Μία από τις απρόσμενες εικόνες του φετινού καλοκαιριού που έκαναν το γύρο του κόσμου, ήταν εκείνη όπου ακτιβιστές, την ώρα που διαμαρτύρονταν για τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στην Βαρκελώνη, ψέκαζαν με νεροπίστολα τουρίστες φωνάζοντάς τους να «ξεκουμπιστούν» και «να γυρίσουν σπίτια τους».
Ο υπουργός Τουρισμού της Ισπανίας καταδίκασε τις ενέργειές τους, τονίζοντας πως δεν αντιπροσωπεύουν την κουλτούρα της φιλοξενίας της χώρας. Το καλοκαίρι του 2024 ωστόσο γέμισε από ανάλογα περιστατικά, σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, αφού hot spots του τουρισμού ξεπέρασαν το απροχώρητο της πληρότητας, βγάζοντας στην επιφάνεια την δυσαρέσκεια των κατοίκων αλλά το μέγεθος του προβλήματος. Το φαινόμενο του υπερτουρισμού είναι εδώ, με πολλούς να εκτιμούν πως είναι αντίστοιχο της κλιματικής κρίσης και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών είχε ήδη εντοπίσει από το 2019 την υπερτροφική ανάπτυξη του τουρισμού, ζητώντας «η διαχείριση αυτής της ανάπτυξης να γίνεται με υπευθυνότητα, ώστε να αξιοποιούνται καλύτερα οι ευκαιρίες που μπορεί να δημιουργήσει ο τουρισμός για τις κοινότητες σε όλο τον κόσμο».
«Αυτό ήταν το σπίτι μου»
Φυσικά ο υπερτουρισμός έχει.. διαβαθμίσεις. Η πόλη του Ντουμπρόβνικ αποφάσισε ότι από εδώ και στο εξής οι τουρίστες θα πρέπει να μεταφέρουν στα χέρια τις βαλίτσες αφού οι ρόδες τους καταστρέφουν τα πλακόστρωτα καλντερίμια της παλιάς πόλης, προκαλώντας ατελείωτο θόρυβο. Ωστόσο, πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία, η Σαντορίνη, τα Κανάρια Νησιά, το Άμστερνταμ, είδαν το πρόβλημα του υπερτουρισμού να μεγαλώνει σε υπερθετικό βαθμό, με τους ντόπιους να θεωρούν πως υποβιβάζει το επίπεδο της ζωής τους. Θεωρούν πλέον πως ο τουρισμός από ευλογία μετατρέπεται σιγά σιγά σε κατάρα.
Οι ορδές των τουριστών ασκούν πίεση στις υπηρεσίες υγείας, θέτουν σε κίνδυνο φυσικούς πόρους, ενώ έχουν δημιουργήσει ένα ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα όσο αφορά τη στέγαση, με πλατφόρμες όπως το Airbnb να έχουν οδηγήσει στην άνοδο των τιμών των κατοικιών, λόγω της μετατροπής τους σε τουριστικά ενοικιαζόμενα. Ντόπιοι κάτοικοι της Μάλαγα κολλούσαν φέτος στο κέντρο της πόλης αυτοκόλλητα σε τοίχους και πόρτες ενοικιαζόμενων, που έγραφαν «αυτό ήταν το σπίτι μου»…
Ενώ κάποιοι περίμεναν ότι μετά την πανδημία θα εγκαινιαζόταν μία νέα τουριστική κανονικότητα, με υπευθυνότητα και κυρίως βιωσιμότητα, τα πράγματα φέτος έμοιαζαν να εκτροχιάζονται σε κάποιες περιπτώσεις. Η Βαρκελώνη για να αντιμετωπίσει την κατάσταση ανακοίνωσε στις 21 Ιουνίου ότι σχεδιάζει να θέσει τέλος στην ενοικίαση τουριστικών διαμερισμάτων έως το 2029 προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των κατοίκων στη στέγαση, ένα τεράστιο πρόβλημα της πόλης, από την στιγμή που οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά 68%, ενώ οι μισθοί μόλις κατά 38%.
Πέρυσι, περίπου 26 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφτηκαν τη Βαρκελώνη, σύμφωνα με το τουριστικό παρατηρητήριο της πόλης που μετρά πληθυσμό 1,7 εκατομμύρια κατοίκους. Φυσικά, η δαπάνη έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ, ύψους 12,75 δισ. δολαρίων. Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 71% της πραγματικής ανάπτυξης της ισπανικής οικονομίας και η τουριστική κίνηση θα αυξάνεται από έτος σε έτος κατά 13% τους καλοκαιρινούς μήνες…
Τα νούμερα συνεχίζουν να είναι εντυπωσιακά αλλά και παράλληλα να προκαλούν ανησυχία. Στα τέλη Μαρτίου η υπηρεσία τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε ότι περισσότεροι από 285 εκατομμύρια τουρίστες είχαν ταξιδέψει διεθνώς, περίπου 20% περισσότεροι από το πρώτο τρίμηνο του 2023. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού προέβλεψε τον Απρίλιο ότι 142 από τις 185 χώρες που ανέλυσε θα έθεταν ρεκόρ όσο αφορά τον τουρισμό, που αναμένεται να αποφέρει 11,1 τρισ. δολάρια παγκοσμίως και να μετρά 330 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Πολλοί τονίζουν πως ο τουριστικός τομέας έχει βιώσιμο μέλλον μόνο εάν γίνει αναδιανομή των κερδών του κλάδου και βελτιωθεί η ποιότητα των θέσεων εργασίας. Εκτός από το όριο στα βραχυπρόθεσμα καταλύματα, η Βαρκελώνη ζήτησε υψηλότερους τουριστικούς φόρους και μείωση του αριθμού τερματικών σταθμών κρουαζιερόπλοιων. «Τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία βγάζουν πάρα πολλά λεφτά, αλλά όλος ο υπόλοιπος κόσμος ζει στη φτώχεια και δεν έχει αρκετά λεφτά για να ζήσει. Αυτό είναι το πρόβλημα», δήλωσε κάτοικος Βαρκελώνης στο Associated Press.
Φέτος πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις σε όλη την Ισπανία, από την Ίμπιζα μέχρι τη Μάλαγα και τη Μενόρκα. Ακτιβιστές στη Μαγιόρκα τοποθέτησαν ψευδείς προειδοποιητικές πινακίδες σε παραλίες για να κρατήσουν μακριά τους τουρίστες που έγραφαν «επικίνδυνες μέδουσες», «πτώσεις βράχων» ή «θαλασσινό νερό μολυσμένο με λύματα».
Τα Κανάρια Νησιά βρέθηκαν επίσης στο επίκεντρο. Οι ακτιβιστές λένε ότι οι περισσότεροι από 10 εκατομμύρια ξένοι επισκέπτες που κάνουν διακοπές στο αρχιπέλαγος κάθε χρόνο καταστρέφουν τη ζωή εκεί. Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 35% του AEΠ, αλλά οι διαδηλωτές λένε ότι πρέπει να γίνουν επείγουσες αλλαγές στον κλάδο. Όπως αναφέρουν, οι ντόπιοι αναγκάζονται να κοιμούνται σε αυτοκίνητα και σπηλιές λόγω της άνοδος των τιμών των κατοικιών. Έκθεση της οργάνωσης Ecologists in Action προειδοποιεί ότι σχεδόν το 34% του τοπικού πληθυσμού - σχεδόν 800.000 άνθρωποι - βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Ένα από τα συνθήματα που έγραφαν τα πλακάτ που κρατούσαν οι κάτοικοι στις πορείες διαμαρτυρίας τους έγραφαν «Τα Κανάρια Νησιά έχουν ένα όριο»…
Πόλη Μουσείο
Η Βενετία, ένα διάσημο στα πέρατα του κόσμου hot spot του τουρισμού με 15 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, είναι ένας άλλος προορισμός που παλεύει εδώ και καιρό με μη βιώσιμους αριθμούς τουριστών. Το Συμβούλιο της Βενετίας έχει διαθέσει 27,7 εκατομμύρια ευρώ για την επισκευή και την ανάπλαση περίπου 500 διαμερισμάτων στο ιστορικό κέντρο. Ωστόσο, φέρεται να υπάρχουν περίπου 2.000 ακίνητα επί του παρόντος κενά, τα οποία όπως δηλώνει στο Euronews η Susanna Polloni από το Solidarity Network forHousing, θα μπορούσαν να είχαν ανακαινιστεί εδώ και πολύ καιρό, εάν είχε γίνει καλύτερη διαχείριση των κεφαλαίων. Οι ντόπιοι αντιμετωπίζουν μια συρρικνούμενη δεξαμενή ακινήτων για ενοικίαση και εκβιασμούς από τους ιδιοκτήτες.
Από τις 31 Ιουλίου το μέγεθος των τουριστικών γκρουπ στη Βενετία περιορίστηκε στα 25 άτομα, με τις τοπικές αρχές να απαγορεύουν επίσης τη χρήση μεγαφώνων από ξεναγούς στο πλαίσιο μέτρων που στόχο έχουν να «προστατεύσουν την ηρεμία των κατοίκων» και να διασφαλίσουν ότι οι πεζοί μπορούν να κινηθούν με μεγαλύτερη ελευθερία.
Τα μέτρα κατά του υπερτουρισμού είχαν ξεκινήσει από τις 25 Απριλίου, όταν η Βενετία λανσάρισε την πιλοτική φάση εφαρμογής του «εισιτηρίου εισόδου» αξίας 5 ευρώ για τους επισκέπτες. Το ποσό πρέπει να καταβάλλουν όσοι επισκέπτονται πόλη για ημερήσια εκδρομή και φθάνουν στην πόλη πριν από τις 4 το απόγευμα. Μέσα σε 11 ημέρες η πόλη συγκέντρωσε σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ, αφού κόπηκαν περισσότερα από 195.000 εισιτήρια, με τα έσοδα να αγγίζουν τις 975.000 ευρώ, σύμφωνα με το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa.
Ωστόσο όπως σημειώνει η Polloni, είναι μία ακόμη εξέλιξη προς τη Βενετία που δεν θέλουμε, μία «πόλη μουσείο».
«Μια πόλη άδεια από κατοίκους και ψυχή, δεδομένου ότι η τουριστική μονοκαλλιέργεια καταβροχθίζει πλέον ό,τι χρειάζεται για τη ζωή μιας πόλης: στέγαση, προστατευμένη απασχόληση, δημόσιες υπηρεσίες, καταστήματα της γειτονιάς και βιοτεχνίες» πρόσθεσε.
Το εισιτήριο πλέον εφαρμόζεται και στις ιταλικές παραλίες. Στις αρχές του καλοκαιριού ανακοινώθηκε ότι στην πανέμορφη παραλία La Pelosa, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Σαρδηνίας και υποδέχεται κάθε καλοκαίρι περίπου μισό εκατομμύριο τουρίστες, θα επιτρέπονται μέχρι 1500 επισκέπτες ημερησίως αφού πληρώσουν εισιτήριο. Οι τιμές κυμαίνονται στα 3,50 ευρώ το άτομο. Γενικότερα στην περιοχή της Σαρδηνίας, εισήχθησαν περιοριστικά μέτρα, όπως η απαγόρευση των βραδινών μπάνιων, της απογευματινής και βραδινής μουσικής, της χρήσης καρεκλών και πετσετών μετά τη δύση του ήλιου, καθώς του ανάμματος φωτιών. Το περίφημο Κάπρι, για να ελέγξει τον αριθμό των επισκεπτών κατά τη διάρκεια του πολυάσχολου Σαββατοκύριακου των διακοπών, διπλασίασε την τυπική χρέωση προσγείωσης.
Η Deutsche Welle φιλοξενούσε πριν από λίγο καιρό άρθρο του Spiegel που επισήμανε ότι εάν «μια ημερήσια θέση στάθμευσης στο κέντρο της Φλωρεντίας που κοστίζει 70 ευρώ δεν μειώνει το πρόβλημα, τότε θα πρέπει να κοστίζει 100 ευρώ. Αν μια μικρή μπύρα 6,50 ευρώ στο Μπάλερμαν δεν είναι ικανή να εμποδίσει κάποιον να μεθύσει, τότε θα πρέπει να κοστίζει 15 ευρώ. Ανά ποτήρι, όχι ανά λίτρο». Οι υπερπλήρεις περιοχές έχουν την ευκαιρία να περιορίσουν την εισροή επισκεπτών αυξάνοντας τις τιμές εισόδου. Η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και η Ζυρίχη δείχνουν τον δρόμο. Γιατί δεν το κάνουν αυτό και άλλες πόλεις, οι κάτοικοί τους και οι ξενοδόχοι; Γιατί μπορεί τελικά να μην το εννοούν σοβαρά και επειδή φοβούνται. Δεν εμπιστεύονται τις τιμές ως εργαλεία ελέγχου. (…) Τι θα γινόταν αν δεν ερχόταν κανείς; Σίγουρα οι ντόπιοι θα θρηνούσαν γοερά. Η πίεση θα μειωνόταν, θέσεις εργασίας θα εξαφανίζονταν, οι επιχειρήσεις θα πήγαιναν αλλού. Στη Σικελία τα άδεια σπίτια εξακολουθούν να χαρίζονται, στο Χαρτς ακόμη και το καλοκαίρι δεν χρειάζεται να περιμένεις πολύ για ένα παγωτό. (…) Οι άνθρωποι θα εξακολουθούσαν λοιπόν να ταξιδεύουν. Απλά θα πήγαιναν κάπου αλλού. Και οι κάτοικοι της Μαγιόρκα, του Βερολίνου ή του Τιρόλου σίγουρα δεν το θέλουν αυτό»...
