Η θεραπεία του καρκίνου δεν είναι «ενός ανδρός αρχή», αλλά μίας ομάδας που αποφασίζει για την αλληλουχία των θεραπευτικών χειρισμών σε κάθε ογκολογικό ασθενή.
Γράφει ο Μιχάλης Νικολάου*
Τα ογκολογικά συμβούλια είναι ομάδες επαγγελματιών υγείας, με στόχο την αντιμετώπιση του καρκίνου με τον πιο ορθολογικό τρόπο. Αποτελεί παγκόσμια τάση καθώς η θεραπεία του καρκίνου δεν είναι «ενός ανδρός αρχή», αλλά μίας πολυπληθούς ομάδας που αποφασίζει για την αλληλουχία των θεραπευτικών χειρισμών σε κάθε ογκολογικό ασθενή, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα της σωστότερης προσέγγισης, λόγω των πολλών επιλογών που σήμερα έχουμε. Είναι αλήθεια ότι τα πολλά και καλά φάρμακα της Ογκολογίας και οι νέες τεχνικές, είτε αυτές αφορούν στις απεικονιστικές μεθόδους, είτε στη λήψη υλικού προς βιοψία, είτε στον τρόπο του χειρουργείου, έχουν δώσει αρκετές και καλές λύσεις, εξασφαλίζοντας μέχρι και την ίαση σε περιπτώσεις που παλαιότερα ήταν «καταδικασμένες». Ο καρκίνος, όπου δεν έχει νικηθεί, έχει μετατραπεί σε χρόνια νόσο.
Τα ογκολογικά συμβούλια στη χώρα μας είναι θεσμοθετημένα εδώ και χρόνια (από το 2012, Νόμος 4052/2012 - Άρθρο 135), ωστόσο ο φόρτος εργασίας και η έλλειψη προσωπικού πολλές φορές τα ακυρώνει στην πράξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης ύπαρξης ογκολογικού συμβουλίου είναι αυτό του «HER2 θετικού» καρκίνου του μαστού, όπου στην επικουρική του (ιάσιμη) μορφή, η θεραπεία του επιτάσσει πρώτα τη λήψη της χημειοθεραπείας και του βιολογικού παράγοντα και μετά να χειρουργείται ο ασθενής. Καθώς τα καινούργια φάρμακα μπορούν να μειώσουν δραστικά την έκταση του όγκου, συμβάλλουν στην διενέργεια ενός αρτιότερου ογκολογικά χειρουργείου. Ένας ρεαλιστικός στόχος θα ήταν όλοι οι ασθενείς, τουλάχιστον για τους αρχικούς τους χειρισμούς, να έχουν απόφαση ογκολογικού συμβουλίου. Αυτό θα διασφαλίσει ότι θα έχουν «αλληλουχηθεί» με τη σωστή σειρά όλες οι υπάρχουσες ιατρικές δυνατότητες.
Σε ένα ογκολογικό συμβούλιο ρόλο δεν έχουν μόνο οι γιατροί αλλά και ο νοσηλευτής, ο κλινικός φαρμακοποιός, ο μοριακός βιολόγος, ο ψυχολόγος, ο κοινωνικός λειτουργός ο διατροφολόγος και ο διοικητικός υπάλληλος. Από τις ιατρικές ειδικότητες ο παθολόγος ογκολόγος έχει συνήθως ρόλο συντονιστικό, ενώ βασικοί θεωρούνται στη σύσταση του συμβουλίου οι ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι, οι παθολογοανατόμοι, οι ακτινοδιαγνώστες αλλά και άλλες ειδικότητες, αναλόγως του τύπου του καρκίνου, όπως για παράδειγμα για τον γαστρεντερικό καρκίνο οι χειρουργοί ογκολόγοι και οι γαστρεντερολόγοι, για τον γυναικολογικό καρκίνο οι γυναικολόγοι, για τον ουρολογικό καρκίνο οι ουρολόγοι κτλ. Αξίζει να αναφερθεί η ανάγκη ύπαρξης ψυχιάτρων και ιατρών Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, καθώς η «επανακοινωνικοποίηση» των ασθενών είναι ζήτημα πρωταρχικής σημασίας.
Οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν
Στον αντίλογο της καθολικής εφαρμογής των ογκολογικών συμβουλίων μπορεί κανείς να αντιτάξει την πιθανή επιδείνωση της γραφειοκρατίας, αφού τα δημόσια νοσοκομεία παρά τις προσπάθειες, παραμένουν υποστελεχωμένα. Επίσης, τα συμβούλια συνήθως πραγματοποιούνται μία φορά την βδομάδα, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις που χρήζουν επείγουσας χορήγησης θεραπείας και για το λόγο αυτό θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα χρήσης «θεραπείας διάσωσης», χωρίς απόφαση, όπου αυτό απαιτείται. Ακόμη, πρέπει να υπάρξει διασύνδεση των μικρών (συνήθως επαρχιακών) νοσοκομείων με τα μεγαλύτερα, ανά περιφέρεια, με στόχο την εξυπηρέτηση των ασθενών όσο το δυνατόν πιο κοντά στον τόπο τους.
Ένα σημαντικό κίνητρο προς την καθιέρωση των ογκολογικών συμβουλίων θα ήταν η κατάργηση του ΣΗΠ (Σύστημα Ηλεκτρονικής Προέγκρισης) για τα ογκολογικά φάρμακα, όταν υπάρχει απόφαση του συμβουλίου. Για παράδειγμα, σε έναν ασθενή με μεταστατικό καρκίνο πνεύμονα προς πρώτη γραμμή θεραπεία, η έγκριση της ανοσοθεραπείας να δίνεται αυτομάτως με την απόφαση του συμβουλίου. Το ΣΗΠ, επί της ουσίας, επιβαρύνει εξαιρετικά τον παθολόγο ογκολόγο, προσθέτει σε γραφειοκρατία και οδηγεί σε υπερεργασία, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που καθυστερεί τη χορήγηση της εγκεκριμένης θεραπείας στον ασθενή.
Οι προϋποθέσεις
Η κατάκτηση της θέσπισης των ογκολογικών συμβουλίων δεν μπορεί να αποτελέσει μέθοδο περιορισμού της φαρμακευτικής δαπάνης, αλλά μηχανισμό αποσιώπησης του ιατρικού λάθους ή της θεραπευτικής υπερβολής και ως έτσι πρέπει να γίνει αντιληπτό και από την Πολιτεία. Οι παθολόγοι ογκολόγοι θεραπεύουν τους ασθενείς τους πάντα σύμφωνα με τις «κατευθυντήριες οδηγίες» και σχεδόν ποτέ δεν παρεκκλίνουν από αυτές ή δεν παρεκκλίνουν αναίτια από αυτές. Η χρήση θεραπειών μέσω των κατευθυντηρίων οδηγιών και του συμβουλίου αποτελούν την νομική κατοχύρωση του κλινικού απέναντι σε κάθε κακόβουλη σκέψη ή ενέργεια. Ωστόσο, πρέπει να συντελεστούν και άλλες δομικές αλλαγές για να μπορέσουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες να αποδώσουν τα μέγιστα, όπως να διαμορφωθεί ο «Ογκολογικός Χάρτης» και να ενεργοποιηθεί το «Εθνικό Μητρώο Ασθενών με Καρκίνο», έτσι ώστε να έχουμε πλήρη καταγραφή και δεδομένα για τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών. Η ενεργοποίηση και η χρήση του «ηλεκτρονικού φακέλου» αποτελεί αναγκαίο και αναπόσπαστο μετρό προς την βέλτιστη αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο, καθώς θα αυξήσει την λογοδοσία και την υπευθυνότητα σε όλα τα επίπεδα, ενώ το μέτρο του «Οικογενειακού Ιατρού» που πρέπει να αποτελεί τη βάση του συστήματος υγείας μας, δεν έχει καταφέρει ακόμη να λάβει τη θέση που του αξίζει.
*Ο Μιχάλης Νικολάου, MD, MSD, PhD, είναι Παθολόγος – Ογκολόγος, Επιμελητής A, Α' Παθολογική – Ογκολογική κλινική, Εμπνευστής & Επιστημονικά Υπεύθυνος του «ΟΙΚΟΘΕΝ», Επιστημονικά Υπεύθυνος της Κατ'οίκον Νοσηλείας του ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας», Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), Πρόεδρος στην Επαγγελματική Ένωση Παθολόγων – Ογκολόγων Ελλάδος (ΕΕΠΟΕ)
