Τα στοιχεία δεν ψεύδονται ποτέ: H κινεζική στατιστική υπηρεσία παρουσίασε μια πτώση 15% στις γεννήσεις για το 2020 σε σύγκριση με το 2019, σε συνέχεια μιας τριετούς πτωτικής τάσης, κάτι που ενδέχεται να αποκαλύπτει ένα εν εξελίξει δημογραφικό πρόβλημα για το «εργοστάσιο» του πλανήτη με τον, σχεδόν, 1,5 δισεκατομμύριο πληθυσμό.
Η απογραφή αποκαλύπτει πως ο πληθυσμός της Κίνας αυξάνεται με τον πιο αργό ρυθμό δεκαετιών, καταγράφοντας μόλις 12 εκατομμύρια γεννήσεις μέσα στο έτος, που είναι και το χαμηλότερο νούμερο από τις αρχές της δεκαετίες του ’60, όταν η χώρα προσπαθούσε να ανακάμψει από έναν ισοπεδωτικό λιμό. Το ερώτημα που τίθεται μετά από την, προ ολίγων ημερών, ανακοίνωση της δεκαετούς απογραφής, είναι αν η πιο πολυπληθής χώρα του κόσμου, αντιδρά υπερβολικά αργά για να αποφύγει την δημογραφική κρίση.
Οι Financial Times, σε άρθρο του Απριλίου, είχαν αναφέρει πως η κυβέρνηση ήταν έτοιμη να εμφανίσει την μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού εδώ και 60 χρόνια, πέφτοντας στα 1,37 δισεκατομμύρια πολίτες. Η κυβέρνηση δεν είχε δεχτεί να σχολιάσει την δημοσίευση, και τα στοιχεία που τελικά ανακοινώθηκαν με καθυστέρηση άνω του ενός μηνός, ήταν αναβαθμισμένα προς τα πάνω, περί τα 1,4 δισεκατομμύρια, κάνοντας πολλούς να ανασηκώνουν το φρύδι με καχυποψία.
Η Ερνάν Τσούι, αναλυτής στην εταιρεία ερευνών Gavekal Dragonomics, αναφέρει στους FT πως «υπάρχουν προφανείς ανακολουθίες» στα επίσημα στοιχεία.
Άλλωστε, δεν θα ήταν περίεργο κάποιοι αξιωματούχοι να αισθάνονται πως τα «κεφάλια» τους, δεν στέκονται και πολύ στέρεα στους ώμους τους: Ο επικεφαλής της στατιστικής υπηρεσίας, Νινγκ Ζιγιέ, επί χρόνια απέκρουε τις εκκλήσεις ειδικών, της κοινής γνώμης και της κινεζικής κεντρικής τράπεζας, για άρση του ελέγχου επί των γεννήσεων, καθησυχάζοντας τους πάντες και υπερασπιζόμενος την υπάρχουσα πολιτική.
Τα πληθυσμιακά μεγέθη της Κίνας, είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα, καθώς καθορίζει σχεδόν τα πάντα, από τις πολιτικές για τον οικογενειακό σχεδιασμό, έως τις δημοσιονομικές δαπάνες, ενώ αποκαλύπτονται δημόσια μόνο αφού όλοι οι τομείς της κυβέρνησης έχουν ομοφωνία σε σχέση με αυτά.
Το «παγκόσμιο εργοστάσιο» με τους γηράσκοντες εργάτες
Για πολλά υπουργεία και περιφέρειες, ανέκαθεν, ήταν προς το συμφέρον τους η παρουσίαση υψηλότερων αριθμών όσον αφορά τον πληθυσμό, έτσι ώστε να αιτούνται μεγαλύτερες χρηματοδοτήσεις. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας επιχείρησε να βάλει τέρμα στις χαλκεύσεις, προειδοποιώντας πως θα υπάρξει «ξεσκόνισμα» των στοιχείων.
Η κεντρική τράπεζα σε ανακοίνωση της τον προηγούμενο μήνα–και μετά την καθυστέρηση δημοσίευσης των στοιχείων- ανέφερε πως οι δείκτες των γεννήσεων είχαν υπερτιμηθεί σοβαρά. «Πρέπει να κατανοήσουμε πως η δημογραφική εικόνα της Κίνας έχει αναστραφεί», τόνιζε.
Η δομή της κινέζικής οικογένειας για χρόνια βασιζόταν στο σχήμα 4-2-1, δηλαδή ένας εργαζόμενος ενήλικας που συντηρεί δύο γονείς και τέσσερις παππούδες. Σχήμα, το οποίο απέφερε τρομακτικές πιέσεις στους εργαζόμενους, «ναρκοθετώντας» με κινδύνους την ίδια την παραγωγική δυναμική της Κίνας, καθώς οι δυσχέρειές της καθημερινής ζωής έκαναν τους Κινέζους πολίτες να απομακρύνονται από το –αυστηρά ελεγχόμενο- «όνειρο» της τεκνοποίησης.
Και ένας πληθυσμός που «γερνάει» δεν είναι καθόλου «καλά μαντάτα» για μια βιομηχανική δύναμη έντασης εργασίας σαν την Κίνα.
Αναλυτές της Goldman Sachs σημειώνουν πως τα προηγούμενα δέκα χρόνια, ο δείκτης των πολιτών άνω των 65 αυξήθηκε από το 11% στα 20%.
Ο δείκτης γονιμότητας, ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα, βρίσκεται στο 1,3 αντί για 1,7 στις ΗΠΑ, ενώ ακόμα και η σαφώς μικρότερη και με εγνωσμένο δημογραφικό πρόβλημα Ιαπωνία βρίσκεται στο 1,4. Tα κινέζικα επίπεδα είναι πολύ πιο κάτω από τα απαραίτητα για την διατήρηση του υπάρχοντος πληθυσμού.
Too little, too late και σε… λάθος κατεύθυνση
Το ΚΚΚ προσπάθησε να βρει λύσεις: αρχικά «χαλάρωσε» τον περιορισμό του «ένα παιδί ανά οικογένεια», που ίσχυε έως το 2015, αυξάνοντας έκτοτε το όριο στα δύο παιδιά. Αν και αυτό έφερε μια βραχυπρόθεσμη έκρηξη στις γεννήσεις, σύντομα επανήλθαν στην πτωτική τους τάση.
Μια σειρά από παράγοντες συνετέλεσαν σε αυτό και η κινέζικη κυβέρνηση δεν στάθηκε ικανή (ή πρόθυμη) κανέναν από αυτούς να αντιμετωπίσει: το αυξανόμενο κόστος ζωής, οι περισσότερες ώρες εργασίας, και το μεγάλο οικονομικό βάρος ανατροφής ενός παιδιού, ειδικά στις αστικές ζώνες της χώρας. Εκτιμήσεις αναφέρουν πως το μέσο παιδί κοστίζει συνολικά 191.000 γιουάν για να ανατραφεί στα πρώτα χρόνια της ζωής του, με τα παιδιά στις πόλεις να κοστίζουν 273.200 γιουάν και τα παιδιά στις επαρχίες 143.400 γιουάν. Αυτά τα νούμερα ισχύουν σε μια χώρα, όπου 600 εκατ. άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να ζουν με 1000 γιουάν τον μήνα.
Ακόμη παραπέρα, η πολιτική του κινεζικού κράτους, που στον βωμό της βιομηχανοποίησης μετακινεί τεράστιες μάζες εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων προς τις παράκτιες περιοχές βιομηχανικής συγκέντρωσης, δημιούργησε μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων οι οποίοι στερούνται βασικών κοινωνικών υπηρεσιών, τις οποίες απολαμβάνουν μόνο όσοι έχουν τις ειδικές άδειες “hukou” που είναι απαραίτητες για διαμονή εντός των πόλεων. Το κόστος της ανατροφής παιδιού γίνεται έτσι, ακόμη πιο δυσβάσταχτο, καθώς ακόμα και τα δημόσια σχολεία, χρεώνουν για την φοίτηση όσο και τα ιδιωτικά, για όσους δεν έχουν το κατάλληλο “hukou”.
Βλέποντας την εν εξελίξει γήρανση του πληθυσμού και τις προσδοκώμενες ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό, το κινέζικο καθεστώς προχώρησε σε περαιτέρω ενέργειες οι οποίες όμως μακροπρόθεσμα θα έχουν μεγαλύτερη μειωτική επίδραση στα ποσοστά των γεννήσεων. Ανάμεσα σε άλλες, η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, ως τμήμα του 14ου πενταετούς πλάνου, το οποίο στοχεύει να μετατοπίσει το έτος χορήγησης σύνταξης για άνδρες και γυναίκες στα 65 χρόνια, από 60 και 55 ετών αντίστοιχα.
Στην πραγματικότητα, η κοντόφθαλμη αυτή πολιτική έχει ως στόχο να αποστραγγίσει όσα μπορεί περισσότερα από έναν κουρασμένο και γερασμένο εργαζόμενο πληθυσμό, θυσιάζοντας τον στο μέτωπο του εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ για την παραγωγική και οικονομική κυριαρχία στον πλανήτη.
Σε βάθος χρόνου, η συγκεκριμένη «λύση» του κινεζικού κράτους θα έχει αρνητική επίδραση στις γεννήσεις για δύο λόγους, όπως λένε οι γνωρίζοντες την κινεζική κοινωνία: Πρώτον, διότι θα μειωθεί ο αριθμός των «παππούδων» που θα είναι σε θέση να «κρατούν» τα παιδιά για όσο εργάζονται και οι δύο γονείς τους. Δεύτερον, η αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά εργασίας με την παράταση των εργασιακών χρόνων, αναμενόμενα, θα μειώσει τις αποδοχές, κάνοντας ακόμη πιο «βαριά» την γέννηση και ανατροφή ενός παιδιού. Ήδη, πριν από την πανδημία, έρευνα της ηλεκτρονικής εφαρμογής delivery φαγητού Meituan έδειξε πως το 15% των οδηγών της είχαν τουλάχιστον bachelor, αλλά αδυνατούσαν να βρουν μια καλύτερα αμειβόμενη εργασία.
Συμπερασματικά, για μια οικονομία σαν της Κίνας, με τα χαρακτηριστικά και τη δομή της, συρρίκνωση του πληθυσμού, σημαίνει συρρίκνωση της δύναμης της, σε ασύγκριτα μεγαλύτερο βαθμό από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Και αυτό, δεν προμηνύει θετική έκβαση στον ολομέτωπο οικονομικό ανταγωνισμό που μαίνεται στον πλανήτη.
