Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι η πιο επικίνδυνη λοίμωξη και μπορεί να προκληθεί από πληθώρα παθογόνων. Η ιδιαιτερότητά της είναι πως μπορεί να έχει μοιραία κατάληξη εντός 24 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων-γεγονός που αφήνει ένα μικρό «παράθυρο» για να σωθεί ο ασθενής όπως λένε οι γιατροί. Παγκοσμίως καταγράφηκαν 2,5 εκατ. περιστατικά μηνιγγίτιδας κατά το έτος 2019 κι εκτιμάται ότι κάπου εκεί κυμαίνεται το ετήσιο φορτίο.
Μέσα σε αυτό τον αριθμό συμπεριλαμβάνονται 1,6 εκατ. κρούσματα βακτηριακής μηνιγγίτιδας από μηνιγγητιδόκοκκο κυρίως Β από τα οποία 240.000 ασθενείς πέθαναν. Περίπου το 20% των ανθρώπων που κολλούν μηνιγγίτιδα και επιβιώνουν υφίστανται σοβαρές ισόβιες επιπλοκές όπως ακρωτηριασμοί άκρων, κώφωση κι άλλες σοβαρές αναπηρίες. Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα έχει υψηλό κόστος σε άμεσες και έμμεσες δαπάνες υγείας, όπως επίσης υψηλό κοινωνικό και ψυχολογικό κόστος για τις οικογένειες των πασχόντων και τις τοπικές κοινωνίες, που πλήττονται.
Κάθε λεπτό μετρά για την έγκαιρη διάγνωσή της
Επειδή τα συστήματα υγείας στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι πολύ πιο «εύθραυστα», εκεί οι διαγνώσεις είναι καθυστερημένες και οι θάνατοι περισσότεροι. Διεθνώς η βακτηριακή μηνιγγίτιδα προκαλεί τον θάνατο ενός στους 6 ασθενείς, όπως εξηγεί ο Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός διευθυντής του ΠΟΥ. Η αναλογία είναι μικρότερη στην Ευρώπη, όπως και στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, με συνέπεια η θνητότητα στην Γηραιά Ήπειρο να είναι μικρότερη –της τάξης του 10%. Ως κοινό έχουμε εκπαιδευτεί για παράδειγμα στο έμφραγμα του μυοκαρδίου ότι κάθε λεπτό μετρά –γιατί οι θανατηφόρες αρρυθμίες συμβαίνουν κατά κανόνα μέσα στη επόμενη ώρα από την καρδιακή ανακοπή, αλλά δεν είμαστε εξίσου εξοικειωμένοι με την κεραυνοβόλο ταχύτητα εξέλιξης της μηνιγγίτιδας. Στην περίπτωση της βακτηριακής μηνιγγίτιδας όχι απλώς κάθε λεπτό αλλά κάθε δευτερόλεπτο μετράει, καθώς είναι η κατεξοχήν λοίμωξη που παρουσιάζει αιφνίδια και ραγδαία επιδείνωση μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Πού βρίσκεται η «ζώνη μηνιγγίτιδας»
Το μεγαλύτερο φορτίο παγκοσμίως καταγράφεται στη λεγόμενη «ζώνη μηνιγγίτιδας» που αφορά μια ευρεία περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής στην οποία η νόσος είναι ενδημική. Ο ΠΟΥ έχει καταστρώσει έναν οδικό χάρτη με στόχο να νικήσει την μηνιγγίτιδα μέχρι το 2030-γεγονός που μεταφράζεται στη μείωση κατά 50% των κρουσμάτων βακτηριακής μηνιγγίτιδας μέσω προληπτικού εμβολιασμού και στη μείωση των θανάτων κατά 50%.
20 χρόνια απαιτήθηκαν για την ανάπτυξη εμβολίου
Ο προληπτικός εμβολιασμός, η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη χορήγηση των κατάλληλων αντιβιοτικών αποτελεί το τρίπτυχο για την επίτευξη του στόχου του ΠΟΥ και για την ιστορία του εμβόλιο έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου Β (που είναι σήμερα ο επικρατέστερος ορότυπος) χρειάστηκε περισσότερο από 20 χρόνια έρευνας για να αναπτυχθεί. Εξίσου δύσκολο ήταν το εγχείρημα ανάπτυξης εμβολίου έναντι του ιού RSV (αναπνευστικός συγκυτιακός ιός) και πλέον καθώς έχουμε την εμπειρία της πανδημίας covid όπου η επιστημονική πρόοδος έτρεξε με μεγάλη ταχύτητα, μπορούμε όλοι να αντιληφθούμε πως μπορεί να γιγαντωθεί το φορτίο μιας νόσου αν το προστατευτικό εμβόλιο απαιτεί περισσότερες από 2 δεκαετίες για να αναπτυχθεί και να διατεθεί στην φαρμακευτική αγορά.
Μικρο-επιδημίες
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα δεν έχει την εποχικότητα της γρίπης και μπορεί να δώσει σποραδικά κρούσματα οποιαδήποτε εποχή ακόμα και μέσα στο καλοκαίρι. Όπως εξηγεί ο Νίκος Σύψας, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Λοιμώξεων (Ε.Ε.Λ), Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας- Λοιμωξιολογίας, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Επιστημονικός/Διοικητικός Υπεύθυνος Μονάδας Λοιμώξεων – COVID, ΓΝΑ «Λαϊκό», σποραδικά κρούσματα μηνιγγίτιδας έχουμε και σε πανεπιστήμια, ειδικά στο Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου έχουν καταγραφεί μικροεπιδημίες και δυστυχώς υπήρξαν και θάνατοι φοιτητών.
Ο καθηγητής Νίκος Σύψας εξηγεί ότι σε μια μικροεπιδημία η κλασική «συνταγή» αντιμετώπισης είναι η μαζική χορήγηση χημειοπροφύλαξης σε όλο τον πληθυσμό των επαφών του ασθενή, όπως επέλεξε να κάνει και πριν από δύο μήνες ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας στην φοιτητική κοινότητα. Για να γίνει μαζικός προφυλακτικός εμβολιασμός στην φοιτητική κοινότητα θα πρέπει να έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 10 κρούσματα μηνιγγίτιδας ανά 100.000 κατοίκους-κάτι που δεν συνέβη τον περασμένο Ιανουάριο στην Πάτρα, οπότε και είχαμε δυστυχώς το θάνατο ενός 20χρονου φοιτητή.
Ένα εμβόλιο που μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή
Ετησίως στην Ελλάδα καταγράφονται περίπου 40 κρούσματα μηνιγγίτιδας και οι ειδικοί συστήνουν τον εμβολιασμό των παιδιών πριν τις κατασκηνώσεις, εφόσον δεν έχουν εμβολιαστεί ήδη. Το εμβόλιο για τον μηνιγγητιδόκοκκο Β αποζημιώνεται πλέον για όλα τα βρέφη μέχρι 18 μηνών, ανεξάρτητα από το αν έχουν υποκείμενο πρόβλημα υγείας ή είναι απολύτως υγιή. Στην πράξη όλα τα παιδιά ηλικίας έως δύο ετών μπορούν να εμβολιαστούν έναντι του μηνιγιτιδόκοκκου δωρεάν, με μια άτυπη παράταση του 18μηνου.
