«Μάστιγα» για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας αποτελούν οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και η μικροβιακή αντοχή, με την Ελλάδα να βρίσκεται στην κορυφή της ευρωπαϊκής κατάταξης. Το κόστος της θλιβερής πρωτιάς ισοδυναμεί με την απώλεια χιλιάδων ζωών ετησίως, όπως τονίστηκε σε χθεσινή εκδήλωση του ΕΟΔΥ, με τίτλο «Επίκαιρα θέματα Δημόσιας Υγείας».
Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν, κάθε χρόνο καταγράφονται 20 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους λόγω μικροβιακής αντοχής και 112. 360 ασθενείς με Λοιμώξεις που σχετίζονται με Φροντίδα Υγείας (ΛΣΦΥ), ενώ 3.800 ασθενείς χάνουν τη ζωή τους ετησίως από τις τρεις βασικές κατηγορίες ΛΣΦΥ (πνευμονίες, ουρολοιμώξεις, βακτηριαιμίες). Η Ελλάδα καταγράφει διπλάσιο ποσοστό ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων σε σχέση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρώπης.
«Το πρόβλημα στα ελληνικά νοσοκομεία είναι εντυπωσιακά μεγάλο: 12 στους 100 νοσηλευόμενους προσβάλλονται από ενδονοσοκομειακά μικρόβια, ενώ στην Ευρώπη το ποσοστό αυτό περιορίζεται σε 6,8%», ανέφερε χαρακτηριστικά η παιδίατρος - λοιμωξιολόγος, Ξανθή Δεδούκου.
Όπως επεσήμανε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Χρίστος Χατζηχριστοδούλου, από αυτούς, ο 1 στους 2 ήδη φέρει τη λοίμωξη κατά την εισαγωγή του στο νοσοκομείο, ενώ στην Ευρώπη η αντίστοιχη αναλογία είναι 1 στους 3 ασθενείς.
Μελέτη σημειακού επιπολασμού ΛΣΦΥ και χρήσης αντιβιοτικών σε ελληνικά νοσοκομεία κατέδειξε ότι οι συχνότερες λοιμώξεις την περίοδο 2022-2023 ήταν:
- Πνευμονίες (28.9%)
- Βακτηριαιμίες (20%)
- Ουρολοιμώξεις (13.1%)
- COVID-19 (8.4%)
- Λοιμώξεις χειρουργικού πεδίου (7.3%)
- Λοιμώξεις από Clostirioides difficile (4%)
Τα παθογόνα που κυριαρχούν και απειλούν καθημερινά τους ασθενείς στα νοσοκομεία είναι μεταξύ άλλων, η κλεμπσιέλλα, το ασινετομπάκτερ, οι ψευδομονάδες κ.α. ενώ οι μισοί νοσηλευόμενοι λαμβάνουν τουλάχιστον ένα αντιβιοτικό, διπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
«Σιωπηρή πανδημία» η μικροβιακή αντοχή
Η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην ΕΕ, με 28,5 δόσεις ανά 1.000 κατοίκους ημερησίως, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι 15,9.
Όπως επεσήμανε η Επίκουρη Καθηγήτρια Γεωργία Κουρλαμπά, η χρήση αντιβιοτικών είναι λίγο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στα νοσοκομεία και ανεξέλεγκτη στην κοινότητα, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της μικροβιακής αντοχής, της αντοχής δηλαδή που αναπτύσσουν οι μικροοργανισμοί στα αντιβιοτικά, καθιστώντας τα αναποτελεσματικά.
Επισημαίνεται ότι η μικροβιακή αντοχή ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μία από τις 3 κορυφαίες απειλές στην Δημόσια Υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Το πρόβλημα αποτελεί μια “σιωπηρή πανδημία” που απαιτεί άμεση παρέμβαση», δήλωσε ο καθηγητής Νίκος Σύψας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων.
«Η ΜΑ εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα παρά τις όποιες ενέργειες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε στόχους που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030 και η Ελλάδα δεσμεύεται να τούς επιτύχει μέσω του ΕΟΔΥ», ανέφερε ο πρόεδρος του Οργανισμού. Ο πρώτος στόχος αφορά στη μείωση κατά 20% της κατανάλωσης αντιβιοτικών στην ΕΕ, σε σχέση με το 2019. Η ΕΕ μάλιστα έθεσε ξεχωριστούς στόχους για κάθε χώρα. Για την Ελλάδα, ο στόχος αυτός είναι λίγο πιο αυστηρός, στο 27%, καθώς έχουμε πολύ μεγαλύτερη κατανάλωση από άλλες χώρες. Ο επόμενος στόχος της ΕΕ είναι περισσότερο από το 65% των αντιβιοτικών που καταναλώνονται να ανήκουν στην κατηγορία Access (αντιβιοτικά 1ης και 2ης γραμμής που προσφέρουν την καλύτερη θεραπευτική αξία, ελαχιστοποιώντας παράλληλα το ενδεχόμενο μικροβιακής αντοχής). «Να θυμίσουμε εδώ το ποσοστό του 2022 στο 42.6% για την Ελλάδα. Το 2019 το ποσοστό αυτό ήταν στο 61.1% συνολικά στην ΕΕ όμως δυστυχώς το 2022 υπήρξε μια οπισθοχώρηση», επεσήμανε ο κ. Χατζηχριστοδούλου. Ο τρίτος στόχος είναι μείωση της επίπτωσης βακτηριαιμιών από 3 ανθεκτικά παθογόνα.
Τα «μέτρα» που λαμβάνει ο ΕΟΔΥ
Ο ΕΟΔΥ έχει ήδη λάβει χρηματοδότηση και προχωρά στην υλοποίηση δράσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Ήδη έχουν ξεκινήσει προσλήψεις προσωπικού (περισσότερα από 90 άτομα) τα οποία, θα επιτηρούν την τήρηση των μέτρων πρόληψης σε 55 νοσοκομεία.
Παράλληλα, εξετάζεται η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος ιχνηλάτησης των νέων εισαγωγών, με στόχο την έγκαιρη ανίχνευση λοιμώξεων και τη λήψη μέτρων απομόνωσης για τη μείωση της μετάδοσης.
Όπως δήλωσε ο Νίκος Σύψας, εφαρμόζονται ήδη προγράμματα ευαισθητοποίησης των γιατρών, ενώ οι κατευθυντήριες οδηγίες για την ορθή χρήση των αντιβιοτικών και την πρόληψη των λοιμώξεων θα δημοσιευθούν σε νέα διαδικτυακή πλατφόρμα και αντίστοιχη εφαρμογή (app) του ΕΟΔΥ.
Το Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης
Όπως τόνισε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, μέσω χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο Οργανισμός ετοιμάζει την εφαρμογή του Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Λοιμώξεων. Το σχέδιο αυτό θα κινείται σε 4 άξονες που θα αφορούν:
- στην επιτήρηση των ΛΣΦΥ και τη συμμόρφωση με πρακτικές πρόληψης με σχεδιασμό ενός ενιαίου ψηφιακού συστήματος καταγραφής και πρακτικών πρόληψης των ΛΣΦΥ στο οποίο θα καταχωρούνται δεδομένα από όλες τις δομές παροχής φροντίδας υγείας της χώρας.
- στην ανάπτυξη εθνικών κατευθυντήριων οδηγιών
- στην εκπαίδευση στην πρόληψη και τον έλεγχο ΛΣΦΥ
- στον σχεδιασμό ενός πρωτοκόλλου παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος, της υιοθέτησης των πρακτικών πρόληψης και θα υπάρχει ανατροφοδότηση. Ο άξονας αυτός θα περιλαμβάνει την πραγματοποίηση επισκέψεων σε δομές φροντίδας υγείας από τον ΕΟΔΥ, με στόχο τον δειγματοληπτικό έλεγχο και τη σύνταξη τακτικών εκθέσεων παρακολούθησης.
Ευρύτερο στόχο του σχεδίου δράσης αποτελεί η σύγκλιση της απόδοσης των δεικτών της Ελλάδας με αυτή των ώριμων συστημάτων υγείας. Ο μεσοπρόθεσμος στόχος του σχεδίου δράσης είναι στην επόμενη μέτρηση των δεικτών ΛΣΦΥ (σε 3 χρόνια), η Ελλάδα να κυμαίνεται στα επίπεδο του 2012 (9%).
Μέσα στο ίδιο πρόγραμμα θα ενταχθεί και η εκπαίδευση του προσωπικού καθαριότητας των νοσοκομείων με σκοπό να αναγνωρίζει τον τρόπο μετάδοσης των παθογόνων, να αντιλαμβάνεται την σημασία της καθαριότητας και απολύμανσης για την πρόληψη και των έλεγχο των ΛΣΦΥ,
τις βασικές αρχές και τις πρακτικές καθαρισμού και απολύμανσης και τέλος να εφαρμόζει βέλτιστες πρακτικές κατά την τέλεση των καθηκόντων τους
Στην ίδια κατεύθυνση, ο ΕΟΔΥ ετοιμάζεται να ξεκινήσει συνεργασία με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) και με το πανεπιστήμιο Vanderbild.
Άλλες πρωτοβουλίες που έχουν ήδη ξεκινήσει στη χώρα μας είναι το Πρόγραμμα GRIPP-SNF που στοχεύει να μετατρέψει 10 νοσοκομεία της Ελλάδας σε κόμβους βέλτιστων πρακτικών για την Πρόληψη και τον έλεγχο λοιμώξεων με διάφορους τρόπους αλλά και η πολυεθνική πολυκεντρική μελέτη REVERSE στην οποία συμμετέχουν 6 ελληνικά νοσοκομεία.
