Αυξανόμενο εκνευρισμό στη Μόσχα προκαλεί η μη συμμόρφωση προς τις... υποδείξεις, ενός κράτους που είναι στην απόλυτη σφαίρα επιρροής της και δεν είναι άλλο από το Καζακστάν.
Όπως αναφέρει η Όλγα Λάουτμαν σε ανάλυση της στο think tank CEPA, το νούμερο ένα μάθημα για τους γείτονες της Ρωσίας, είναι ότι η ύπαρξή τους μπορεί να διακοπεί ανά πάσα στιγμή από κάποια ιδιοτροπία του Κρεμλίνου. Το δεύτερο μάθημα είναι ότι μια ρωσική παρέμβαση πάντα αποτελεί μειονέκτημα για τις γειτονικές χώρες.
Πιθανώς η έκρηξη που συνέβη στις 6 Ιουλίου στο τεράστιο πετρελαϊκό κοίτασμα του Τενγκίζ, το έκτο μεγαλύτερο στον πλανήτη, να ήταν ατύχημα. Και μπορεί να είναι σύμπτωση ότι δύο ημέρες νωρίτερα, ο πρόεδρος του Καζακστάν Κάσιμ-Τζομάρτ Τοκάγεφ , έκανε μια σειρά δηλώσεων σχετικά με σχέδια για αύξηση της προσφοράς πετρελαίου στην Ευρώπη από το κοίτασμα του Τενγκίζ.
Επίσης στις 6 Ιουλίου, ένα ρωσικό δικαστήριο διέταξε την Caspian Pipeline Consortium (CPC), έναν σημαντικό εξαγωγέα πετρελαίου από το Καζακστάν, να αναστείλει τη λειτουργία του για 30 ημέρες λόγω «γραφειοκρατικών παρατυπιών αναφορικά με την αντιμετώπιση έκτακτων περιβαλλοντικών περιστατικών, όπως την αντιμετώπιση μιας πετρελαιοκηλίδας». Τελικά η απόφαση ανατράπηκε στις 11 Ιουλίου, με μια νέα δικαστική απόφαση. Πριν από αυτό, ο πρόεδρος Τοκάγεφ είχε δηλώσει ότι εξετάζονται τρόποι για να μεταφερθεί το πετρέλαιο παρακάμπτοντας τη Ρωσία- μια κίνηση που θα αύξανε την ένταση με τη Μόσχα.
Συνολικά ωστόσο, οι Καζάκοι θα καταλήξουν εύλογα στο συμπέρασμα ότι το Κρεμλίνο εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για τα σήματα ανεξαρτησίας που εκπέμπουν. Η σημασία του Καζακστάν για τη Μόσχα υπογραμμίστηκε μόλις πριν από έξι μήνες, όταν στη χώρα έφθασαν ρωσικά στρατεύματα για να καταπνίξουν μια λαϊκή εξέγερση. Το Κρεμλίνο θεωρεί τον πλούσιο σε πετρέλαιο γείτονά του ως asset τεράστιας σημασίας και σημαντικό για τον πλουτισμό των Ρώσων ολιγαρχών του τομέα της ενέργειας.
Μάλλον προς έκπληξη του Πούτιν, κατάσταση περιπλέχθηκε από τη στάση που κράτησε το Καζακστάν έναντι της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Το Καζακστάν απέρριψε το αίτημα της Ρωσίας να συμμετάσχουν τα στρατεύματα του στην εκστρατεία και αρνήθηκε να αναγνωρίσει τις δύο «δημοκρατίες- μαριονέτες» του Κρεμλίνου στην ανατολική Ουκρανία. Μάλιστα για αυτή την κίνηση το Καζακστάν δέχθηκε τα εύσημα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η διαφορετική γραμμή πλεύσης ανάμεσα στη Νουρ- Σουλτάν και τη Μόσχα έγινε εμφανής, λίγο πριν από το ετήσιο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης της Ρωσίας στις 17 Ιουνίου: Ο πρόεδρος Τοκάγιεφ ανέφερε στο ρωσικό τηλεοπτικό κανάλι Rossiya-24 ότι οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα τηρηθούν. «Οι κυρώσεις είναι κυρώσεις, δεν πρέπει να τις παραβιάζουμε, ειδικά από τη στιγμή που λαμβάνουμε ειδοποιήσεις ότι εάν παραβιαστούν οι κυρώσεις, οι λεγόμενες δευτερεύουσες κυρώσεις από τη Δύση, θα ακολουθήσουν κυρώσεις στην οικονομία μας», είπε χαρακτηριστικά.
Η «ασέβεια» απέναντι στον Ρώσο ηγέτη
Το Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης είναι μια εκδήλωση κύρους για το Κρεμλίνο, όπου έχει την ευκαιρία να επιδείξει την οικονομική και διπλωματική του επιρροή. Και σαφέστατα δεν είναι το μέρος για επίδειξη «ασέβειας» στον Ρώσο ηγέτη.
Παρ' όλα αυτά, αυτό συνέβη. Απαντώντας, ο ηγέτης του Καζακστάν είπε ότι δεν αναγνωρίζει «οιονεί κρατικούς σχηματισμούς» στο Ντονμπάς. «Γενικά, εάν το δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση υλοποιηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, τότε αντί για 193 κράτη που είναι τώρα μέλη του ΟΗΕ, θα προκύψουν περισσότερα από 500 ή 600 κράτη στη Γη. Φυσικά, θα επικρατήσει χάος. Επομένως, δεν αναγνωρίζουμε την Ταϊβάν, το Κοσσυφοπέδιο, τη Νότια Οσετία ή την Αμπχαζία (οι δύο τελευταίες έχουν αποσχιστεί από τη Γεωργία και κατέχονται από τα ρωσικά στρατεύματα). Αυτή η αρχή θα εφαρμοστεί σε οιονεί κρατικές ενώσεις, οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, είναι το Λουχάνσκ και το Ντόνετσκ», ανέφερε ο Τοκάγιεφ.
Ο Πούτιν ταράχτηκε εμφανώς από αυτή τη θέση. Στην ίδια συνάντηση, ο Τοκάγιεφ επέκρινε επίσης Ρώσους πολιτικούς και σχολιαστές, τους οποίους κατηγόρησε ότι «σπέρνουν διχόνοια» μεταξύ των δύο χωρών εξαπολύοντας δημόσιες επιθέσεις στο Καζακστάν. Παράλληλα, το γραφείο του έκανε τότε γνωστό ότι είχε αρνηθεί την πρόταση της Ρωσίας να του απονείμει το παράσημο του Αλεξάντερ Νιέφσκι.
Ο Πούτιν ήταν ξεκάθαρα θυμωμένος από τα λόγια του Τοκάγιεφ επειδή την επόμενη μέρα η Ρωσία ανακοίνωσε (ξανά) την αναστολή των αποστολών πετρελαίου του Καζακστάν μέσω του αγωγού της CPC στο Νοβοροσίσκ.
Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, οι ρωσικές αρχές είχαν ανακαλύψει κοντά στον τερματικό σταθμό όπου καταλήγει ο πετρελαιαγωγός από το Καζακστάν, τουλάχιστον 50 βόμβες και άλλα πυρομαχικά του ΒΒΠ, που έπρεπε να απομακρυνθούν.
Την ίδια ώρα, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης έθεσαν ως στόχο το Καζακστάν, εκτοξεύοντας απειλές. Ο βουλευτής Κονσταντίν Ζατούλιν ανέφερε ότι ο Τοκάγιεφ είχε «προκαλέσει» τον Πούτιν και είπε ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε εισβολή για προστασία της ρωσικής μειονότητας και προσάρτηση εδάφους. «Υπάρχουν πολλές πόλεις με πληθυσμό κυρίως Ρώσους που έχουν ελάχιστη σχέση με αυτό που ονομαζόταν Καζακστάν», δήλωσε ο Ζατούλιν στο Radio Moskva.
«Θα ήθελα η Αστάνα (το παλιό όνομα της πρωτεύουσας του Καζακστάν, Νουρ-Σουλτάν) να μην ξεχνά ότι με φίλους και συνεργάτες, δεν θίγουμε εδαφικά ζητήματα και δεν διαφωνούμε. Όσο για τα υπόλοιπα - όπως, για παράδειγμα, με την Ουκρανία - όλα είναι πιθανά», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ζατούλιν.
Μετά την έκρηξη στο Τενγκίζ και την αναστολή του αγωγού της Κασπίας, ο Τοκάγιεφ ανακοίνωσε ότι το Καζακστάν αποχωρεί από τη Συμφωνία της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών του 1995 για τη Διακρατική Νομισματική Επιτροπή, ένα σχέδιο για την ενίσχυση της πίστωσης και την ανταλλαγή συναλλάγματος.
Ο ηγέτης του Καζακστάν μπορεί να μην είναι πολύ ενοχλημένος από τον ρωσικό εκνευρισμό αυτή τη στιγμή. Η απάντηση της χώρας του στις απειλές κατά των πετρελαϊκών της πόρων, ήταν να πει ότι θα χρησιμοποιούσε εναλλακτικές οδούς και μπορεί να ανταπαντήσει με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής των ρωσικών εμπορευματικών μεταφορών άνθρακα στην επικράτειά της. Σε μια εποχή που το Κρεμλίνο αφαιρεί στρατεύματα από κάθε στρατιωτικό φυλάκιο για να ενισχύσει τον αιματηρό του πόλεμο στην Ουκρανία, η στρατιωτική απειλή κατά του Καζακστάν μπορεί να φαίνεται περιορισμένη.
Οι Ρώσοι ηγέτες είναι εμφανώς εξαγριωμένοι αυτή τη στιγμή, και όχι μόνο με το Καζακστάν. Τις τελευταίες εβδομάδες, ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, έχει εκτοξεύσει μια σειρά απειλών προς γειτονικές χώρες, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Οι Ρώσοι πολιτικοί σπεύδουν να κάνουν προκλητικές δηλώσεις και να διατυπώσουν απειλές – για παράδειγμα ο πρόεδρος της Ρωσικής Δούμας (της Κάτω Βουλής), Βιάτσεσλαβ Βολοντίν, απείλησε ακόμη και να πάρει πίσω την Αλάσκα εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες παγώσουν ή κατασχέσουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Αυτή τη στιγμή, ωστόσο, το Καζακστάν δεν χρειάζεται γονατίσει στον Πούτιν. Είναι σαφές ότι η Ρωσία είναι απελπισμένη να έχει τους γείτονες της να κάνουν ό,τι τους λένε, αλλά είναι και εξίσου σαφές ότι δεν έχει τη δύναμη να τους το επιβάλει.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
