Οι απάτες εις βάρος των επενδυτών, ασφαλισμένων και καταναλωτών δεν είναι προνόμιο μιας συγκεκριμένης εποχής και ποτέ δεν θα λείψουν. Η βρετανική Telegraph ξεχωρίζει δέκα από τις πλέον διαβόητες απάτες όλων των εποχών, ξεκινώντας από τον 15ο αιώνα και την οικογένεια των Μεδίκων. Το κουβάρι των σκανδάλων φτάνει έως τις μέρες μας, με πιο πρόσφατη την παραποίηση ρύπων από τη Volkswagen.Από τα θύματα των θρυλικών απατεώνων, δεν εξαιρείται ούτε ο Ισαάκ Νεύτωνας.
1. Απάτη με παραποίηση ρύπων από τη Volkswagen
Έτος: 2015
Ζημιές: 6 δισ. ευρώ
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία παραδέχθηκε ότι έχει εγκαταστήσει σε 11 εκατ. οχήματα λογισμικό παραποίησης των ρύπων, παραβιάζοντας τις περιβαλλοντικές διατάξεις σε πολλές χώρες του κόσμου. Το λογισμικό «αντιλαμβάνεται» πότε το όχημα ελέγχεται και «πειράζει» τις ενδείξεις ανάλογα. Η VW έχει προβλέψει 6 δισ. ευρώ για να καλύψει το κόστος του σκανδάλου, το οποίο περιλαμβάνει και τις δικαστικές διαμάχες με τους καταναλωτές και τις εθνικές αρχές.
2. Σκάνδαλο Ponzi Scheme
Έτος: 1920
Ζημιές: 20 εκατ. δολάρια (εκείνη την εποχή)
Το πασίγνωστο Ponzi Scheme (Πρόγραμμα Ponzi) ξεκίνησε στη δεκαετία του 1920 παίρνοντας το όνομα του εμπνευστή του, του Ιταλού καλλιτέχνη Charles Ponzi που κατόρθωσε να προσελκύσει εκατομμύρια ανθρώπους στην «επένδυσή» του. Η μέθοδός του ήταν απλή αλλά αποτελεσματική: αποπληρώνεις τους πρώτους επενδυτές με τα χρήματα που επενδύουν οι επόμενοι, παραποιώντας τα στοιχεία ώστε να εμφανίζεις εντυπωσιακές αποδόσεις. Το σχέδιο του Ponzi, πάντως, φαίνεται παιχνιδάκι μπροστά στην απάτη που έστησε ο διαχειριστής ενεργητικού Bernard Madoff το 2008, προκαλώντας ζημιές 18 δισ. δολαρίων στους επενδυτές που τον εμπιστεύτηκαν.
3. Κερδοσκοπική απάτη από τη WorldCom
Έτος: 2002
Ζημίες: 11 δισ. δολάρια
Η WorldCom αποδείχθηκε «δεξιοτέχνης» της δημιουργικής λογιστικής, αποκρύπτοντας λειτουργικά κέρδη 3,8 δισ. δολαρίων από τις φορολογικές αρχές, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει κέρδη την ώρα που κατέγρεφε ζημίες. «Εγκέφαλος» της απάτης ήταν ο Scott Sullivan, ο οικονομικός διευθυντής της WorldCom, ο οποίος βρέθηκε στο στόχαστρο εξονυχιστικής έρευνας από τις αρχές επί ημερών George W. Bush. Το 2003 υπολογιζόταν ότι τα στοιχεία ενεργητικού της εταιρείας ήταν «φουσκωμένα» κατά 11 δισ. δολάρια.
4. Κατάρρευση της Northern Rock
Έτος: 2007
Ζημιές: 400 εκατ. λίρες
Η Northern Rock ήταν η «πέτρα του σκανδάλου» που πυροδοτήστε τη χρηματοοικονομική κρίση στη Βρετανία και προκάλεσε «bank run» όταν οι καταθέτες ανακάλυψαν ότι η τράπεζά τους ήταν στα πρόθυρα της πτώχευσης.
Ο λόγος που έφτασε η βρετανική τράπεζα σε αυτή την κατάσταση ήταν ότι στηρίχτηκε στην αμφιλεγόμενη διαδικασία της «τιτλοποίησης»: οι τράπεζες δανείζονται χρήματα για να χορηγούν νέα στεγαστικά δάνεια, τα οποία τιτλοποιούν σε νέα προϊόντα και τα πουλούν στους επενδυτές. Όταν, όμως, η ζήτηση για τίτλους άρχισε να υποχωρεί, η τράπεζα χρειάστηκε επείγουσα χρηματοδότηση 27 δισ. λιρών από την Τράπεζα της Αγγλίας. Η βρετανική κυβέρνηση κατάφερε να πουλήσει το 82% των στοιχείων ενεργητικού της τράπεζας αλλά το υπόλοιπο ποσό των 400 εκατ. λιρών το πλήρωσαν οι φορολογούμενοι.
5. Απάτη με τα συνταξιοδοτικά προγράμματα Equitable Life
Έτος: 2000
Ζημιές: 1,5 δισ. δολάρια
Εκατοντάδες χιλιάδες Βρετανοί είδαν το συνταξιοδοτικό του πρόγραμμα να «βουλιάζει» μαζί με την Equitable Life, η οποία δεν κατάφερε να τηρήσει τις υποσχέσεις που τους είχε δώσει. Ο κατήφορος ξεκίνησε το 1999, όταν η Equitable έχασε μια δικαστική μάχη με αποτέλεσμα η περικοπή μπόνους που είχε επιβάλει στους ασφαλισμένους να ακυρωθεί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η ασφαλιστική εταιρεία να μην μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα και να κλείσει. Το 2015, ο υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, George Osborne, δεσμεύτηκε ότι θα διαθέσει κονδύλι 80 εκατ. λιρών για να αποζημιώσει τους ασφαλισμένους με τα χαμηλότερα εισοδήματα. Ήδη έχουν αποζημιωθεί 900.0000 ασφαλισμένοι με 1 δισ. λίρες συνολικά.
6. Λογιστική απάτη της Enron
Έτος: 2001
Η εκτόξευση και απότομη «προσγείωση» του ενεργειακού κολοσσού, εξαιτίας της λογιστικής απάτης στην οποία ενεπλάκη, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιχειρηματικά σκάνδαλα της παγκόσμιας ιστορίας. Θεατρικοί παραγωγοί του West End μετέφεραν το σκάνδαλο στη θεατρική σκηνή. Η Arthur Anderson, η λογιστική εταιρεία που συνεργαζόταν με την Enron, κρίθηκε και αυτή ένοχη μετά από έρευνες στα λογιστικά βιβλία της εταιρείας. Η τακτική που ακολουθούσε η εταιρεία ήταν να απεικονίζει στον ισολογισμό της τα εκτιμώμενα από μια μονάδα που έχτιζε, χωρίς αυτά να έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί.
7. Φούσκα της South Sea
Έτος: 1721
Ακόμη και μια διάνοια όπως ο Ισαάκ Νεύτωνας έπεσε θύμα της πιο διαβόητης απάτης στην ιστορία στης Βρετανίας: τη «φούσκα της νότιας θάλασσας» (South Sea Bubble).
Οι επενδυτές τοποθέτησαν τα χρήματά τους στη South Sea Company, η οποία διακήρυσσε ότι έχει το μονοπώλιο στο εμπόριο με τη Λατινική Αμερική. Κυκλοφορώντας θρύλους για λατινοαμερικάνους κροίσους, η εταιρεία κατόρθωσε να εκτινάξει τη μετοχή της από τις 100 στις 1.000 λίρες. Όταν, όμως, άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά, η μετοχή μετατράπηκε σε χαρτί χωρίς νόημα. Σύμφωνα με φήμες, ο ίδιος ο Νεύτωνας έχασε 20.000 λίρες όταν έσκασε η φούσκα, ποσό που αναλογούσε σε μια ολόκληρη περιουσία τον 18ο αιώνα.
8. Κατάρρευση της Barings Bank
Έτος: 1995
Ζημιές: 832 εκατ. λίρες
Ο Nick Leeson είναι ο trader που κατόρθωσε να βάλει λουκέτο στην παλαιότερη εμπορική τράπεζα της Βρετανίας. Πώς το κατάφερε; Με μια σειρά αποτυχημένων στοιχημάτων στο ιαπωνικό χρηματιστήριο. Με τις κερδοσκοπικές του κινήσεις, προσπαθούσε να αποκομίσει κέρδη από συμβόλαια futures στα χρηματιστήρια του Τόκιο και της Σιγκαπούρης, χρησιμοποιώντας τα χρήματα των καταθετών στα στοιχήματα.
9. Πτώχευση της MG Rover
Έτος: 2005
Ζημιές: 1,4 δισ. λίρες
Η MG Rover πτώχευσε όταν δεν μπόρεσε να αποπληρώσει τα χρέη της που ξεπερνούσαν το 1 δισ. λίρες. Η κατάρρευση της θρυλικής αυτοκινητοβιομηχανίας άφησε τους προμηθευτές ξεκρέμαστους και 13.000 υπαλλήλους χωρίς δουλειά.
Καθώς οι αρχές ξετύλιγαν το κουβάρι του πολύκροτου σκανδάλου έπεσαν πάνω στην ελεγκτική Deloitte, στην οποία επέβαλαν πρόστιμο 14 εκατ. δολαρίων –που στη συνέχεια μειώθηκε στα 3 εκατ. λίρες– επειδή παρείχε συμβουλευτικές υπηρεσίες στη MG Rover και το διοικητικό συμβούλιο.
10. Κατάρρευση της Τράπεζας των Μεδίκων
Έτος: 1494
Η αριστοκρατία των τραπεζιτών στον Μεσαίωνα ταυτιζόταν με την οικογένεια των Μεδίκων στη Φλωρεντία. Ανάμεσα στα μέλη της υπήρχαν Πάπες και βασίλισσες της Γαλλίας, ενώ τους τάφους τους λάξευσε ο ίδιος ο Michelangelo.
Μπορεί οι Μέδικοι να κυβερνούσαν τη Φλωρεντία επί 400 χρόνια, αλλά οι χειρισμοί τους δεν ήταν ακριβώς αυτό που λέμε σήμερα «βέλτιστη πρακτική». Ο λόγος ήταν ότι οι Ιταλοί τραπεζίτες δανείζοντας τεράστια ποσά από την εξαίρετη –κατά τ΄ άλλα– τράπεζά τους για να χρηματοδοτούν τους πολέμους και τον σπάταλο τρόπο ζωής των ευγενών. Το 1494, μετά από μια σειρά ανίκανων διαδόχων, η τράπεζα βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής και ο τότε πρόεδρός της, Piero di Lorenzo de' Medici, εξοστρακίστηκε από την πόλη μετά από μια εξέγερση.
