Τα ανεξάρτητα ειδησεογραφικά τηλεοπτικά κανάλια της Τουρκίας καταρρέουν κάτω από βαριά πρόστιμα και κυρώσεις από το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο της χώρας (RTUK). Στελέχη της τηλεόρασης λένε ότι το RTUK προσπαθεί να τους αναγκάσει να υποχωρήσουν, επιβάλλοντας αυτολογοκρισία ή πουλώντας τις άδειες εκπομπής τους ενόψει της επερχόμενης εκλογικής περιόδου, αναφέρει η Al- Monitor.
Τα πρόστιμα επιβλήθηκαν καθώς η Τουρκία αναμένεται να εγκρίνει νομοσχέδιο που ποινικοποιεί τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που θεωρούνται «fake» και εν μέσω μαζικής σύλληψης δημοσιογράφων, κατά κύριο λόγο στη νοτιοανατολική Τουρκία που κατοικούν Κούρδοι, υπογραμμίζοντας τους φόβους για αυξανόμενη πίεση στα μέσα ενημέρωσης ενόψει των προγραμματισμένων εκλογών για τον Ιούνιο του 2023.
Η τελευταία, σε μια σειρά αντιπαραθέσεων γύρω από τις αποφάσεις του RTUK, ήρθε μετά την επιβολή βαρέων προστίμων σε πέντε τηλεοπτικούς σταθμούς που μετέδωσαν δήλωση του ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Επικαλούμενος μεταφορές χρημάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες από εκπαιδευτικά ιδρύματα που συνδέονται με τον κύκλο του προέδρου Ερντογάν, ο Κιλιτσντάρογλου ισχυρίστηκε ότι οι μεταφορές ήταν μέρος των σχεδίων του προέδρου να «φύγει από τη χώρα» εάν χάσει τις επερχόμενες εκλογές.
«Αυτά τα πρόστιμα ανατρέπουν την έννοια της δημοσιογραφικής αξίας», είπε στο Al-Monitor ο Τούρκος αρθρογράφος και πρώην καθηγητής επικοινωνίας Τεζκάν Ντουρνά. «Η δημοσιογραφία στην Τουρκία ήταν ήδη δύσκολη, αλλά τώρα έχει γίνει αδύνατη», πρόσθεσε.
Σε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στο Twitter στις 24 Μαΐου, ο Κιλιτσντάρογλου, ηγέτης του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), ισχυρίστηκε ότι μεταφορές κεφαλαίων αξίας άνω των 60 εκατομμυρίων δολαρίων, διοχετεύθηκαν σε ένα υποκατάστημα του εκπαιδευτικού ιδρύματος Turken με έδρα τη Νέα Υόρκη. Όπως είναι γνωστό, το Turken έχει στενές σχέσεις με τον στενό κύκλο του Ερντογάν. Αν και κανένα φιλοκυβερνητικό μέσο ενημέρωσης και τηλεοπτικός σταθμός δεν πρόβαλε τους ισχυρισμούς του ηγέτη του CHP, στα πέντε κανάλια που μετέδωσαν τη δήλωση επιβλήθηκαν πρόστιμα για διάδοση «ψευδών ειδήσεων». Σε μια διαδήλωση μπροστά από τα γραφείο του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου στην Άγκυρα στις 8 Ιουνίου, η Ένωση Δημοσιογράφων της Τουρκίας κατήγγειλε την κίνηση.
Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Εσρά Κοτσάκ, τα τελευταία πρόστιμα σηματοδοτούν στους δημοσιογράφους ότι «δεν μπορούν να καλύψουν ιστορίες που είναι κρίσιμες για την κυβέρνηση». Η Κοτσάκ επεσήμανε επίσης ότι υπάρχουν ορισμένα επίσημα έγγραφα που επιβεβαιώνουν, εν μέρει, τις μεταφορές χρημάτων που ανέφερε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Οι κανόνες ισχύουν μόνο για τους... άλλους
Μόνο λίγες μέρες μετά τις βαριές ποινές που επιβλήθηκαν στους τηλεοπτικούς σταθμούς, ο Ερντογάν χαρακτήρισε τους διαδηλωτές και τις διαδηλώτριες του Γκεζί ως «σάπιους» και «τσούλες», επειδή συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες του 2013, οι οποίες ξεκίνησαν ως μια μικρή διαδήλωση στην κεντρική πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης και κατέληξαν σε εβδομάδες μαζικών πανεθνικών διαδηλώσεων ενάντια στον αυξανόμενο αυταρχισμό της διακυβέρνησης του Ερντογάν. Το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο αρνήθηκε να συζητήσει αυτούς τους χαρακτηρισμούς του Τούρκου προέδρου, οι οποίοι ισοδυναμούσαν με «προσβολές» και παραβίαση των κανόνων του RTUK.
Το αίτημα του Ιλχάν Τασσί, ενός μέλους του RTUK που επιλέχθηκε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που ζητούσε από το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο να συζητήσει επίσημα τις δηλώσεις του Ερντογάν σε μια συνεδρίασή του, έμεινε αναπάντητο.
«Ο πρόεδρος του RTUK, Εμπουμπεκίρ Σαχίν, έχει την εξουσία να αποφασίζει ποια θέματα θα συζητηθούν στις συνεδριάσεις του RTUK», εξήγησε οΤασσί στο Al-Monitor, προσθέτοντας ότι ακόμη περιμένει επίσημη απάντηση στο επίσημο αίτημα του.
Ωστόσο, ο Τασσί πιστεύει ότι ακόμη και μια συζήτηση σχετικά με τις δηλώσεις του Ερντογάν, είναι εξαιρετικά απίθανη καθώς το συμβούλιο θα «έπρεπε να κάνει ένα εξαιρετικά γενναίο βήμα». Ο επικεφαλής του RTUK επιδιώκει να παραμείνει στην «εύνοια του Ερντογάν, με κάθε βήμα και κάθε δράση του», είπε ο Τασσί.
Το τελευταίο επεισόδιο αποτελεί μόνο ένα παράδειγμα των πολλών αμφιλεγόμενων αποφάσεων του RTUK, που οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι παραβιάζει κατάφωρα την αρχή της αμεροληψίας του συμβουλίου υπέρ της κυβέρνησης. Ενδεικτικά, κανένα φιλοκυβερνητικό τηλεοπτικό κανάλι δεν έχει τιμωρηθεί. Αντίθετα ο εποπτικός οργανισμός επέβαλε πρόστιμα σε ανεξάρτητους και υπέρ της αντιπολίτευσης τηλεοπτικούς σταθμούς 71 φορές μόνο το 2021, με το συνολικό κόστος των προστίμων να ξεπερνά το 1 εκατομμύριο δολάρια.
Οι επικριτές του RTUK υποστηρίζουν ότι εκτός από την καταστολή της αντιπολίτευσης, υποβόσκουν και επιπλέον κίνητρα.
Ο Μερντάν Γιαναρντάγκ, διευθύνων σύμβουλος του TELE-1, είπε ότι τα πρόστιμα έχουν στόχο να αναγκάσουν τον σταθμό να πουλήσει την άδεια εκπομπής του. «Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ να συμβεί αυτό», είπε ο Γιαναρντάγκ στο Al-Monitor. Η τηλεόραση TELE-1 αντιμετωπίζει την προοπτική να κλείσει εάν δεν πληρώσει πρόστιμο περίπου 115.000 δολ. μέχρι τις 22 Ιουνίου.
Τα δρακόντεια πρόστιμα παρέχουν επίσης ισχυρό κίνητρο για αυτολογοκρισία. «Οι σοβαρές οικονομικές κυρώσεις είναι καθεστώς», δήλωσε στο Al-Monitor ο Σουάτ Τόκτας, διευθύνων σύμβουλος του Halk TV. «Πληρώσαμε 2 εκατομμύρια λίρες σε πρόστιμα σε μόλις ένα χρόνο», συμπλήρωσε.
Οι περισσότεροι από τους ανεξάρτητους σταθμούς δεν μπορούν να προβάλλουν διαφημίσεις από δημόσιους φορείς. Παράλληλα, ο αριθμός των διαφημίσεων από μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες παραμένει περιορισμένος, «επειδή φοβούνται την κυβέρνηση», είπε ο Τόκτας.
Στο επίκεντρο των αμφιλεγόμενων αποφάσεων του RTUK βρίσκεται η σύνθεση του ανώτερου συμβουλίου του οργανισμού. Έξι μέλη, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του εννεαμελούς διοικητικού συμβουλίου, εξελέγησαν από το κυβερνών κόμμα και τους εθνικιστές σύμμαχους του, ενώ οι υπόλοιπες τρεις έδρες εξελέγησαν από την αξιωματική αντιπολίτευση και το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) της Τουρκίας. Ο Αλί Ουρκούτ, ο οποίος τοποθετήθηκε στο συμβούλιο από το HDP, (το οποίο αναδείχθηκε ως το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης από τις προηγούμενες γενικές εκλογές), παραμένει φυλακισμένος με κατηγορίες που σχετίζονται με τρομοκρατία.
«Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το RTUK τηρεί ίσες αποστάσεις από όλους τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς. Δεν είναι πια για το αν υπάρχει παραβίαση ή όχι», είπε ο Τασσί.
«Στο παρελθόν, το RTUK έκρινε ότι η προσβολή ενός βουλευτή της αντιπολίτευσης που αναφέρθηκε ως «μαστροπός», πρέπει να θεωρείται εντός του πεδίου εφαρμογής της ελευθερίας της έκφρασης», είπε ο Τασσί. Προσθεσε ότι σε ανεξάρτητους ειδησεογραφικούς σταθμούς επιβλήθηκαν πρόστιμα για πολύ πιο ελαφριά λόγια. «Σήμερα το RTUK βλέπει τις οθόνες μέσα από τους φακούς της κυβέρνησης», καταλήγει ο Τασσί.
Η ελεύθερη και δίκαιη εκπροσώπηση στην Τουρκία, βρίσκεται εδώ και καιρό υπό τον έλεγχο διεθνών οργανισμών, με το κύριο ευρωπαϊκό όργανο παρακολούθησης εκλογών να προτρέπει την τουρκική κυβέρνηση, να επιτρέψει στα μέσα ενημέρωσης "να λειτουργούν χωρίς εκφοβισμό ή πίεση".
«Η συνολική κάλυψη της προεκλογικής εκστρατείας χαρακτηρίστηκε από ανισόρροπη, εκτεταμένη και αδιαμφισβήτητη προώθηση του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, ενώ ο κύριος υποψήφιος της αντιπολίτευσης καλύφθηκε αρνητικά στις ειδήσεις και την επικαιρότητα, σε τέτοιο βαθμό που κατά καιρούς λάμβανε περισσότερη προβολή από οποιονδήποτε άλλο υποψήφιο», ανέφερε ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη σε έκθεση που δημοσιεύθηκε μετά τις εκλογές του 2018.
Ωστόσο, το κυβερνητικό σφίξιμο της θηλιάς στα κόμματα της αντιπολίτευσης, στο διαδίκτυο και στον Τύπο, σε συνδυασμό με τα πρόστιμα του RTUK, τροφοδοτεί τις ανησυχίες ότι στην επερχόμενη εκλογική περίοδο τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα κληθούν να αντιμετωπίσουν μια ατμόσφαιρα με πολλές προκλήσεις.
Ο Ισμέτ Ντεμιρντογκέν, πρώην μέλος του RTUK, συμφωνεί ότι διαμορφώνεται η συγκεκριμένη κατάσταση εν όψη των εκλογών. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, το διοικητικό συμβούλιο βασιζόταν εξ ολοκλήρου στις οδηγίες του Ερντογάν στη λήψη των αποφάσεων του και έχει «μετατραπεί σε ραβδί» στα χέρια της κυβέρνησης.
Επιμέλεια: Τέρρυ Μαυρίδης
