλινικές μελέτες το 2018, σε 154 το 2019 και σε 175 το 2020. Το 2021 εκτιμάται ότι οι ξεπέρασαν τις 200, ενώ η κλινική έρευνα έχει ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης 2.0.
Ωστόσο, πρόσφατη ΚΥΑ (80277/21) αλλάζει τα δεδομένα, καταργώντας την κατανομή των κονδυλίων για συμψηφισμό σε 50%-50% μεταξύ των δαπανών Ε&Α και δαπανών επενδυτικών σχεδίων ανάπτυξης καθώς και τον όρο που επέτρεπε σε αλλοδαπές μητρικές επιχειρήσεις να επενδύουν σε δαπάνες Ε&Α και αυτό το ποσό να συμψηφίζεται με το clawback της θυγατρικής τους στην Ελλάδα. Επιπλέον, όπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ, Ολύμπιος Παπαδημητρίου, με τη νέα ΚΥΑ, το μέγιστο ποσό που μπορεί να συμψηφιστεί με clawback από την επένδυση σε κλινικές μελέτες είναι μόλις το ένα τέταρτο (25%) του υποβαλλόμενου.
Σημειώνεται ότι οι κλινικές μελέτες αναφέρονται από στελέχη του κλάδου ως «ο ορισμός της άμεσης ξένης επένδυσης (Foreign Direct Investment)», όταν χρηματοδοτούνται από τις διεθνείς εταιρείες, που έχουν και την μεγαλύτερη δραστηριότητα στον τομέα.
Αίτημα του ΣΦΕΕ είναι να εξεταστεί η δυνατότητα διάθεσης εθνικών πόρων για τις επενδύσεις σε Ε&Α. Ο Σύνδεσμος εκτιμά ότι το κονδύλι από το RRF (250 εκατ. συνολικά για σχέδια ανάπτυξης και Ε&Α για τη διετία 2022-2023) δεν επαρκεί για την ανάπτυξη σημαντικών επενδύσεων. Είναι ενδεικτικό ότι για τις κλινικές μελέτες, οι δαπάνες που υπέβαλαν οι εταιρείες μόνο για το έτος 2020 ανήλθαν περί τα 110 εκατ. ευρώ. Με αυτά τα δεδομένα διεκδικεί επιπλέον χρηματοδότηση, για την ανάπτυξη του τομέα, από τα κρατικά κονδύλια.
Πολλαπλά τα οφέλη
Πολλές διεθνείς μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι υπάρχουν μεγάλα, δυνητικά οφέλη από την ανάπτυξη των κλινικών μελετών και αφορούν πρώτιστα στους ασθενείς που συμμετέχουν σε αυτές, αλλά και στην οικονομία της χώρας:
Οι ασθενείς αποκτούν ταχεία και δωρεάν πρόσβαση σε νέες θεραπείες, φάρμακα και εργαστηριακές και διαγνωστικές εξετάσεις χωρίς καμία επιβάρυνση καθώς και συνεχή και υψηλού επιπέδου ιατρική παρακολούθηση.
Οι γιατροί που συμμετέχουν στις κλινικές μελέτες βελτιώνουν σημαντικά τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους γύρω από κάθε νόσημα, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται σημαντικά η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν στο σύνολο των ασθενών.
Παράλληλα, ενισχύεται η επιχειρηματικότητα και η απασχόληση, με εξειδικευμένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εκπαίδευσης.
Τέλος, επιτυγχάνεται η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων (FDI), εξοικονόμηση πόρων για το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Για κάθε επένδυση που γίνεται σε κλινικές μελέτες στη χώρα μας, το 20% εισπράττεται υποχρεωτικά βάσει νόμου από το νοσοκομείο που διεξάγεται η μελέτη και την εποπτεύουσα Υγειονομική Περιφέρεια, ενισχύοντας τους προϋπολογισμούς των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας.
Οι προτάσεις
Η Ελλάδα φιλοδοξεί ανάδειξη της χώρας μας σε κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση, που θα δώσει νέα πνοή και ώθηση τόσο στη Δημόσια Υγεία όσο και την Εθνική Οικονομία, κάτι όμως που προϋποθέτει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας στον τομέα.
Η μελέτη της PwC προτείνει συγκεκριμένες στρατηγικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των περιορισμών και την προώθηση των κλινικών μελετών στην Ελλάδα, οι οποίες αφορούν στη διαδικασία επιλογής των ασθενών, στην εξειδικευμένη εκπαίδευση του προσωπικού των νοσοκομείων, στο ρυθμιστικό πλαίσιο και τις διαδικασίες καθώς και στις επενδύσεις και την ψηφιοποίηση των υποδομών.
Σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, Θάνο Πλεύρη, στη χώρα μας θα θεσπιστεί πιο ευέλικτο πλαίσιο κλινικών μελετών, ωστόσο εξίσου σημαντικές κρίνονται οι παρεμβάσεις και στους υπόλοιπους τομείς.
