Η νομοθεσία που εγκρίθηκε την Πέμπτη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναβαθμίζει την υφιστάμενη εντολή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), η οποία λειτουργεί από το 2011 και έχει την έδρα της στη Μάλτα.
Ο νέος οργανισμός θα παρέχει επιχειρησιακή και τεχνική συνδρομή στα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματός τους. Αυτό θα περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τη συμβολή στην ταυτοποίηση και καταγραφή υπηκόων τρίτων χωρών ή την παροχή βοήθειας στις εθνικές αρχές στη διαχείριση της διαδικασίας διεθνούς προστασίας, μεταξύ άλλων σε περιπτώσεις κρίσεων, μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης και γενικότερα στην εφαρμογή του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου.
Θα είναι επίσης επιφορτισμένος με την ανάπτυξη επιχειρησιακών προτύπων, αναλύσεων και κατευθυντήριων γραμμών, καθώς και με την κατάρτιση σε θέματα ασύλου.
Κατόπιν αιτήματος του Κοινοβουλίου, ο Οργανισμός θα δημιουργήσει θέση Υπεύθυνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ο οποίος θα είναι αρμόδιος για έναν νεοσυσταθέντα μηχανισμό υποβολής καταγγελιών. Ο Υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα διασφαλίζει ότι ο Οργανισμός συμμορφώνεται με τα θεμελιώδη δικαιώματα κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων του, ενώ θα φέρει την ευθύνη για την προώθηση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην πολιτική ασύλου της ΕΕ.
Ο Οργανισμός θα συγκροτήσει εφεδρεία αποτελούμενη από τουλάχιστον 500 εθνικούς εμπειρογνώμονες σε θέματα ασύλου, οι οποίοι θα μπορούν να τοποθετούνται άμεσα κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών, προκειμένου να παράσχουν επιτόπου τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή σε συνεργασία με τους εμπειρογνώμονες του Οργανισμού.
Παρακολούθηση της κατάστασης στα κράτη μέλη
Από τις 31 Δεκεμβρίου 2023, ο Οργανισμός θα παρακολουθεί τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη εφαρμόζουν διάφορες πτυχές του Κοινού Συστήματος Ασύλου της ΕΕ, προκειμένου να εντοπίζει πιθανές ελλείψεις. Η παρακολούθηση αυτή μπορεί να αφορά, για παράδειγμα, τον τρόπο εφαρμογής των κριτηρίων αξιολόγησης αλλά και το είδος της προστασίας που παρέχεται στους αιτούντες, τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, τις εγγυήσεις προστασίας των παιδιών, τον σεβασμό των διαδικαστικών εγγυήσεων και τις συνθήκες υποδοχής.
Το πλήρες σύστημα παρακολούθησης και οι διατάξεις σχετικά με την ικανότητα και την ετοιμότητα των κρατών μελών σε καταστάσεις δυσανάλογης πίεσης στα συστήματα ασύλου τους, θα τεθούν σε ισχύ μόλις αντικατασταθεί ο ισχύων κανονισμός του Δουβλίνου.
Η εισηγήτρια Elena YONCHEVA (Σοσιαλιστές, Βουλγαρία), δήλωσε μετά την ψηφοφορία: «Η σημερινή έγκριση σηματοδοτεί μια ιστορική στιγμή για τη μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, θέτοντας τα θεμέλια ενός νέου συστήματος. Οι διαπραγματεύσεις δεν ήταν πάντα εύκολες αλλά εστιάσαμε στην εξεύρεση λύσεων και την υπέρβαση των διαφορών με το Συμβούλιο με στόχο τη δημιουργία ενός πραγματικού, ολοκληρωμένου Ευρωπαϊκού Οργανισμού για το Άσυλο. Αυτός ο νέος Οργανισμός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις νέες ευρωπαϊκές προκλήσεις και να παράσχει επαρκή στήριξη στα κράτη μέλη ώστε να κάνουν τη διαφορά επιτόπου.»
Η ολομέλεια του ΕΚ στήριξε την άτυπη συμφωνία με τα κράτη μέλη με 396 ψήφους υπέρ, 92 κατά και 73 αποχές. Μόλις εγκριθεί τυπικά από το Συμβούλιο, θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα και θα αρχίσει να ισχύει την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή της.
