Συζήτηση με την Έλενα Ράπτη Υφυπουργού Τουρισμού και επικεφαλής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης – συντονίστρια της καμπάνιας «ΕΝΑ στα ΠΕΝΤΕ» στην Ελλάδα, για την προστασία των παιδιών από την κακοποίηση και την εκμετάλλευση, πραγματοποιήθηκε ύστερα από πρωτοβουλία του προέδρου του ΙΣΘ Νίκου Νίτσα, στο stand του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, στη φετινή ΔΕΘ.
Σημειώνεται ότι, όπως αναφέρθηκε σε συζήτηση που διεξήχθη χθες Τρίτη, 4.000 παιδιά κάθε χρόνο κακοποιούνται στην Ελλάδα. Ένα 10% των παιδιών κάτω των τριών ετών που απευθύνονται στις παιδοχειρουργικές κλινικές στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων είναι παιδική κακοποίηση. Σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΠΑ το 25% όλων των καταγμάτων σε παιδιά κάτω των τριών ετών, είναι παιδική κακοποίηση και δυστυχώς το 3% με 5% πεθαίνουν ή μένουν με σοβαρές αναπηρίες.
Η κα Ράπτη, επικεφαλής για τη δράση του προγράμματος «ΕΝΑ στα ΠΕΝΤΕ» (παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης στην Ευρώπη), μίλησε για τη συνεχή τραυματική εμπειρία των παιδιών που υπέστησαν κακοποίηση σε αστυνομικές, δικαστικές και άλλες αίθουσες, καθώς και για τη δημιουργία ενός ειδικού ποινικού μητρώου για όσους προσφέρουν εθελοντικά ή μη τις υπηρεσίες τους σε χώρους όπου δραστηριοποιούνται ή φιλοξενούνται παιδιά.
Το πρόγραμμα «τρέχει» από το 2013 στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εξάλειψη της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης.
«Στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού προκύπτει ότι το 16% των παιδιών έχει δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλική κακοποίηση, αντιλαμβάνεστε ότι είναι πολλά τα περιστατικά ενώ οι δράστες σε συγκεκριμένες μορφές- της σεξουαλικής - δεν είναι άγνωστοι, από τους οποίους μπορούν να προστατευθούν. Είναι από το οικείο και φιλικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα και το ίδιο το παιδί να μην μπορεί να υποψιαστεί ότι έχουν ως στόχο να το βλάψουν και εντέλει να καταλήγει να είναι δεκτικό σε… εγκλήματα», τόνισε η κ. Ράπτη.
Αναλυτικά τι είπε η Υφυπουργός και επικεφαλής του προγράμματος «ΕΝΑ στα ΠΕΝΤΕ»:
Όρια σε όλους
Ο βασικότερος κανόνας είναι ο κανόνας του εσώρουχου. Λέει ότι «δεν επιτρέπω σε ΚΑΝΕΝΑΝ να αγγίζει αυτή την περιοχή του εσώρουχου, είναι ιδιωτική, είναι του παιδιού και μόνο του παιδιού και έτσι μπαίνουν όρια». Με απλό και κατανοητό τρόπο μέσα από πολύτιμα ενημερωτικά εργαλεία, που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης, από παραμυθάκια και ιστορίες, μπορεί να προσδιορίσει τη διαφορά ανάμεσα σε ένα καλό κι ένα κακό άγγιγμα. Είναι η περιοχή που δεν αγγίζει ΚΑΝΕΝΑΣ, ακόμη και αν είναι ο παππούς, ο νονός, ο ξάδερφος, ο δάσκαλος, ο προπονητής.
Μην ξεχνάμε ότι το «όπλο» των δραστών αποτελεί η μυστικότητα, καθώς ζητούν από τα θύματά τους να κρύψουν αυτό που συμβαίνει και νιώθουν εγκλωβισμένα. Αυτό που λέμε στα παιδιά είναι ότι ένα μυστικό είναι καλό ή κακό ανάλογα με το πώς νιώθουν τα ίδια. Για παράδειγμα, το να πούμε ότι θα κάνουμε μια έκπληξη στη μητέρα που έχει γενέθλια είναι ένα καλό μυστικό που δημιουργεί χαρά και προσμονή, όμως υπάρχουν κι αυτά τα μυστικά που δημιουργούν άγχος, φόβο και αμηχανία. Αυτά τα μυστικά δεν θα πρέπει να μείνουν μυστικά. Πρέπει να μιλήσουν για ό,τι τα ενοχλεί σε ένα πρόσωπο που εμπιστεύονται κι αυτό το δίκτυο ασφαλείας καλό θα είναι να τους το υποδείξουμε από νωρίς. Η δασκάλα, ο αστυνομικός, η μαμά, η γιαγιά είναι μερικοί από αυτό το δίκτυο για να βοηθηθούν και να βρουν διέξοδο. Επίσης θα πρέπει να μάθουν τι είναι δωροδοκία, δηλαδή ότι πολλές φορές με δώρα οι κακοποιητές ζητούν αντάλλαγμα να τους επιτραπεί η παραβίαση των ορίων, δηλαδή να αγγίξουν την περιοχή του εσώρουχου (ή να αγγίξουν αυτά τη συγκεκριμένη περιοχή του δράστη).
Η ερώτηση που δεν κάνουμε στα θύματα κακοποίησης
Τα ενημερωτικά εργαλεία είναι οι ιστορίες κινουμένων σχεδίων, τα παραμυθάκια που έχουν την έγκριση του αρμόδιου ινστιτούτου του Υπουργείου Παιδείας. Στους δε γονείς διανέμουμε σχετικά έντυπα που τους υποψιάζουν για κακοποιητικές συμπεριφορές, στο σπίτι ή και αλλού. Για παράδειγμα, δεν μπορεί ένα 7χρονο παιδί να έχει μυστικά με έναν 30χρονο ή και μεγαλύτερο, αυτή είναι μια ένδειξη που θα πρέπει να τους κινητοποιήσει. Το κυριότερο είναι ότι δεν θα πρέπει το παιδί να νιώσει ότι αυτό είναι υπεύθυνο για ό,τι κακό έκανε ο κακοποιητής. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ερωτηθεί γιατί έγινε η κακοποίηση, διότι το παιδί θα νιώσει συνένοχο και ντροπή και θα είναι δυσκολότερο να αποκαλύψει τα πάντα. Άρα καλό θα είναι να είμαστε ψύχραιμοι, να μη βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα και αν κάτι έχει συμβεί να καλέσουμε σε μία από τις τηλεφωνικές γραμμές (γιατρό, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό) που μας παρουσιάζει η καμπάνια για να μας καθοδηγήσουν στο πώς να χειριστούμε το περιστατικό ώστε να μην επιβαρυνθεί το παιδί ακόμη περισσότερο με τις διαδοχικές και λάθος ερωτήσεις. Άρα είναι σημαντικό το παιδί να ακούσει «είμαι εδώ για να σε βοηθήσω και σε πιστεύω και σε εμπιστεύομαι».
Ναι υπάρχουν και τέτοιες περιπτώσεις
Δυστυχώς ακόμη και μητέρες αρνούνται να πιστέψουν τα παιδιά τους, όταν τις ενημερώνουν ότι «ο θείος, ο αδελφός της μαμάς ζήτησε να τον αγγίξω σε συγκεκριμένη περιοχή». Υπάρχουν περιπτώσεις που τούς είπαν μετά βεβαιότητάς ότι «όλα αυτά είναι της φαντασίας τους και τα καλά παιδιά δεν λένε τέτοια λόγια», με αποτέλεσμα το παιδί να εγκλωβίζεται ακόμη περισσότερο σε μια εφιαλτική καθημερινότητα και κυρίως σε μια καθημερινή κακοποιητική συμπεριφορά μέσα στο σπίτι του. Άρα, το πρώτο μας μέλημα είναι να προλάβουμε το κακό αλλά αμέσως μετά τα θύματα να μπορούν να βρουν κάποιο καταφύγιο, να αποκαλύψουν αυτό που έχει συμβεί και όταν θα το κάνουν να βρουν βοήθεια και στήριξη με ειδικούς και σε ειδικές δομές.
Ταινία με όλα τα φρικιαστικά σενάρια
Ποιος γονιός θα σκεφτόταν να μιλήσει στο παιδί του για την πρόληψη παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης σε μικρή ηλικία; Κι όμως, όταν οι δράστες στοχεύουν σε αυτές τις ηλικίες οφείλουν να μιλήσουν για τον κανόνα του εσώρουχου, με ένα παραμυθάκι. Να τους μάθουμε, επίσης, ότι κανείς δεν μπορεί να τα φωτογραφίσει χωρίς την άδεια τους (βλ φωτοσκορπούλης) και σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια. Υπάρχουν πλέον καινούρια εργαλεία ενημέρωσης με νέες ιστορίες κινούμενων σχεδίων, κατόπιν έγκρισης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ώστε με διασκεδαστικό τρόπο να μάθουν τα παιδιά να βάζουν τα όρια τους και όταν ενοχληθούν με τη βοήθεια φίλων να πηγαίνουν σε αστυνομικό τμήμα. Αν η μαμά ή η δασκάλα δεν δρομολογήσει τις διαδικασίες, πρέπει να υπάρχει και κάποιος άλλος, πχ ένας αστυνομικός. Ταυτόχρονα, ετοιμάζουμε ταινία μιας ώρας για τις περιπτώσεις που θα πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά, ώστε να προλάβουμε τα χειρότερα. Κι όλα αυτά με διασκεδαστικό τρόπο και με χαρούμενους πρωταγωνιστές, που θα μεταφέρουν τα μηνύματα αντιμετώπισης κάθε μορφής κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Η πρώτη προσπάθεια ενημέρωσης το 2013
Είχε στηθεί stand στο κέντρο της Θεσσαλονίκης το 2013 ώστε να ενημερώσουμε και να μετρήσουμε και αντιδράσεις για την καμπάνια «ΕΝΑ στα ΠΕΝΤΕ». Ναι, τότε υπήρχαν γονείς που έκαναν πίσω και δεν ήθελαν να πάρουν το παραμύθι «με τον κανόνα του εσώρουχου», από φόβο μήπως το παιδί τους στιγματιστεί! Το θέμα τότε αποτελούσε ταμπού και ξεκινήσαμε με εκπομπές στα ΜΜΕ, ώστε να μπούμε ευκολότερα στα σπίτια και να ενημερώσουμε ότι υπάρχουν τρόποι πρόληψης. Να σημειωθεί ότι το υπουργείο Παιδείας ενέκρινε την καμπάνια και θα διδάσκεται στις πρώτες τάξεις των δημοτικών σχολείων.
Όχι άλλη κακοποίηση μετά την κακοποίηση
Όταν παρουσιάσαμε στον Πρωθυπουργό την εμπειρία μας από όλη αυτή τη διαδρομή από το 2013 -πριν από τρία χρόνια- πήραμε εντολή να δημιουργήσουμε Εθνικό Σχέδιο Δράσης που υπάγεται στον Υπουργό επικρατείας, τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση της κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανηλίκων και γι’ αυτό τελευταία δουλεύουμε εντατικά με τα περισσότερα συναρμόδια υπουργεία. Το σημαντικότερο είναι ότι όταν ένα παιδί θα καταγγείλει ότι έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση - σεξουαλική κακοποίηση να αντιμετωπισθεί ισότιμα από τους αρμόδιους φορείς σε όλη την Ελλάδα και με τρόπο που δεν θα τραυματιστεί ψυχικά ακόμη περισσότερο. Σήμερα όταν ένα παιδί καταγγείλει την κακοποίηση του στην επαρχία κατά μέσο όρο θα καταθέσει 14 φορές στην αστυνομία, στην εισαγγελία, στο ψυχολόγο, στον κοινωνικό λειτουργό, ξανά και ξανά. Αυτό που θέλουμε είναι μία και μόνο κατάθεση να βιντεοσκοπείται ώστε να μην προσέρχεται στο δικαστήριο.
Να… τσεκάρουμε ποιοι βρίσκονται δίπλα σε παιδιά
Για τρεις μήνες επιστημονική ομάδα δούλεψε εντατικά και ετοίμασε ένα προσχέδιο που εδώ και λίγο καιρό βρίσκεται ήδη στα συναρμόδια υπουργεία ώστε να μπορούν αντιμετωπιστούν τα περιστατικά, με έναν ενιαίο τρόπο φιλικό προς τα παιδιά. Ταυτόχρονα όλα τα περιστατικά πρέπει να καταγράφονται σε μία πλατφόρμα, υπάρχει αυτή τη στιγμή, και καλούνται όλα τα υπουργεία να συντονιστούν ώστε να έχουμε ένα κοινό αρχείο όπου θα καταγράφονται με διαβαθμισμένη πρόσβαση από τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Δικαιοσύνης στην παρακολούθηση και στην εξέλιξη τους, γιατί δεν αρκεί να καταγγελθεί ένα περιστατικό θα πρέπει να γνωρίζουμε την εξέλιξη του με τη δημιουργία ενός ειδικού ποινικού μητρώου για όλους όσοι εργάζονται εθελοντικά ή μη σε χώρους με παιδιά διότι αυτοί οι «άνθρωποι», οι δράστες, επιλέγουν να δραστηριοποιούνται κοντά στα παιδιά, οπότε εμείς πρέπει να τους απομακρύνουμε.
