Ανησυχητικά στοιχεία για τη μικροβιακή αντοχή παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια ημερίδας για τη Μικροβιακή Αντοχή με τίτλο: «Συντονιζόμαστε ενάντια στη Μικροβιακή Αντοχή: Περνώντας από τις Διαπιστώσεις στη Δράση», που έλαβε χώρα στο πλαίσιο της Παγκόσμιας εβδομάδας ενημέρωσης για τη μικροβιακή αντοχή και τα αντιβιοτικά.
Όπως ανέφερε η, Ομ. Καθηγήτρια Παθολογίας Ε.Κ.Π.Α. – Λοιμωξιολόγος, Διευθύντρια της Α’ Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Υγεία, Επίτιμη Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Μελος Academia Europaea, Ελένη Γιαμαρέλλου, η χώρα μας παρά τα όποια μέτρα έχουν ληφθεί συνεχίζει να είναι πρώτη στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών αλλά και στις νοσοκομειακές λοιμώξεις. Το 2020 στην Ελλάδα καταγράφηκαν 2000 θάνατοι από πολυανθεκτικά μικρόβια σε πληθυσμό 10 περίπου εκατομμυρίων, στην Ιταλία 8000 θάνατοι σε πληθυσμό 45 εκατ., ενώ στη Σουηδία που έχει τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα καταγράφηκαν 300 θάνατοι από πολυανθεκτικά μικρόβια. Αναφερόμενη στα μέτρα που έχουν ληφθεί στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της ΜΑ, ανέφερε ότι ενώ από το 2014 υπάρχει ΦΕΚ που ορίζει ότι σε κάθε νοσοκομείο πρέπει να υπάρχει ομάδα επιτήρησης και ορθής διαχείρισης των αντιβιοτικών, αυτό δεν λειτουργεί παρά σε ελάχιστα νοσοκομεία.
Οι προτεινόμενοι τρόποι για τον περιορισμό της ΜΑ είπε η κ. Γιαμαρέλλου ότι είναι: α) Η πρόσληψη Παθολόγων-Λοιμωξιολόγων και Νοσηλευτών Ελέγχου Λοιμώξεων πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης β) Ο Λοιμωξιολόγος, που συγχρόνως θα είναι πρόεδρος της ΟΕΚΟΧΑ θα είναι ο Επιβλέπων (Leader) εφαρμόζοντας Antibiotic Stewardship για το νοσοκομείο του. Καθορίζει την λίστα των «υπό περιορισμό» αντιβιοτικών για τα οποία απαιτείται προέγκριση από τον Επιβλέποντα Λοιμωξιολόγο. Επιπλέον εφαρμόζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα «Προοπτικό Έλεγχο» των ήδη χορηγουμένων αντιβιοτικών σε συνεργασία με τους θεράποντες ιατρούς στις διάφορες κλινικές του νοσοκομείου του γ) Η πρόσληψη Φαρμακοποιών με εξειδίκευση στην Κλινική Φαρμακολογία δ) Ανανέωση της σύνθεσης της ΟΕΚΟΧΑ και ε) Η συνεχής εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των Κλινικών Ιατρών.
«Η αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ για πάνω από 20 χρόνια», δήλωσε στην ομιλία της η Domenech Amado, Διευθύντρια DG SANTE Όπως ανέφερε, στην Ευρώπη ήδη κάθε χρόνο 35.000 άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας μη θεραπεύσιμων λοιμώξεων ενώ υπολογίζεται ότι εάν δεν ληφθούν μέτρα μέχρι το 2050 παγκοσμίως θα έχουν χαθεί εξ αιτίας της ΜΑ 14 εκατ. Άνθρωποι. Για να πραγματοποιηθούν οι στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030 για την ΜΑ απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ευρώπης περιλαμβανομένης και της Ελλάδας τόνισε η κ. Amado. Όπως είπε χαρακτηριστικά «Στην Ευρώπη σε ότι αφορά τη ΜΑ πρέπει να σκεφτόμαστε σαν Ένας». Τέλος η κ. Amado αναφέρθηκε στη νέα ευρωπαϊκή φαρμακευτικά νομοθεσία που προβλέπει exclusivity voucher για νέα αντιβιοτικά. «Είναι σαφές ότι η αντιμετώπιση της αντιμικροβιακής αντοχής δεν μπορεί να γίνει από έναν μόνο τομέα ή φορέα. Χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια, κοινή δράση και συνεργασία από όλους τους εμπλεκόμενους. Στην Ένωση Ασθενών Ελλάδας, αναγνωρίζουμε τη σημασία της ενεργής συμμετοχής των ασθενών, καθώς είναι η κατανόηση και η υπευθυνότητα τους που μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα», επισήμανε στην εισήγησή της η Εύη Ορφανού, Μέλος Δ.Σ, Ένωση Ασθενών Ελλάδας, Πρόεδρος, Σύλλογος Καρκινοπαθών και Σπανίων Παθήσεων Νομού Έβρου «Μαζί για Ζωή».
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του συστήματος υγείας
Στη συνέχεια, ο Νικόλαος Σύψας, Παθολόγος - Λοιμωξιολόγος, Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας – Λοιμωξιολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων, Επιστημονικός/Διοικητικός Υπεύθυνος Μονάδας Λοιμώξεων – COVID ΓΝΑ «Λαϊκό», εστίασε στη διάσταση του προβλήματος της Μικροβιακή Αντοχής ως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του συστήματος υγείας. Ο κος Σύψας τόνισε ότι η «αόρατη πανδημία» αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Ως δράσεις που προτείνονται είναι: η αναγνώριση του προβλήματος, η προτεραιότητα στην αντιμετώπιση του, η ανεύρεση πόρων, η συλλογή ποιοτικών στοιχείων επί του πεδίου, εθνικό πρόγραμμα αντιμετώπισης της αντοχής, η προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου καθώς και η εφαρμογή και διατήρηση του προγράμματος.
Η Ελένη Μάγειρα, Καθηγήτρια Εντατικής Θεραπείας-Παθολογίας, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νοσοκομείο ΓΝΑ «Ευαγγελισμός» επισήμανε ότι η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) επειδή αποτελεί «το νοσοκομείο» μέσα στο νοσοκομείο, όπου διασταυρώνονται ασθενείς από τα διάφορα τμήματα και την κοινότητα και ως εκ τούτου απαιτεί την ύπαρξη ισχυρής κουλτούρας ασφάλειας μεταξύ των γιατρών. Η ΜΕΘ αποτελεί ζώνη υψηλού κινδύνου ανάπτυξης μικροβιακής αντοχής, αφού ο κίνδυνος αποικισμού των αρρώστων από πολυανθεκτικά παθογόνα μικρόβια, αυξάνεται γραμμικά κατά 1,41% ημερησίως για τις 30 πρώτες ημέρες νοσηλείας. Σημαντικός, τροποποιήσιμος, ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου εξέλιξης του αποικισμού από πολυανθεκτικά σε λοίμωξη είναι η υπερ-χρήση και η ακατάλληλη επιλογή των ευρέως φάσματος αντιμικροβιακών, σε αντίθεση με την απαιτούμενη κουλτούρα ασφάλειας στη ΜΕΘ. Τέλος, η Ευτυχία Γιάγκου, Mέλος Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο των Νοσηλευτών στην Αντιμικροβιακή Αντοχή, στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και τις λύσεις που προτείνει η ΕΝΕ.
Οι πρωτοβουλίες στην Ελλάδα
Στην επόμενη ενότητα με συντονιστή τον Σπυρίδωνα Σαπουνά, Ιατρό Ενδοκρινολόγο, Β’ Αντιπρόεδρο Δ.Σ., Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου (Ε.Ο.Φ) συζητήθηκαν οι πρωτοβουλίες για την Αντιμετώπιση του Προβλήματος στην Ελλάδα και Ευρώπη. Ο Χρήστος Τριανταφύλλου, Project Officer Quality of Care, WHO Athens Quality of Care and Patient Safety Office, ανέπτυξε τις δράσεις και τη συμβολή του ΠΟΥ/Ευρώπης στην αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής.
«Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε τον Νοέμβριο του 2022 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (European Centre for Disease Prevention and Control-ECDC) εκτιμάται ότι, σε ολόκληρη την ΕΕ, την Ισλανδία και τη Νορβηγία, περισσότερα από 35. 000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις από μικρόβια με αντοχή στα αντιβιοτικά. Οι λοιμώξεις αυτές επιφέρουν στην ΕΕ πρόσθετο κόστος υγειονομικής περίθαλψης ύψους 1,5 δισ. ευρώ και απώλειες στην παραγωγικότητα. H Ελλάδα είναι σταθερά ανάμεσα στις χώρες που έχουν υψηλή χρήση των αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσοκομεία, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει και αυξημένη μικροβιακή αντοχή», τόνισε μεταξύ άλλων ο Θεοκλής Ζαούτης, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος CLEO, Καθηγητής Παιδιατρικής Β Τμημα ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστημίου της Pennsylvania, Τμήμα Λοιμωδών Νοσημάτων, Νοσοκομείο Παίδων Philadelphia (CHOP).
Τι σχεδιάζει ο ΕΟΔΥ
Ο Δημήτριος Χατζηγεωργίου, Υπτχος ε.α. (ΥΙ), επίτιμος Διευθυντής της Διεύθυνσης Υγειονομικού (ΔΥΓ) του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ), αναπληρωματικό Μέλος του ΔΣ του ΕΟΔΥ και Επιστημονικός Σύμβουλος ΕΟΔΥ, Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής (Advisory Forum) του ECDC, τακτικό μέλος της Εθνικής Επιτροπής Αντιμετώπισης Κρίσεων του Υπ. Υγείας, τακτικό μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ελέγχου Λοιμώξεων, ανέφερε ότι στον ΕΟΔΥ υπάρχει πλέον καινούργια Διεύθυνση που ασχολείται ειδικά με το θέμα της ΜΑ και των νοσοκομειακών λοιμώξεων.
Συστήθηκε ομάδα εργασίας που συντονίζει όλα τα θέματα και συνεργάζεται με ευρωπαϊκούς φορείς και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες όπως το GRIPP και το REVERSE με στόχο να υιοθετήσει όλες τις καλές πρακτικές που έχουν αναδειχθεί μέσω αυτών των προγραμμάτων. Υλοποιεί ήδη ένα στρατηγικό σχέδιο που έχει να κάνει με τον έλεγχο των λοιμώξεων σε χώρους παροχής υγειονομικής περίθαλψης από Επιτροπές, το οποίο θα ξεκινήσει αρχικά σε 55 νοσοκομεία και για το οποίο αξιολογούνται ήδη 80 υποψήφιοι. Επίσης σε εξέλιξη βρίσκεται η δημιουργία πρωτόκολλων επιτήρησης ΜΑ και λοιμώξεων που σχετίζονται με νοσοκομειακές λοιμώξεις, τη συγγραφή κατευθυντήριων οδηγιών και ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού για την επιτήρηση. Επιπλέον αξιοποιεί τα δεδομένα της ΗΔΙΚΑ για συνταγογραφήσεις αντιβιοτικών με στόχο να δίνονται σωστά στοιχεία στην ΕΕ Επιπλέον, ο ΕΟΔΥ συμμετέχει στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία One-HEALTH (JAM-RAI 2), ενώ επεξεργάζεται το επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο για την αντιμετώπιση της ΜΑ που θα είναι έτοιμο στους επόμενους μήνες.
Κίνητρα για ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών
Ο Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), Μιχάλης Χειμώνας, σημείωσε πως το 2019 εκτιμάται ότι 5 εκατομμύρια θάνατοι σημειώθηκαν παγκοσμίως. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα από τον ECDC, η Ελλάδα καταγράφει την υψηλότερη συχνότητα λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά σε αντιβιοτικά βακτήρια και την υψηλότερη θνησιμότητα (2.013 θάνατοι ετησίως). Για την αντιμετώπιση του προβλήματος οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να εφαρμόσουν κίνητρα για την ενίσχυση της Έρευνας και Ανάπτυξης νέων καινοτόμων αντιβιοτικών. Τα κίνητρα αυτά θα πρέπει να ανταμείψουν την καινοτομία για την προσέλκυση των αναγκαίων επενδύσεων και να ενθαρρύνουν τις εταιρείες να αναλάβουν τους σημαντικούς κινδύνους που συνδέονται με την αντιμικροβιακή Ε&Α. Στόχος είναι να αξιολογηθεί η αξία των νέων αντιμικροβιακών φαρμάκων με βάση τη συμβολή τους στη Δημόσια Υγεία.
Ο Γιάννης Κοψιδάς, Παιδίατρος, Επικεφαλής Ειδικός Πρόληψης Λοιμώξεων, επισήμανε τον καθοριστικό ρόλο του Εμβολιασμού στην αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής. Τα εμβόλια θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση των θανάτων που προκαλούνται από τη μικροβιακή αντοχή, εξοικονομώντας εκατομμύρια δόσεις αντιβιοτικών όπως επίσης και δισεκατομμύρια σε δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης.
